CHUYỆN CUỘC ĐỜI, CHUYỆN VĂN CHƯƠNG
Tuần này bàn chuyện văn chương nên cuối tuần đăng lại mấy bài thơ, mỗi bài cũng có những người khen làm tôi ngạc nhiên y như thằng Nguyễn Quốc Chánh khen khi đọc xong bài thơ “Tuổi thơ” của tôi.
***
Để có đầu có đũa, trước hết xin nhắc lại chút về Chế Lan Viên. Người làm tôi ngạc nhiên nhất chính là Chế Lan Viên, ngạc nhiên vì trong giới văn chương ông có uy như một giáo chủ. Thế hệ con cháu như tôi được ông biết, ông khen cho một câu đã là rất khó, còn tôi, lần đầu ông đọc chùm thơ đầu tay của tôi, không chỉ khen mà ông còn đề nghị trao giải cho tôi trong một cuộc thi, rồi ông còn lon ton chạy vào trong buồng bê ra một chồng 3 tập bản thảo dầy, khoe cách làm thơ của ông với tôi, như khoe một người bạn. Theo Nhà thơ Anh Thơ (tôi nhớ không chính xác chi tiết), ở giai đoạn đỉnh cao, người ta quý ông, tìm gặp ông nhiều đến nỗi ông phải làm một tấm biển để ở bàn “Xin không được ngồi quá 15 phút”. Còn tôi gặp ông ở giai đoạn mà ông tâm sự: “Đông La biết sao tôi chuyển ra tận vùng Bà Quẹo xa xôi này không? Vì giờ tôi chỉ muốn gần cây cối thôi, tôi chán gặp con người rồi!” Vậy mà hàng tuần tôi đến chơi nhà ông, ra về, ông ra mở cổng, có khi truyện trò mấy phút nữa ông mới cho tôi về.
Bây giờ là chuyện về 3 bài thơ.
***
Hồi làm ở Viện Công nghiệp Dược, tôi có được học 1 lớp Tiếng Anh khoảng nửa năm, trong một buổi học, giáo viên là thầy Đại, dáng ốm và cổ cao như Trịnh Công Sơn, tôi đã làm bài thơ “Tấm thảm” và bị thầy bắt được. Ổng tính la tôi, nhưng lại tò mò đọc, thú vị là ổng bị cuốn hút, đọc xong ổng reo lên: “Thơ anh lạ quá, hay quá, ý nghĩa quá, tôi chưa thấy thơ như thế này bao giờ. Tôi sẽ dịch sang tiếng Anh giới thiệu với bạn tôi”. Bài thơ tôi làm có 2 phần tương phản nhau, phần đầu ghi chép những chi tiết sát sạt đời sống, phần sau kết thì hoàn toàn là liên tưởng, khái quát. Cuộc đời được ví như một tấm thảm, được dệt bằng những sợi vui, sợi buồn, và khi đó (32, 5 tuổi), tôi nâng tấm thảm cuộc đời mình trên tay thì thấy toàn là những sợi buồn. Đến nay ngẫm thì đường công chức của tôi đúng là như vậy, nhưng ông Trời đã bù cho tôi những phúc phận khác, và tôi thấy số mình vẫn là may mắn. Xin minh hoạ chút, không nói thì không ai biết, trong bài thơ “Bạn văn được vô Hội viên và ra nhiều sách” chính là anh Thái Thăng Long, còn chuyện buồn mất con mới sinh chính là Nguyễn Trí Công, làm NXB Trẻ cùng anh Long.
***
Với Nhà Thơ Trúc Thông ở HN tôi không quen, khi anh đọc bài “Ơi đất nước mang hình dấu hỏi!” của tôi, vào Sài Gòn, anh đã nhờ Nhà Văn Trần Hoài Dương (cha NS Trần Lê Quỳnh, tác giả “chân tình”, “cô gái đến từ hôm qua”, kết nối để anh và tôi gặp nhau.
***
Một lần xem ti vi đưa tin chiến tranh, tôi đã làm một bài với cái tứ “Chiến tranh ở đâu mà màn hình như ướt máu”. Kể với anh bạn Nguyễn Thánh Ngã, từng viết thư làm quen tôi khi ở Đà Lạt, Ngã bảo “Hay quá!”. Đến nay, sau mấy chục năm nữa, chiến tranh vẫn đang xảy ra ở Ukraina, Dải Gaza, v.v… Xuất phát từ lòng tham, rồi chỉ vì quan điểm khác nhau, yêu thích khác nhau, tin tưởng khác nhau mà máu vẫn không ngừng đổ.
23-11-2024
ĐÔNG LA
TẤM THẢM
Thế là em đã đi lấy chồng
Cô gái nhà bên xin chúc cô hạnh phúc
Nhận lá thư ngày nào cha viết
Ông cụ xóm trên mới mất hôm qua
Nhận lời mời đến dự buổi tiệc vui
Anh bạn được đi Liên Xô làm phó tiến sĩ
Nửa muốn nửa không cứ dùng dằng mãi
Cháu thất nghiệp đến chơi còn ngồi đó chưa về
Ông anh họ bỗng tạt qua bất ngờ
Đón đến nhà xem cái tivi màu “10 hệ”
Ra cổng gặp ông trung tá mắt đỏ hoe rơi lệ
Vợ dược sĩ bị phù mới mất sáng nay
Một chiều buồn đến nhà xuất bản kia chơi
Được uống cà phê của bạn văn mới vô hội viên và ra nhiều sách
Lại được tin con bạn biên tập đêm qua ốm mệt
Bốn tháng tuổi thơ đã vội lìa đời …
***
Ôi tấm thảm cuộc đời sao cứ ken nhau lẫn lộn
Cứ mỗi sợi vui lại có lắm sợi buồn
Tôi nâng tấm thảm ba mươi hai rưỡi năm mình vừa dệt
Cũng nhiều sợi buồn mà chỉ thấp thoáng những sợi vui!
1988
ƠI ĐẤT NƯỚC MANG HÌNH DẤU HỎI
Như một bác nông dân trở về sau khốc liệt cuộc chiến tranh
Đã tạnh rồi đạn bom
Đã tan rồi lửa khói
Nhưng vẫn còn vẹn nguyên căn bệnh mãn tính của lịch sử
Cái nghèo khổ truyền đời
Nên tự bao giờ đất nước đã quặn mình thành dấu hỏi
Chảy dọc theo Người biển mặn mồ hôi
Ta đang ở thời kỳ mà con người có những dự định táo gan đến Trời cũng nể sợ
Chị Hằng mộng mơ rồi sẽ thành bãi khai hoang của thế kỷ tương lai
Sao Hỏa xa xôi sẽ thành nơi chốn dạo chơi
Nhưng nơi quê nhà
Gần 70 mẹ vẫn thì thùm chiếc gàu sòng chống hạn
Cha mẹ sinh con tại một vùng quê
Mầu đất nâu như màu máu bầm
Cả tuổi thơ con lớn lên trong vang vang tiếng cà mùa hạ
Với rau muống chấm tương
Lớn lên con cắp sách tới trường
Con lại gặp tiếng cà vang trong thơ kiêu hãnh
Ôi đất nước có thời sao ai ai cũng sợ sự giàu có
Nên cái nghèo từng là vết son trang điểm trang lý lịch của con
Bây giờ con đã là kỹ sư
Có lớn khôn hơn
Nhưng con luôn nhớ cả tuổi thơ mình đã nhúng trong nước ruộng chua đọng váng màu rỉ sắt
Đi qua cuộc chiến tranh con đến với giảng đường
Con từng lơ ngơ như chú bé cưỡi trâu đi tìm thuyết Tương đối của Einstein ở chín tầng mây
Con mắt từng quen nhìn khoai nướng, ngô bung thật khó hình dung đâu không gian lồi, đâu không gian lõm
Nên dù đã gần hai mươi năm xa quê con vẫn luôn thầm nhắc
Máu giội trong buồng tim mình vẫn là máu nông dân
Ôi giai cấp nông dân, giai cấp của Tổ Tiên làm sao ta không yêu không kính!
Nhưng khi đất nước đã ngàn ngàn năm nghèo đói
Khi đất nước đang quặn mình thành dấu hỏi
Cái trí tuệ nông dân lại khó trả lời!
1988
LẠI VẪN CHIẾN TRANH
Đã hai mươi năm ta ra khỏi cuộc chiến tranh
Vẫn có đêm mơ bị bao vây, săn đuổi
Vẫn mơ thấy bạn bè thuở 19 tuổi
Máu chúng mày làm bỏng đất Miền Đông!
Nhưng sao chiến tranh vẫn nơi này, chiến tranh vẫn nơi kia?
Đêm đêm màn hình vẫn ùng oàng đạn nổ
Đàn ông, đàn bà, cụ già, em nhỏ…
Mặt đất này máu nóng hổi vẫn loang!
Vẫn cứ như ngày nào vô lý thế chiến tranh!
Trái Đất nhỏ nhoi vẫn ngày ngày sinh ra kẻ ác
Đến bao giờ mới hết đi cơn khát?
Dù máu đổ ra đã triệu triệu con người!
Bỗng lại vang lên, vang lên bất ngờ
Căn phòng nhỏ lại ùng oàng đạn pháo
Chiến tranh ở đâu mà màn hình như ướt máu?
Tôi vội vàng cầm ngay giẻ đi lau!
10-1995
(Tập Đêm thiêng)