ĐÔNG LA
VIỆT NAM TRÊN BÀN CỜ CHÍNH TRỊ,
NGOẠI GIAO CỦA NHỮNG NƯỚC LỚN
Cộng đồng mạng đang nổi giận trước tác phẩm hội hoạ của Mai Duy Minh vẽ chiến sĩ Điện Biên như quỷ dữ, giương cao lá cờ chiến thắng rách te tua như của phường đạo tặc. Sự bôi đen lịch sử và xuyên tạc hiện thực ở xã hội Việt Nam bằng nghệ thuật có lẽ Mai Duy Minh chỉ thua Bảo Ninh trong văn xuôi với tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh”, và chỉ thua Nguyễn Quang Thiều trong thơ với những câu tả “cố hương” của mình: “mê mẩn và lạc đường/ Trong những cánh rừng đầy quỷ”; và tả những người phụ nữ “anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang” của đất nước chúng ta như “bị giam trong đáy lưới”, thụ thai không sinh ra con trẻ mà chỉ đẻ ra “những quả trứng ung”! Muốn viết một bài nhưng sẽ để sau vì sự kiện TT Phạm Minh Chính đang đi Mỹ nóng hơn và quan trọng hơn.
Theo truyền thông, trước thềm Hội nghị ASEAN - Mỹ, chiều 11/5 (giờ Washington D.C), Thủ tướng Phạm Minh Chính có bài phát biểu tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế Mỹ (CSIS). Về cuộc tấn công của Nga vào lãnh thổ Ukraina, ông nói: “Liên quan đến tình hình Ukraine, lập trường nhất quán của Việt Nam là tôn trọng Hiến chương Liên hợp quốc và các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, lợi ích hợp pháp, chính đáng của các quốc gia; giải quyết mọi tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, không sử dụng hay đe dọa sử dụng vũ lực”.
Như vậy, tại Thủ đô Washington của Mỹ, nước đứng đầu NATO, đang tố cáo Nga và giúp Ukraina vũ khí chống lại quân Nga mạnh nhất, TT Phạm Minh Chính đã thể hiện sự không ủng hộ hành động quân sự của Nga. Có điều ông chỉ nói chung chung. Đó chính là quan điểm của VN không đồng tình không chỉ với Nga mà với tất cả các cuộc xâm lược, mà nhìn xa hơn trong quá khứ, đã có nhiều hành động tương tự trước Nga, thậm chí tệ hại hơn, bởi là các cuộc xâm lược phi nghĩa, trong đó có VN là nạn nhân.
Trong cuộc gặp giữa TT Putin và Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres tại Điện Kremlin, ngày 26-4-2022, khi ông Antonio Guterres cho rằng theo Hiến chương Liên hợp quốc: “tôi tin rằng đã có một cuộc xâm lược vào lãnh thổ Ukraine”, ông Putin cho rằng Nga đã làm theo “tiền lệ” như chính Mỹ và Phương Tây đã làm ở Kosovo (khi tuyên bố độc lập khỏi Serbia ).
Vladimir Putin nói: “Thưa ngài Tổng Thư ký!
Đầu tiên, là về xâm lược. Tôi rất biết, rất rõ ... các tài liệu của Tòa án Công lý Quốc tế về tình hình ở Kosovo… phán quyết của Tòa án Công lý Quốc tế... Kosovo được rất nhiều... quốc gia phương Tây công nhận nó là một quốc gia độc lập. Chúng tôi cũng làm như vậy đối với các nước cộng hòa ở Donbass... Họ đã quay sang chúng tôi với yêu cầu hỗ trợ quân sự cho họ liên quan đến... các hoạt động quân sự chống lại họ. Và chúng tôi có quyền làm điều này theo đúng Điều 51 Phần 7 của Hiến chương Liên hợp quốc”.
Chính vì vậy, dù không ủng hộ Nga tấn công Ukraina, nhưng khi Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ngày 07/04/2022 đã đưa Nga ra khỏi Hội đồng Nhân quyền LHQ, Việt Nam đã bỏ phiếu chống. Trước đó, cuộc bỏ phiếu “Lên án Nga xâm lược Ucraina và yêu cầu Nga chấm dứt chiến tranh” cũng do Đại Hội đồng Bảo an Liên Hợp quốc tổ chức ngày 02/3/2022, Việt Nam đã bỏ phiếu trắng. Như vậy, dù không ủng hộ nhưng Việt Nam cũng không chống Nga.
Như vậy, hai thái độ ngược nhau ở VN: chống Mỹ và NATO, bênh vực Nga theo kiểu Hồng Vệ binh; hoặc trở cờ, phản bội, theo Mỹ chửi Nga xâm lược; cả hai đều không đúng với quan điểm chính thống của Nhà nước VN.
Hiện tại, quan hệ với Mỹ rất quan trọng đối với VN, cả về phát triển kinh tế và quan điểm của Mỹ chống sự bành trướng của TQ ở Biển Đông. Còn Nga, mà tiền thân là Liên Xô, lại là đại ân nhân, từng có những giúp đỡ vũ khí, yếu tố quyết định dẫn đến chiến thắng của VN trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Như vậy lịch sử ngoại giao lại được lặp lại, VN buộc phải khôn khéo chơi với hai nước lớn Mỹ và Nga đang chống đối nhau như từng chơi với Liên Xô và Trung Quốc.
Vậy hôm nay tôi xin đăng lại bài này.
13-5-2022
ĐÔNG LA
VIỆT NAM TRÊN BÀN CỜ CHÍNH TRỊ,
NGOẠI GIAO CỦA NHỮNG NƯỚC LỚN
Trong những ngày giàn khoan TQ như cái gai đang cắm vào mắt biển, không người dân VN yêu nước, có lương tri nào mà không bức xúc, không căm giận bọn Tầu, không lo lắng cho tương lai phía trước. Để có được những ngày như hôm nay, từ một nước phong kiến, lạc hậu, như có một phép mầu, chúng ta đã đánh thắng những đế quốc giầu mạnh nhất. Nhưng không chỉ bằng ý chí sắt đá, chúng ta đã giành chiến thắng bằng cả nghệ thuật ngoại giao khôn khéo. Với hai bàn tay trắng, chúng ta buộc phải nhờ vả thiên hạ, đặc biệt là Liên-xô và Trung Quốc, nhưng chúng ta cũng phải vượt qua được sự toan tính xếp đặt của họ, giành được nền độc lập quý giá thiêng liêng.
Qua những trang hồi ký của các quan chức, dù có những cảm tính chủ quan, nhưng nếu biết đãi cát tìm vàng, ta sẽ biết được những chuyện rất thú vị. Chúng ta sẽ thấy quan hệ của Việt Nam với hai nước lớn “anh em”, thực tế chưa bao giờ có một tình hữu nghị lý tưởng nào cả, mà họ ai cũng vì lợi ích của mình trước hết. Họ đều từng có những toan tính, có khi mâu thuẫn với chính họ, mâu thuẫn lẫn nhau và hoàn toàn bất lợi cho sự nghiệp giành độc lập của Việt Nam. Số phận của Việt Nam từng bị đặt trên bàn cờ chính trị, ngoại giao trong mối tương quan giữa ba nước lớn Liên Xô – Trung Quốc – Mỹ.
***
Trước hết là mối quan hệ của ta với Liên Xô và Trung Quốc. Ngay từ năm 1960, Khơ-rút-sốp đã phê phán Mao Trạch Đông đi chệch chủ nghĩa Mác Lênin. Ngược lại, phía Trung Quốc cho rằng, trong cuộc đấu tranh chống Quốc Dân Đảng và Nhật, Stalin đã chỉ định Trần Độc Tú làm Tổng bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc, với đường lối theo Stalin, đã làm cho Trung Quốc mất sạch căn cứ địa Tỉnh Cương Sơn và phải làm cuộc Vạn Lý Trường Chinh lên Diên An.
Năm 1950, sau khi cách mạng Trung Quốc thắng lợi, Stalin mời Mao Trạch Đông sang Mat-xcơ-va giảng hòa, viện trợ ồ ạt cho Trung Quốc đẩy mạnh xây dựng công nghiệp hóa. Quan hệ giữa hai nước tốt đẹp trở lại. Nhưng vào những năm cuối của thập kỷ 50, Mao Trạch Đông khởi xướng công cuộc đại nhảy vọt, muốn đạt được năng xuất lúa 40, 50 tấn/héc-ta/vụ bằng phương pháp cấy thật dày. Mao nói chẳng bao lâu Trung Quốc sẽ thừa lương thực đến mức đất ruộng sẽ ra làm ba phần: chỉ cần 1/3 trồng lúa, còn 1/3 trồng rừng và 1/3 làm vườn hoa! Cả nước thi đua nhà nhà làm sắt thép. Không có than thì lấy cả thóc làm chất đốt. Mao nói kỹ thuật của Liên Xô là kỹ thuật tư bản, kỹ thuật của Trung Quốc mới chính là kỹ thuật cộng sản. Trung Quốc sẽ tiến vào giai đoạn cộng sản chủ nghĩa trước Liên Xô. Thấy vậy, Khơ-rút-sốp đã nói cái chủ nghĩa cộng sản mà Trung Quốc định đi tới trước Liên Xô chính là cái “chủ nghĩa cộng sản mặc quần đùi” và cho Mao đã già, lẩm cẩm, nên nghỉ đi. Tại Trung Quốc, điều đó là đại húy kỵ, nên Trung Quốc đã đuổi chuyên gia Liên Xô về nước.
Nước VN ta không thể tay trắng giành độc lập mà buộc phải nhờ vả thiên hạ, mà sự giúp đỡ của “anh cả”, “anh hai” cả hai đều “quan trọng cả”. Trung Quốc là láng giềng, là căn cứ địa, sân sau cho cách mạng nước ta, nhưng lại không thể có đủ vũ khí quan trọng; còn Liên xô có vũ khí thì lại ở xa. Vì thế sự hục hặc của hai “ông anh” đã làm ảnh hưởng rất xấu đến cách mạng Việt Nam.
Đến thời kỳ “xét lại”, Liên Xô bắt đầu xem nhẹ vai trò của đấu tranh giải phóng dân tộc của các nước thuộc địa và e ngại vấn đề chiến tranh hạt nhân với Mỹ. Liên Xô cho rằng các nước có chế độ xã hội khác nhau chỉ có một con đường là chung sống hòa bình. Điều này quả là hay. Có điều vào thời điểm nước ta còn chia cắt, nó đúng là một đòn mạnh đánh vào cuộc đấu tranh giành lại nền độc lập của ta. Không ai phản đối chung sống hòa bình, nhưng với nước ta thì lại không thể chấp nhận chung sống hòa bình với kẻ xâm lược.
Trung Quốc lên án quan điểm đó của Liên Xô, cho là “chủ nghĩa xét lại hiện đại”.
Các nước nhỏ buộc phải hoặc là theo Liên Xô, hoặc là theo Trung Quốc, mà ta thì cần cả hai nên buộc phải giải cái bài toán khó đó.
Quan điểm xét lại của Liên Xô đúng như gáo nước lạnh dội vào ngọn lửa đấu tranh cách mạng nước ta. Liên Xô không tin ta có thể thắng được Mỹ. Podgorny, một trong ba lãnh đạo Liên Xô đã nói với ông Lê Duẩn: "Các anh không thắng nổi Mỹ đâu". Lê Duẩn đã trả lời: "Các đồng chí không tin à? Chúng tôi sẽ thắng cho các đồng chí xem". Vì thế ở ta từng có Hội nghị Trung ương 9 chống chủ nghĩa xét lại hiện đại. Nhưng đúng là “trong cái khó lại ló cái khôn”. Sau Hội nghị, Bí thư thứ nhất Lê Duẩn được cử sang góp ý và kiến nghị Liên Xô xem xét lại quan điểm của mình. Nhưng khi gặp phía Liên Xô, ông Bí thư không nói gì về Nghị quyết 9 mà lại cảm ơn sự giúp đỡ của Liên Xô đã giúp cho tình hình cách mạng Miền Nam tiến triển rất tốt đẹp và yêu cầu Liên Xô ủng hộ và giúp đỡ tích cực hơn nữa. Khơ-rút-sốp đang chuẩn bị đối phó thái độ phê phán của VN, nhưng lại được nghe những lời cảm ơn như vậy nên rất mừng và đã vui vẻ chấp nhận yêu cầu của ta. Lê Duẩn vốn có tiếng là một nhà lãnh đạo quyết đoán, cứng rắn, nhưng khi cần ông cũng tỏ ra là một nhà ngoại giao khôn khéo.
Chính Lê Duẩn cũng là người rất sớm nhận ra chủ nghĩa bành trướng của Trung Quốc. Theo ông Trần Quỳnh:
“Trong một cuộc gặp gỡ giữa Bí thư thứ nhất Lê Duẩn với Mao ở Vũ Hán. Mao nói: “Tình hình nông thôn Trung Quốc sau khi hợp tác hóa nông nghiệp… các chủ nhiệm họp tác xã đều lấy vợ là con của địa chủ. Con gái của địa chủ đẹp hơn con gái của bần nông, sờ má con gái địa chủ bóng láng mát tay hơn là sờ má của con gái bần nông mà. Còn ở thành thị cũng vậy… các giám đốc Xí nghiệp đều cưới con của tư bản làm vợ…
Tôi phải làm lại một cuộc cách mạng mới. Tôi sẽ đánh đổ giai cấp địa chủ và giai cấp tư sản đang thống trị. Tôi sẽ đưa giai cấp bần nông và giai cấp công nhân lên nắm chính quyền trở lại. Tôi sẽ tổ chức một đội quân bần nông năm trăm triệu người. Tôi sẽ giải phóng cho cả Đông Nam Á, cho cả Việt Nam, các đồng chí không cần đánh”…
Lê Duẩn nói với tôi: "Cha này (chỉ Mao) lý luận lang bang, lấy vợ địa chủ trở thành giai cấp địa chủ. Hắn nói giải phóng Đông Nam Á? Còn Việt Nam là của ta, hắn có quyền gì mà đem quân sang giải phóng Miền Nam ta? Chú thấy không? tư tưởng bành trướng bá quyền đại Hán nó nói trắng trợn trước mặt ta, coi như chuyện dĩ nhiên. Thật là nguy hiểm hết sức".
Một lần khác nữa Mao hỏi ông Lê Duẩn: "Có phải Việt Nam đã đánh thắng quân Nguyên và quân Thanh không?" Lê Duẩn đáp: "Vâng, còn đánh thắng cả quân Minh nữa". Quân Nguyên là người Mông Cổ, quân Thanh người Mãn Châu, còn quân Minh chính là người Hán. Nói vậy ông Lê Duẩn tỏ ý Việt Nam không sợ TQ, Mao đừng hù dọa.
Ở Trung Quốc từng trưng bày hai bản đồ của Trung Quốc. Bản đồ thứ nhất là "Bản đồ của Trung Quốc trước đây khi chưa bị đế quốc chia nhau". Bản đồ thứ hai là "Bản đồ Trung Quốc sau khi đã bị đế quốc chia nhau". Bản đồ thứ nhất vẽ Trung Quốc bao gồm phần đất của Trung Quốc hiện nay thêm phía Bắc và Tây Bắc là một phần rộng lớn của Xibia. Phía Tây Nam bao gồm một phần Ần Độ. Phía Nam và Đông bao gồm cả Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan, Malaysia, Singapore, Mianma. Biển thì bao gồm cả một phần biển Nhật Bản, toàn bộ Biển Đông sát Philippin, chạy xuống đến sát Indonexia. Còn bản đồ thứ hai, thí đại khái như Trung Quốc hiện nay, nhưng biển thì một nửa Vịnh Bắc Bộ chạy sát Đà Nẵng xuống phía Nam sát Malaysia, Singapore, Brunây và Sarawak.
Ngay từ kháng chiến chống Mỹ, Bí thư thứ nhất Lê Duẩn đã lo một ngày nào đó Trung Quốc sẽ nuốt chửng Việt Nam. Đối với cuộc kháng chiến, Trung Quốc chỉ ủng hộ ta chừng mực, còn lấy ta làm giá trong các cuộc mặc cả giữa Trung Quốc và Mỹ. Thời kỳ đầu tiến hành bình thường hóa quan hệ giữa Trung và Mỹ, Đại sứ Trung Quốc và Đại sứ Mỹ đã mỗi tháng gặp nhau một lần ở Ba Lan. Một trong những điều kiện mà Mỹ đưa ra là Trung Quốc phải dùng ảnh hưởng của mình để kiềm chế Việt Cộng ở Miền Nam và Trung Quốc đã hứa để đẹp lòng Mỹ.
Năm 1972, trước khi Nixon sang Trung Quốc, Chu Ấn Lai sang Hà Nội nói: "Chúng tôi mời Nixon sang Trung Quốc để hai bên bình thường hóa quan hệ, thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước. Hai bên cũng sẽ bàn cả vấn đề Miền Nam. Các đồng chí Việt Nam đừng ngại, chúng tôi sẽ tăng cường viện trợ cho Việt Nam". Lê Duẩn nói: "Các anh mời Nixon sang thăm Trung Quốc chẳng khác nào các anh đâm một nhát dao vào lưng chúng tôi. Việc giữa Trung Quốc và Mỹ các anh bàn gì chúng tôi không có ý kiến. Nhưng vấn đề Việt Nam là của chúng tôi, các anh không có quyền bàn. Giải quyết vấn đề Việt Nam như thế nào là do chúng tôi tự quyết định lấy. Còn vấn đề có viện trợ hay không cái đó tùy các anh. Các anh viện trợ, chúng tôi sẽ thắng Mỹ. Các anh không viện trợ chúng tôi phải hy sinh nhiều hơn nhưng cũng sẽ thắng Mỹ".
Sau Hiệp định Paris 1973, Trung Quốc muốn duy trì nguyên trạng ở Ðông Dương, nhất là việc Việt Nam chia cắt thành hai miền dưới hai chế độ chính trị khác nhau là phù hợp với ý đồ lâu dài của họ ở Ðông Nam Á. Sau khi đi thăm Trung Quốc về, thượng nghị sĩ Mỹ K.Mansfield báo cáo trước Quốc hội Mỹ: "Trung Quốc tán thành để hai nước Việt Nam tiếp tục tồn tại”.
Vì vậy, không thể ngờ được rằng, kế hoạch tổng tấn công giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, chúng ta không chỉ giữ bí mật tuyệt đối với Mỹ, VNCH mà cả đối với Liên Xô và Trung Quốc.
Và cuối cùng, chúng ta đã vượt qua được tất cả sự toan tính vụ lợi ích kỷ của các nước lớn, đã giành toàn thắng, đất nước đã hòa bình, độc lập, thống nhất!
***
Với Mỹ, hơn một tháng sau khi giải phóng miền Nam, ta đã nhờ Liên Xô chuyển cho Mỹ một thông điệp muốn có “quan hệ tốt với Mỹ trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau”. Ðại sứ Mỹ tại LHQ, Andrew Young, đã nói: "Chúng tôi coi Việt Nam như một Nam Tư ở châu á. Không phải là bộ phận của Trung Quốc hay của Liên Xô, mà là một nước độc lập. Một nước Việt Nam mạnh và độc lập là phù hợp với lợi ích quốc gia của Mỹ". Năm 1977, chính quyền Carter thực sự muốn bình thường hoá quan hệ với Việt Nam. Ngoại trưởng Mỹ C. Vance, ngày 10.1.77 tuyên bố: "Việc tiến tới bình thường hoá quan hệ Mỹ - Việt nam phù hợp với lợi ích của hai nước". Trong khi đó, theo sự xúi dục của Bắc Kinh, chính quyền Polpot bắt đầu chiến tranh biên giới chống ta từ ngày 30.4.77 và đơn phương cắt đứt quan hệ ngoại giao với ta ngày 31.12.77.
Từ đầu năm 1978, Mỹ - Trung cấu kết chống Liên Xô. Liên Xô nhân thế yếu của Mỹ sau thảm bại ở Việt Nam đã ra sức tăng cường ảnh hưởng ở á - Phi và Mỹ Latinh bằng học thuyết "chủ quyền hạn chế" của Brejnev”. Tại châu Á, Liên Xô đưa quân vào Afghanistan (1979), đồng thời thực hiện chính sách bao vây Trung Quốc. Việt Nam bị coi là một mắt xích của vòng vây đó.
Trong tình hình đó, Mỹ đẩy nhanh quá trình bình thường hoá quan hệ với Trung Quốc. Ý tưởng "chơi lá bài Trung Quốc để ngăn chặn Liên Xô" của cố vấn an ninh quốc gia Z.Bzrezinski đã lấn lướt chủ trương của ngoại trưởng Cyrus Vance và R.Holbrooke là "cải thiện quan hệ với Việt Nam ". Ðặng Tiểu Bình tuyên bố "Trung Quốc là NATO phương Ðông" và "Việt Nam là Cuba phương Ðông". Khi Bizezinski đi thăm Trung Quốc thì Mỹ đã chọn con đường bình thường hoá quan hệ với Trung Quốc và gác lại việc bình thường hoá quan hệ với Việt Nam. Khi ta đưa quân vào Campuchia đánh đuổi Polpot, ngày 9.1.79, ngoại trưởng Mý Cyrus Vance nói: "Các cuộc nói chuyện Mỹ - Việt Nam về bình thường hoá đã tan vỡ do cuộc xâm lược Campuchia của Việt Nam". Ðặng Tiểu Bình đi thăm Mỹ (29.1 - 4.2.79), tỏ ý sẽ tiến công vào Việt Nam và đã không gặp phải phản ứng bất lợi nào từ phía Mỹ.
***
Nhưng rồi như “Trời có mắt”, Việt Nam sau chiến tranh tan hoang, bị Mỹ cấm vận, chiến tranh hai đầu biên giới, ta vẫn đứng vững. Còn Trung Quốc, sau sự kiện Thiên An Môn, mục tiêu "4 hiện đại", muốn tranh thủ Mỹ, Nhật, phương Tây, lại bị đe doạ. Ngược lại quan hệ Mỹ - Xô đã cải thiện rất nhanh. Sau khi Việt Nam đã hoàn tất việc rút quân khỏi Campuchia, Mỹ và các nước cải thiện quan hệ với ta. Tiếp tục đối đầu với Việt Nam cũng không còn phù hợp với chính sách của Trung Quốc. Vì thế Trung Quốc cũng nghĩ đến chuyện bình thường hóa với Việt Nam. Và cuối năm 1991, hai nước Việt-Trung chính thức đưa ra Thông cáo chung về bình thường hoá quan hệ!
***
Như vậy, thực tế “tình hữu nghị” của Việt Nam với các nước “anh em” không phải hoàn toàn là êm ấm. Trong tình trạng biển Đông đang dậy sóng, Việt Nam ta lại cần phải tỉnh táo giải bài toán ngoại giao hắc búa. Lúc này, những bài học mà nhà ngoại giao Trần Quang Cơ từng rút ra thiết nghĩ cần được xem lại:
“Ta không khôn ngoan duy trì quan hệ cân bằng với Trung Quốc và Liên Xô, nhân tố cực kỳ quan trọng đảm bảo thắng lợi của ta trong kháng chiến chống Mỹ.
Bỏ lỡ cơ hội bình thường hoá quan hệ với Mỹ, năm 1977, khi chính quyền Carter đã chủ động đề nghị hai bên bình thường hoá quan hệ không điều kiện.
Ðánh giá sai và không gia nhập khối ASEAN ngay từ 1976 khi cả 6 nước này đều mong muốn ta tham gia vì lợi ích của mỗi một quốc gia và của chung khu vực”.
Sai lầm trong đối ngoại là dẫn tới thảm họa, bất kể ai. Nước Đức phát-xít đã gánh chịu, Mỹ cũng nhiều lần lặp lại sa lầy, Trung Quốc đang khiêu khích với cả thế giới cần tỉnh ngộ. Bởi chính Trời Phật sẽ trừng trị kẻ ác!
7-7-2014
ĐÔNG LA
