Thứ Hai, 4 tháng 3, 2024

CHUYỆN VỀ ĐT VÕ NGUYÊN GIÁP XUẤT PHÁT TỪ CUỐN HỒI KÝ CỦA “TRẦN QUỲNH”

 CHUYỆN VỀ ĐT VÕ NGUYÊN GIÁP XUẤT PHÁT TỪ CUỐN HỒI KÝ CỦA “TRẦN QUỲNH”



Đại tá Trịnh Lê Hoài Nam đã nhắn tin fb cho tôi: “Hôm trước sau khi anh đăng bài về Lê Kiên Thành, hắn ta đã phải gỡ bài viết đó khỏi fb”. Tôi trả lời: “vậy là biết sợ sai rồi”. Nhân chuyện Lê Kiên Thành mượn lời Pierre Asslin kể công cha mình, phủ nhận công lao của Bác Hồ và ĐT Võ Nguyên Giáp, tôi đăng lại bài về cuốn “Hồi ký Trần Quỳnh”, một sự bịa đặt, xuyên tạc, vu khống nguy hiểm. Giống như bọn lừa đảo cao tay lừa được nhiều người, sự bịa đặt, xuyên tạc cũng có những ngón nghề dắt mũi được nhiều người, và đặc biệt nguy hiểm là, chúng lại là chứng cứ cho bọn bất lương thất đức lợi dụng, hại người. Xin đăng lại bài này.
4-3-2024
ĐÔNG LA
Cái cội nguồn mà người ta đã dựa vào đó, và còn nhai đi nhai lại cho đến tận hôm nay, để bôi đen, thậm chí kết những tội tày trời cho ĐT Võ Nguyên Giáp, đó chính là cuốn Hồi ký mà tác giả chưa được thông tin chính thống xác thực, ghi là Trần Quỳnh, nguyên Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng. Trần Quỳnh từng đi vào ca dao đương đại Việt Nam: “Trần Phương, Trọng Truyến, Trần Quỳnh / Ba thằng đồng tình làm hại dân ta”.
Cuốn sách từng phát tán trên mạng, với tôi đúng là một thứ rác rưởi. Nguy hiểm ở chỗ những rác rưởi, cặn bã trong sinh hoạt thì ai cũng nhận ra, nhưng rác rưởi liên quan đến các lĩnh vực như văn học, sử học, khoa học xã hội… thì không phải ai cũng nhận ra. Cũng như loài kền kền thích xú uế, những người có nhân cách kền kền cũng thích bu vào, hít hà những thứ rác rưởi đó, thậm chí có người còn coi là đồ thờ cúng, đã dâng cho người thân đã khuất của mình.
***
Chuyện ĐT Võ Nguyên Giáp làm “gián điệp cho Pháp”, rồi qua Đại sứ Sherbacov, “làm gián điệp cho LX” mà Đơn tố cáo của tác giả cũng chưa được xác thực, xưng là “vợ của Cố TBT ĐCSVN Lê Duẩn”, chính là copy từ cuốn “Hồi ký Trần Quỳnh” trên. Như tôi đã chỉ ra, chỉ cần một chứng cứ hoàn toàn khách quan trong bộ phim tài liệu của Stanley Karnow “Việt Nam, thiên lịch sử truyền hình”, lời từ chính miệng viên tướng Pháp Jean Julien Fonde kể chuyện thuyết phục Đại tướng Võ Nguyên Giáp đầu hàng, Đại tướng đã trả lời “Anh hãy nghe đây, quân Pháp rồi sẽ bị tiêu diệt”, cũng đủ chứng tỏ những chuyện đó là bịa đặt.
***
Tôi đã đọc cuốn “Hồi ký Trần Quỳnh” từ lâu nhưng không bươi ra sợ ô nhiễm môi trường, nhưng rồi thấy nhiều chuyện cứ phát sinh từ đống rác đó, từ chuyện San vẩu Huy Đức nhắc đến trong “Bên thắng cuộc”, người tự xưng là bà “Bảy Vân” viết đơn tố cáo, rồi có cả một băng nhóm trên mạng đồng thanh chửi rủa Đại tướng, đến hôm nay thì KT Le (Lê Kiên Thành), nhân ngày giỗ cha, cũng nhắc lại những chuyện xuất phát từ cuốn hồi ký đó. KT Le làm vậy đã gián tiếp xác thực những tác giả chưa được xác thực.
Riêng chuyện ơn nghĩa của TBT Lê Duẩn đối với Đại tướng Võ Nguyên Giáp, người mang danh Trần Quỳnh (tôi sẽ viết trong ngoặc kép “Trần Quỳnh” cho gọn) viết: “Giáp … có nói "tôi rất biết ơn anh Ba đã cứu tôi nhiều lần" thì đích danh Lê Kiên Thành trên báo chính thống An ninh Thế Giới Giữa & Cuối tháng đã trả lời phỏng vấn: “Nhà báo Lương Bích Ngọc … trên Vietnamnet… hỏi tôi về mối quan hệ của cha tôi và ông Giáp. Nguyên văn câu trả lời của tôi là như thế này: Ông Võ Nguyên Giáp đã từng đến gặp riêng cha tôi và nói “Cuộc đời cách mạng của tôi có được một phần lớn là nhờ anh Ba”. Cộng đồng mạng đã nổi giận và chửi KT Le ghê gớm.
Ai hiểu lịch sử cũng đều biết, sau Cuộc Cách mạng tháng Tám, Chính phủ Cách mạng lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được thành lập vào ngày 28 tháng 8 năm 1945, ra mắt quốc dân ngày 2 tháng 9, ngày tuyên bố độc lập của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Chính phủ đầu tiên đó đã có tên Võ Nguyên Giáp, với chức Bộ trưởng Bộ Nội vụ, nghĩa là Võ Nguyên Giáp thuộc vào bậc Khai quốc Công thần.
Về Đảng, Ban Thường vụ Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam sau Cách mạng Tháng Tám (1945) cũng có tên Võ Nguyên Giáp, chỉ sau Bác Hồ và TBT Trường Chinh.
Còn Lê Duẩn, phải đến Đại hội II (1951) mới có tên trong danh sách Bộ Chính trị, với chức danh Bí thư Xứ ủy Nam Bộ, sau là Bí thư Trung ương cục miền Nam.
Như vậy, cả Đảng và Chính quyền, tuy nhiều hơn 4 tuổi nhưng Lê Duẩn đúng chỉ là bậc “đàn em” của Võ Nguyên Giáp.
Ở thuở trứng nước của một nước VN mới, khi các nước lớn thắng trận trong Đại chiến II đã coi VN chỉ là chiến lợi phẩm của họ như nước Đức, bán đảo Triều Tiên, Võ Nguyên Giáp đã giúp Bác Hồ bảo tồn được nhà nước non trẻ trong cảnh thù trong, giặc ngoài, chưa nước nào công nhận VN. Đến thời ông được Bác Hồ và Bộ CT giao trọng trách chỉ huy Chiến dịch ĐBP, rồi đánh thắng Pháp, cả thế giới đã biết đến Võ Nguyên Giáp bởi vì ông là vị tướng đầu tiên đã chỉ huy quân đội của một nước thuộc địa đánh thắng một nước thực dân, đế quốc. Lúc này thì thế giới chưa biết Lê Duẩn là ai. Về sau, Võ Nguyên Giáp còn được xếp vào danh sách những tướng lĩnh kiệt xuất của nhân loại: “Võ Nguyên Giáp là một trong 21 vị danh tướng của thế giới trong 25 thế kỷ qua, từ thời Alexandre Đại đế đến Hannibal rồi đến thời cận hiện đại với Kutuzov, Zhukov..., những người đã có chiến công tạo nên bước ngoặt của nghệ thuật chiến tranh.”(Duncan Townson, sách Những vị tướng lừng danh); “Tài năng chiến lược của Tướng Giáp đã đặt ông vào ngôi đền của những nhà lãnh đạo quân sự vĩ đại. Sau Hồ Chí Minh, ông là nhân vật quan trọng nhất trong lịch sử Việt Nam thế kỷ XX... Ông ấy giống như một vị thánh. Không có gì khiến ông phải chấp nhận thất bại”. (Nhà báo kiêm sử gia người Mỹ Stanley Karnow).
***
Có lẽ với danh tiếng quá lớn lao như vậy, vị Đại tướng tài đức đã làm những người đố kỵ, ganh đua tài danh với ông không chịu nổi, và ông trở thành mục tiêu để họ và tay chân bôi đen, làm hại.
“Trần Quỳnh” viết trong Kháng chiến chống Mỹ, Võ Nguyên Giáp không chỉ “làm gián điệp cho LX” mà ông còn lãnh đạo phe “chủ hoà”, theo Chủ nghĩa Xét lại của Khơ-rut-sov chủ chương “thi đua, chung sống hoà bình với Mỹ”. Vì ta phải giữ mối quan hệ với LX nên Võ Nguyên Giáp vẫn được cử làm Bí thư Quân uỷ TW, Bộ trưởng Bộ QP, Tổng tư lệnh, nhưng thực chất chỉ “Ngồi chơi xơi nước”, người lãnh đạo quân đội đánh thắng Mỹ, giải phóng MN, thống nhất đất nước chính là Lê Duẩn.
***
Về quan hệ với LX, thực ra VN ta chỉ không theo tư tưởng “chung sống hoà bình với Mỹ thời Khơ-rut-sov”, nhưng khi Khơ-rut-sov bị phế truất, Brêgiơnhép lên thay, đưa LX trở lại vị trí siêu cường, lấn át cả Mỹ, quan hệ hai nước Việt-Xô trở lại bình thường. LX lại giúp ta vũ khí, một trong những yếu tố quyết định giúp ta thắng Mỹ, và khi Trung Quốc xâm lược biên giới nước ta 1979, những tuyên bố của LX ủng hộ VN, hành động của LX điều quân về phía Biên giới Xô-Trung là những yếu tố quan trọng đã ngăn TQ leo thang chiến tranh. Chính vậy, Brêgiơnhép chính là vị đại ân nhân của Nhân dân VN. Vậy mà “Trần Quỳnh” viết về Brêgiơnhép như thế này: “Về Brêgiơnhép, S. đánh giá là một con người rất tầm thường… không có tài năng gì đặc biệt, chẳng qua là người hiền lành, được mọi người chấp thuận như là một nhân vật quá độ trong khi chưa tìm ra được người thay thế đủ tầm cỡ”. Còn hôm nay, theo chân chú “Trần Quỳnh”, KT Le đã truyền bá tư tưởng của cha “Không sợ LX”, cho “LX cản ta thống nhất đất nước”, không chỉ xuyên tạc lịch sử mà còn là một kẻ vô ơn.
***
Giai đoạn ta lên kế hoạch giải phóng MN sau khi Mỹ ký Hiệp Định Pari ngày 27 tháng 1 năm 1973, “Trần Quỳnh” viết: “Mọi việc quân sự, Lê Duẩn trực tiếp làm việc với Bộ tổng tham mưu, có khi làm việc trực tiếp với Cục tác chiến”; “Cách làm việc của Lê Duẩn có tính cách gia đình, không biên bản không ghi âm”; “Trong năm 1973 và cả 1974 Lê Duẩn mời các anh bên Bộ tổng tham mưu: Hoàng Văn Thái và các anh khác xuống làm việc tại Đồ Sơn. Sau cái buổi làm việc đầu tiên Lê Duẩn cho tôi biết: Tôi bảo các anh ấy làm cho tôi một kế hoạch giải phóng Miền Nam trong hai năm. Các anh nói là hai năm thì khó lắm, xin 4 năm, thảo luận mãi các anh xin ba năm. Tôi nói: Tôi đồng ý ba năm nhưng chỉ các anh biết thôi, đừng nói cho ai biết”.
Viết như vậy, mục đích “Trần Quỳnh” dồn công lao cho Lê Duẩn hết, Võ Nguyên Giáp là số không, có điều “Trần Quỳnh” viết vậy là đã hạ thấp Lê Duẩn thành nhà độc tài, gia đình trị như Ngô Đình Diệm, biến tổ chức Đảng CSVN như một băng nhóm mà Lê Duẩn là thủ lĩnh.
***
Thực tế hoàn toàn không phải vậy, vì nước VN mới của chúng ta theo một chế độ XHCN văn minh, tiên tiến. Một nước nhỏ, nghèo nàn, trình độ khoa học công nghệ kém, để đối đầu được với Mỹ, một nước giầu, phát triển nhất thế giới thì ngoài tinh thần, ý chí, chung sức, chung lòng, cách làm việc của Đảng, Nhà nước và quân đội ta phải rất khoa học, mưu trí, chính xác thì chúng ta mới có thể đi tới ngày chiến thắng.
Sự thực hoàn toàn không phải như “Trần Quỳnh” viết theo kiểu ghi chép những chuyện ngồi lê đôi mách, rồi suy diễn chủ quan với một tầm nhìn thiển cận, một tâm địa bất lương. Có những cuốn hồi ký của những người trong cuộc, ghi lại đầy chủ, chi tiết, chính xác diễn tiến của những bước đi lịch sử: Đại tướng Hoàng Văn Thái, từng là Tư lệnh B2 (chiến trường Nam Bộ), sau khi Mỹ rút, ông là Phó Tổng Tham mưu trưởng Thứ nhất trong giai đoạn quân ta lên kế hoạch giải phóng MN, đã viết Hồi ký “Những Năm Tháng Quyết Định” (Nhà xuất bản Quân Đội Nhân Dân); đặc biệt chính ĐT Võ Nguyên Giáp cũng viết cuốn Hồi ký TỔNG HÀNH DINH TRONG MÙA XUÂN TOÀN THẮNG, đúng là ông đã kể công, nhưng không phải như bọn bất lương xuyên tạc là chỉ kể công mình, ông đã kể công của tất cả mọi người, kể cả công của “anh Ba”, TBT Lê Duẩn.
***
Để có được Bản "Đề cương kế hoạch chiến lược quân sự” giải phóng MN, không phải như “Trần Quỳnh” viết bằng “Cách làm việc của Lê Duẩn có tính cách gia đình”, mà thực tế đã có cả một quá trình dự thảo công phu, và để có bản hoàn chỉnh cuối cùng đã phải chỉnh sửa đến 8 lần.
Sau cuộc họp ngày 24-5-1973 của Bộ Chính trị mở rộng bàn vấn đề Giải phóng Miền Nam, ĐT Võ Nguyên Giáp
đã bàn với ĐT Văn Tiến Dũng cùng chỉ đạo chuẩn bị Ngày 5-6-1973, Tổ trung tâm đã hoàn thành bản dự thảo “Đề cương kế hoạch chiến lược” mang số 305 TG1. Trong quá trình dự thảo, đúng là có chuyện Lê Duẩn đôi lần góp ý, chỉ đạo, nhưng hơn một năm sau, sau đến bảy lần chỉnh sửa, đến ngày 30-9-1974, bản dự thảo “Kế hoạch chiến lược cơ bản” đã được Hội nghị Bộ Chính trị nhất trí phê duyệt. Chưa hết, Hội nghị Bộ Chính trị mở rộng từ ngày 18-12-1974 đã thông qua quyết tâm lần cuối cùng. Thay mặt Bộ Tổng tham mưu, Tướng Lê Ngọc Hiền đã trình bày kế hoạch hoạt động quân sự năm 1975, cũng chính là bản dự thảo đã được chỉnh sửa lần cuối cùng, lần thứ tám.
Sự thật là như vậy, cả hai hồi ký của hai vị đại tướng Võ Nguyên Giáp và Hoàng Văn Thái đều viết như vậy, có đâu chuyện giải phóng MN, thống nhất đất nước như dời non lấp biển lại giống như chuyện mua con cá, mớ rau ngoài chợ, như “Trần Quỳnh” viết: “Sau này trong một lần họp Bộ chính trị, trong giờ giải lao, Phạm Văn Đồng cười ha hả nói: "Nghĩ cũng buồn cười thật, khi bàn mở chiến dịch giải phóng Miền Nam, trong Bộ chính trị chỉ có một mình tôi tán thành ý kiến anh Ba!"
Giống như chuyện vu cho ĐT Võ Nguyên Giáp tội “làm gián điệp”, “Trần Quỳnh” còn hoàn toàn bịa đặt như thế này: “Trong quá trình bàn bạc để quyết định chiến dịch, có vấn đề Mỹ có vào lại hay không, Lê Duẩn cho rằng Mỹ sẽ không vào... Còn Võ Nguyên Giáp thì điện "coi chừng Mỹ vào" khác nào hù dọa quân ta. Lê Duẩn thấy điện cười: "Anh ta sợ Mỹ lắm!" Chính từ ý này, người ký tên “Nguyễn Thị Vân, vợ Cố TBT LD” đã viết trong đơn tố cáo Võ Nguyên Giáp: “…vào năm 1974 anh Ba và BCT bàn về kế hoạch giải phóng MN …vấn đề gay cấn nhất… là việc xác định Mỹ có can thiệp trở lại hay không … ông Giáp đưa ra thông tin Mỹ chắc chắn sẽ can thiệp … còn sử dụng cả bom nguyên tử. Sau này … đ/c Phạm Văn Đồng vẫn thường nhắc anh Ba rằng: “Khi đó chỉ có một mình tôi ủng hộ anh đánh mà thôi”… “Có thách kẹo Mỹ cũng chẳng dám quay trở lại”; còn KT Le, trong ngày giỗ cha, cũng nhắc lại chuyện Mỹ ném bom nguyên tử: “Đây là chuyện tôi nghe lại từ ba mình… khi ta chuẩn bị tấn công Đà Nẵng thì có tin tuyệt mật : “Mỹ sẽ ném bom nguyên tử”. BCT ngừng họp, ba triệu tập lãnh đạo Bộ QP , Cục Tình báo QĐ, gay gắt …: “Các anh cho tôi biết, đó là tin của tình báo ta hay là của LX, TQ”? Lãnh đạo Cục Tình báo: “Thưa anh, đó không phải tin của ta ạ”. Thế thì tin của ai, làm thế nào tới được Bộ QP, các bạn tự tìm hiểu nhé”.
***
Tôi đã kỳ công lục tìm trong hai cuốn hồi ký của Võ Nguyên Giáp và Hoàng Văn Thái thì thấy cái ý của TT Phạm Văn Đồng “Có thách kẹo Mỹ cũng chẳng dám quay trở lại” đã nói vào ngày 30-9-1974, trong Hội nghị Bộ Chính trị, khi Tướng Lê Trọng Tấn thay mặt Bộ Tổng Tham mưu báo cáo kế họạch quyết tâm hoàn thành sự nghiệp giải phóng miền Nam trong hai năm 1975-1976.
Cụ thể, ĐT Hoàng Văn Thái đã viết về Hội nghị đó khi bàn về chuyện “Mỹ can thiệp”: “Chính quyền Mỹ đang đứng trước rất nhiều khó khăn... Họ không ngờ vụ Oa-tơ-ghết đã dẫn đến Ních-xơn bị đổ, Pho lên… Đời sống nhân dân lao động vẫn bị đe doạ, khiến họ tiếp tục đấu tranh chống chính quyền trở lại dính líu vào Việt Nam… Anh Trường Chinh cho rằng… Ta cần lợi dụng thời cơ Mỹ đang khó khăn bê bối về nhiều mặt mà tranh thủ giành lấy thắng lợi quyết định, chắc chắn. Anh Phạm Văn Đồng … Kể xong chuyện gặp Kissinger, anh nói tiếp: “Nói thế thôi. Nước Mỹ đang bê bối lắm. Nó không dám dúng vào Việt Nam nữa đâu. Cho kẹo, quân Mỹ cũng không dám trở lại Nam Việt Nam...”
Còn Đại tướng Võ Nguyên Giáp cũng viết về lúc đó: “Tôi phát biểu ý kiến bổ sung… Nguỵ quyền Sài Gòn đang đứng trước những khó khăn … Đế quốc Mỹ đang lúng túng. Phong trào phản chiến từ sau Hiệp định Paris càng lên cao… Đảng Cộng hoà bị vụ bê bối Oatơghết trói chặt chân tay. Mỹ rất khó đưa quân trở lại miền Nam… Đây là hoàn cảnh khách quan hết sức thuận lợi, ta cần tận dụng, không được bỏ lỡ… Tôi đặc biệt lưu ý hội nghị về trận Thượng Đức… khi không dựa được vào sự chi viện lớn của không quân Mỹ… thì sức chiến đấu của quân nguỵ rất yếu … Các đồng chí trong Bộ Chính trị phát biểu ý kiến rất sôi nổi… anh Trường Chinh nêu rõ… Ta cần lợi dụng thời cơ Mỹ đang bê bối về nhiều mặt, tranh thủ giành thắng lợi quyết định. Anh Phạm Văn Đồng nhắc lại lần gặp Kítxinhgiơ năm ngoái. Trả lời câu hỏi: Dân tộc Việt Nam đã ba lần thắng quân Nguyên. Còn các ông, liệu các ông đánh chúng tôi mấy lần? Nhà ngoại giao Hoa Kỳ đã giơ lên một ngón tay. Rồi anh khẳng định: Nước Mỹ đang bê bối lắm! Cho kẹo, quân Mỹ cũng không dám trở lại Việt Nam. Hội nghị nhất trí phê duyệt kế hoạch chiến lược cơ bản dự thảo lần thứ bảy do Bộ Tổng Tham mưu chuẩn bị. Sáng 8-10-1974, đồng chí Bí thư thứ nhất kết luận hội nghị”.
***
Như vậy, “Trần Quỳnh” đã hoàn toàn bịa đặt. Những chuyện động trời mà ông ta cứ viết tự nhiên như thằng trẻ con, lẫn lộn tùm lum. Như Chiến dịch HCM, một trận đánh vĩ đại, gồm cả 5 cánh quân, nhưng ông ta viết: “Nhiệm vụ giải phóng Sài Gòn được giao cho Quân đoàn 4”; rồi lại viết: “Lê Duẩn hỏi Lê Trọng Tấn (Quân đoàn 2) có đánh được vào Sài Gòn không? Lê Trọng Tấn trả lời được và xin cho vào Sài Gòn trước. Lê Duẩn đồng ý và dặn Lê Trọng Tấn là cứ vào dinh Độc Lập buộc Dương Văn Minh đầu hàng vô điều kiện, nhưng dặn đừng nói Lê Duẩn ra lệnh. Thế là Quân đoàn 2 từ phía Đông tiến vào dinh Độc Lập trước”. Sự thực, Tướng Nguyễn Hữu An mới là Tư lệnh QĐ2, còn Lê Trọng Tấn là Tư lệnh cả cánh quân hướng Đông.
Giống như khi bịa đặt một người “làm gián điệp cho Pháp” lại được Bác Hồ và Bộ CT giao cho trọng trách chỉ huy Chiến dịch ĐBP đánh Pháp, rồi thắng Pháp luôn, “Trần Quỳnh” cũng ngu không kém khi bịa đặt chuyện ĐT Võ Nguyên Giáp “sợ Mỹ”, trong khi ông lại được giao những trọng trách làm Bộ trưởng Bộ QP, Tổng Tư lệnh, Bí thư Quân uỷ TW chỉ huy quân đội ta đánh Mỹ, rồi cuối cùng ta cũng thắng Mỹ. Vô lý như vậy mà vì lòng đố kỵ, nhỏ nhen, muốn cướp công, người ta đã vồ lấy những điều bịa đặt đó, còn nhai đi nhai lại cho đến tận những ngày hôm nay, để bôi đen, kết tội cho bậc Khai quốc Công thần Võ Nguyên Gíap, người luôn được không chỉ nhân dân VN mà cả nhân dân bị áp bức trên toàn thế giới tôn kính, và ngay đến kẻ thù cũng còn phải nể phục ông. Những người đã tin theo những điều bịa đặt phi lý ngu xuẩn cũng ngu xuẩn không kém!

22-7-2023
ĐÔNG LA



Thứ Bảy, 2 tháng 3, 2024

GIẢI TRÍ LỊCH SỬ CUỐI TUẦN: SEN TRONG BÙN

 GIẢI TRÍ LỊCH SỬ CUỐI TUẦN: SEN TRONG BÙN

Với lẽ thường thì người ta có quyền thích nước này hoặc nước khác, thích chế độ này hoặc chế độ khác, nhưng với tầm nhìn của nhà tư tưởng thì sự yêu thích sai trái, những quan điểm về chính trị tư tưởng sai trái có thể gây ra thảm hoạ. Liên Xô tan vỡ trong quá khứ, Ukraina đang có chiến tranh chính là những bài học nhãn tiền. Trong những quan điểm sai trái về chính trị tư tưởng luôn luôn có chuyện chống lại lịch sử chính thống, nói gọn là lật sử.
Người ta thường giải trí văn nghệ, hôm nay cuối tuần tôi thử “giải trí lịch sử”. Nhớ lại tôi có viết một bài về những nét chính của Lịch sử VN là “Sen trong bùn” có rất nhiều người thích. Hôm nay đọc lại, không ngờ mình đã kỳ công đến thế, vậy tiếp theo mạch chống bọn lật sử, xin đăng lại bài này.
2-3-2024
ĐÔNG LA
SEN TRONG BÙN
Thực tiễn của tổ quốc Việt Nam chúng ta có thể ví như bùn lầy, bùn lầy của sự lạc hậu; từ lạc hậu đã sinh ra nghèo đói, từ nghèo đói đã sinh ra nhược tiểu, từ nhược tiểu chúng ta đã trở thành nạn nhân của lòng tham, nạn nhân của sự độc ác của những nước lớn, những nước phát triển hơn đã xâm lược, đã tàn phá đất nước và giết chóc dân ta.
Nhưng thật kỳ lạ, thiên nhiên nước ta có một loài sen lại nở hoa được từ bùn lầy tù đọng, rồi nở trong ca dao:
Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng
Nhị vàng bông trắng lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn
Rồi nở trong thơ nhạc, trở thành biểu tượng đẹp nhất, cao quý nhất, thanh khiết nhất để ví những con người đẹp nhất:
Tháp Mười đẹp nhất bông sen
Việt nam đẹp nhất có tên Bác Hồ
Và hôm nay, tôi thấy không gì “đắt” hơn khi dùng hoa sen để ví lịch sử Việt Nam. Trong tăm tối của dốt nát nghèo khó, trong hiểm nguy dầu sôi lửa bỏng, trong ác liệt của nhà tan, cửa nát, của đầu rơi máu chảy; những con người Việt Nam bé nhỏ, chất phác lại có ý chí làm tan chảy sắt thép của tất cả các loại vũ khí tàn bạo nhất; lại có trí thông minh chiến thắng những chiến lược, chiến thuật, những vũ khí tối tân nhất được xây dựng và chế tạo bởi những bộ óc siêu đẳng và nền khoa học công nghệ tiên tiến nhất.
Theo lẽ thường, khi học hết phổ thông, người ta phải hiểu được những nét chủ yếu về lịch sử đất nước. Nhưng lại có một thực trạng rất e ngại đó là việc có rất nhiều học sinh trong các kỳ thi đã được điểm 0 môn sử; và còn kỳ quái hơn nữa, có những kẻ thuộc tầng lớp có danh tiếng, muốn hơn người, khác thường, họ đã lập danh thành công bằng cách nhìn lộn ngược lịch sử. Vì vậy trước tình trạng “trống không” và “lộn ngược” đó, tôi lại phải bỏ chút công sức dạy cho họ vài nét chính yếu, bài học i tờ về lịch sử của đất nước chúng ta.
Người viết nên những trang sử đầu tiên trong công cuộc bảo vệ Tổ quốc thân yêu của chúng ta chính là An Dương Vương. Với thời gian trị vì từ 257 TCN đến 208 TCN (theo Đại Việt sử ký toàn thư), dân Việt ta dưới sự lãnh đạo của ngài đã tiến hành cuộc chiến 10 năm đánh thắng giặc Tần xâm lược, giết chết tướng Đồ Thư.
Tiếp theo, đất nước ta như chìm trong đêm trường của kiếp nô lệ, đến hết thời Bắc thuộc lần thứ III (207 TCN – 905), trong suốt 1112 năm, dân ta chỉ được làm chủ Tổ quốc của mình có 64 năm. Trong màn đêm ngàn trùng ấy, thật kỳ diệu, vẫn cháy bùng lên được những đốm lửa lung linh của khí phách Việt. Và kỳ lạ hơn nữa, trong mấy danh nhân được ghi vào bảng vàng chói lọi của lịch sử dân tộc lại có tên đến ba người phụ nữ. Họ đúng là những bông sen bất tử, ngát hương, mãi mãi lan tỏa theo thời gian. Năm 40, bà Trưng Trắc cùng em gái là Trưng Nhị đã nổi binh đánh thành Luy Lâu đuổi Thái thú Tô Định, lên ngôi Trưng Nữ Vương. Sau hơn 200 năm, bà Triệu (Triệu Thị Trinh) cùng anh là Triệu Quốc Đạt cũng đã khởi binh chống giặc Đông Ngô, chiếm Tư Phố. Người con gái kiêu hùng ấy, khi mới 19 tuổi, đã nói câu nói như tạc vĩnh viễn vào thời gian: “Tôi chỉ muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng dữ, chém cá kình ở Biển Đông, đánh đuổi quân Ngô, giành lại giang sơn, cởi ách nô lệ, chứ không chịu khom lưng làm tì thiếp cho người!”
Năm 542, Lý Bí, một giám quân ở Đức Châu (Hà Tĩnh), đã tạo thanh thế khiến cho Thứ sử Tiêu Tư nhà Lương phải khiếp vía mà trốn chạy. Khi Tôn Quýnh, Lư Tử Hùng đem quân sang, Lý Bí đã chủ động đón đánh tại Hợp Phố khiến quân Lương 10 phần chết đến 6, 7. Năm Giáp Tý 544, Lý Bí đã tự xưng là Nam Việt đế, đặt niên hiệu là Thiên Đức, đặt tên nước là Vạn Xuân. Đó chính là vị hoàng đế đầu tiên và Thiên Đức cũng là niên hiệu đầu tiên chứng tỏ nền độc lập của nước ta.
Vận mệnh của một đất nước dường như cũng như vận mệnh một con người, cũng có lúc không may, lúc may mắn. Cuối thế kỷ 9, sau 1000 năm Bắc thuộc, nhà Đường suy yếu, Tiết độ sứ Độc Cô Tổn ở nước ta bị chính quân nhà Đường giết chết, Khúc Thừa Dụ đã thừa cơ chiếm được thành Đại La (Hà Nội), tự xưng Tiết độ sứ, mở ra thời kỳ tự chủ của dân tộc, kéo dài gần 1000 năm (905-1887).
Trong giai đoạn này nước ta thực sự là quốc gia hùng cường, từng nhiều phen đánh cho quân xâm lược thất điên bát đảo.
Năm 931, Dương Đình Nghệ đánh tan quân Nam Hán, đuổi thứ sử Lý Tiến, chém chết tướng Trần Bảo; Năm 938, Ngô Quyền, con rể của Dương Đình Nghệ, bày trận trên sông Bạch Đằng đánh thắng quân Nam Hán, giết chết Hoằng Tháo; năm 981, Lê Hoàn đánh tan cuộc xâm lược của nhà Tống; 1009, Lý Công Uẩn lên ngôi, dời đô ra Thăng long, lập nên một triều đại dài nhất trong lịch sử (216 năm). Năm 1075, khi biết Vua Tống dấy binh, Vua Lý Nhân Tông đã sai Lý Thường Kiệt và Tôn Đản đem hơn 100.000 quân đi đánh chặn ngay trên đất giặc; Lý Thường Kiệt đã chém chết Trương Thủ Tiết tại cửa ải Côn Lôn (Nam Ninh). Tri phủ Ung Châu là Tô Giám, khi thấy thành bị hạ, đã giết cả nhà 36 người rồi tự thiêu. 1076, nhà Tống lại dùng Quách Quỳ và Triệu Tiết đem 10 vạn quân tinh nhuệ, tiến theo hai đường thủy, bộ xâm chiếm nước ta. Lý Kế Nguyên đã chặn đánh thủy binh do Quách Quỳ chỉ huy trên sông Vân Đồn (Quảng Ninh) còn Lý Thường Kiệt đã lập phòng tuyến ở bờ nam sông Như Nguyệt (sông Cầu). Tại đây, Lý Thường Kiệt đã làm bài thơ Nam quốc sơn hà bất hủ, như một bản Tuyên ngôn Độc lập hùng tráng đầu tiên trong lịch sử dân tộc để cổ vũ tinh thần chiến đấu của quân Đại Việt, làm hoang mang quân giặc, đến nỗi đã không cần đánhmà thắng:
Nam quốc sơn hà
Nam quốc sơn hà Nam đế cư,
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư.
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm,
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư.
Dịch thơ:
Sông núi nước Nam
Sông núi nước Nam, vua Nam ở
Rành rành định phận tại sách trời
Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm?
Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời.
Nhà Trần kế tiếp nhà Lý đã ba lần đánh thắng quân Nguyên Mông. Năm 1259, Hốt Tất Liệt diệt được Nam Tống, lập ra nhà Nguyên, đã lần thứ 2 tiến đánh Đại Việt. Đây là lần xâm lược có quy mô lớn nhất với hơn 50 vạn quân, với thế "gọng kìm", Thoát Hoan đi từ Quảng Tây từ hướng Bắc đánh xuống, còn Toa Đô đi đường biển từ hướng Nam đánh lên. Năm 1285, Nhà Trần dùng chiến thuật "vườn không nhà trống", đợi thời cơ đã tổ chức phản công, với những chiến thắng ở Tây Kết, Hàm Tử, Chương Dương, đã giết được Toa Đô, khiến Thoát Hoan trốn chạy. Cuối năm 1287, nhà Nguyên lại xâm lược lần thứ ba. Trần Hưng Đạo bố trí lực lượng mai phục bằng cọc nhọn như Ngô Quyền ngày nào ở cửa sông Bạch Đằng, tiêu diệt toàn bộ binh thuyền của Ô Mã Nhi, Thoát Hoan phải chui vào ống đồng trốn chạy về nước. Trần Hưng Đạo trở thành vị anh hùng dân tộc, ngày nay mọi người gọi ngài là Đức Thánh Trần. Theo The New Encyclopedia Britanica xuất bản năm 1983 có bổ sung thêm những vị tướng soái kiệt xuất thế giới trong đó có Trần Hưng Đạo và Võ Nguyên Giáp. Trần Hưng Đạo được đánh giá là : “huyền thoại của lịch sử Việt Nam, nhà chiến lược quân sự xuất sắc đã đánh thắng quân Mông Cổ của Thành Cát Tư Hãn, và là người anh hùng dân tộc trong nền văn hoá của Việt Nam ngày nay”(http://www.lichsuvn.info/forum/archive/index.php/t-1185.html). Vùng quê tôi là vùng đất phong cho con cháu của ngài, như làng Từ Ô, xã Tân Trào (Thanh Miện, Hải Dương) có nhiều hậu duệ của ngài. Còn làng Đông La (La trong thiên la địa võng, nên có thể dịch là tấm lưới giăng bắt địch hướng Đông) thờ ngài Thành Hoàng là Hoàng Trân, một vị tướng của Trần Hưng Đạo. Ngài đã xây một cái chùa (ngày nay còn lại rất nhỏ), ngọc phả ghi là rất linh, nên “Khi Lê Lợi dấy binh đánh quân Minh, xưng vương ở Lam Sơn, sai tướng Nguyễn Xí đến hành lễ cầu đảo đại vương, đều có linh ứng”. Có lẽ do nước ta “ra ngõ gặp anh hùng” nên chính sử không đủ chỗ ghi tên vị Thành Hoàng làng tôi. Vì vậy, tôi là một con dân của ngài đã một lần viết truyện ghi tên ngài, và hôm nay là lần thứ 2, tôi lại viết tên ngài trong một bài viết về lịch sử đất nước. Cầu mong ngài cho con sức mạnh để đánh thắng bọn dốt ác trên mặt trận chữ nghĩa này!
Đến thời Lê Lợi, với Khởi nghĩa Lam Sơn (1418-1427), năm 1427, đã đập tan 10 vạn quân Minh trong trận Chi Lăng - Xương Giang, giết chết Liễu Thăng. Nguyễn Trãi đã viết bài Bình Ngô đại cáo, một áng thiên cổ hùng văn, một bản Tuyên ngôn Độc lập lần thứ hai của đất nước.
Thời Quang Trung Nguyễn Huệ, chỉ trong vòng 6 ngày, kể từ đêm 30 đến mồng 5 Tết Kỷ Dậu (1789), đã dẫn đại quân Tây Sơn đánh tan tác 29 vạn quân Thanh, xác giặc chất đống thành Gò Đống Đa còn đến ngày nay!
Như vậy, sau hơn 2000 chống chọi và đã chiến thắng oai hùng các thế lực xâm lược phương Bắc khổng lồ, giữ yên được bờ cõi, còn hơn 100 năm gần đây (từ 1858), đất nước bé nhỏ của chúng ta lại phải đương đầu với một thế lực khác, hùng mạnh hơn nhiều lần, không phải về quân số mà là vũ khí, sản phẩm của khoa học công nghệ và tư tưởng đế quốc thực dân; đó chính là những nước phát triển, những nước mà có thời họ coi mình là trung tâm của văn minh nhân loại, coi những nước khác như những bãi đất hoang và dân cư như bầy đàn man di mọi rợ, cần phải đến khai phá để mở mang bờ cõi. Nhiều vùng đất đã bị mất tên và được thay tên mới trên bản đồ thế giới, nhiều dân tộc bản địa trở thành dân tộc thiểu số trên chính tổ quốc của họ, bị hao hụt và dần bị đồng hóa. Chỉ có dân tộc Việt, Tổ quốc Việt, sau 1000 Bắc thuộc và 100 năm bị Đế quốc xâm chiếm, vẫn còn đó, vẫn hiên ngang tồn tại và ngày một phát triển vững mạnh, bởi chúng ta đã chiến thắng tất cả.
Nhà Nguyễn (1802 - 1945), triều đại phong kiến sau cùng ở nước ta đã có công rất lớn trong việc mở mang bờ cõi về phương Nam trù phú. Nhưng cũng chính Nguyễn Ánh, người lập ra triều Nguyễn, lại tạo duyên cớ cho Pháp xâm chiếm nước ta khi ký Hiệp ước Versailles. Năm 1858, Đô đốc Charles Rigault de Genouilly đã đánh chiếm Đà Nẵng. 28 tháng 11 năm 1861, Thủy sư đô đốc Bonard hạ lệnh xâm chiếm Côn Đảo. Trung uý Hải quân Pháp Lèspes sau khi đánh chiếm được Côn Đảo đã ra "Tuyên cáo chủ quyền": “Tuân hành lệnh của Thống Đốc, tôi tuyên bố chiếm hữu quần đảo Côn Lôn, nhân danh vua Napoleon đệ Tam, hoàng đế toàn nước Pháp”. Việc khai hóa đầu tiên của người Pháp đối với người Việt là ngày 1 tháng 2 năm 1862, Bonard ký quyết định thành lập nhà tù Côn Đảo, trở thành chốn địa ngục trần gian giam giữ những người Việt bị thất bại trong các cuộc khởi nghĩa chống Pháp mong giành lại nền độc lập. Một loạt lãnh tụ nghĩa quân đã anh dũng hy sinh như Trương Định, Nguyễn Hữu Huân, Phan Văn Đạt, Nguyễn Trung Trực, v.v… Đến ngày 20 - 11 - 1873, quân Pháp bắt đầu tấn công thành Hà Nội, Nguyễn Tri Phương đã chỉ huy tướng sĩ phòng thủ, thế giặc mạnh, thành thất thủ, ông bị thương nặng rồi bị bắt,đã nhịn ăn mà chết. Sau 9 năm, 25 - 4 – 1882, Hoàng Diệu tiếp bước Nguyễn Tri Phương chỉ huy tướng sĩ phòng thủ Thành Hà Nội, thế giặc mạnh, thành cũng lại bị thất thủ, ông đã anh dũng tuẫn tiết trước Võ Miếu!
Khi phong trào Cần Vương (1885) bị thất bại, Vua Hàm Nghi bị bắt, rồi bị đày sang Algérie, Liên bang Đông Dương được thành lập ( 17 - 10 - 1887), thì một lần nữa dân ta lại mất nước.
***
Và rồi chính Hồ Chí Minh, vị anh hùng dân tộc, từ tuổi đôi mươi với hai bàn tay trắng đã ra đi tìm đường cứu nước, rồi thành lập Đảng Cộng Sản Việt Nam (3-2-1930). Trải qua một hành trình dài vô cùng gian khổ, để được dân tin theo, biết bao máu của các chiến sĩ cộng sản đã đổ. Chỉ riêng những vị lãnh tụ cao nhất đã có liên tiếp tới 4 tổng bí thư chết dưới tay quân Pháp: Trần Phú, Lê Hồng Phong, Hà Huy Tập, Nguyễn Văn Cừ. Để rồi từ đó mới có được Cách mạng Tháng 8 thành công, và 2- 9 - 45, Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh một nước VN mới.
Chính với vị thế mới đó, chỉ trong 30 năm (1945-1975), một chớp mắt của lịch sử, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác, dân ta đã đánh thắng đến 4 cuộc xâm lược, trở thành biểu tượng anh hùng của ý chí bất khuất và trí thông minh tuyệt vời trong công cuộc chống ngoại xâm giành lại nền Độc Lập.
Có những chiến thắng chấn động địa cầu không chỉ làm thế giới ngạc nhiên mà đến tận những ngày hôm nay, khi có điều kiện hiểu biết hơn, chính chúng ta lại càng ngạc nhiên hơn. Như có một phép mầu, một đội quân lúc đầu chỉ có 34 người với vài khẩu súng kip, nhưng sau 10 năm đã đánh thắng được Đế quốc Pháp được Mỹ hỗ trợ mạnh về quân sự tại Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, bắt sống Chỉ huy trưởng Tướng Đờ Cát và 11.721 quân lính (Theo Chiến dịch Điện Biên Phủ – Wikipedia) Theo Tướng Trần Độ, Tướng Đờ Cát khi bị bắt đã phải thú nhận rằng: "Tôi cũng thấy làm vinh dự được làm tù binh của một quân đội như quân đội Việt Nam". Tháng 3/1993, khi sang thăm Việt nam, Tổng thống Pháp Francois Mitterrand lên thăm Điện Biên Phủ, đã xin phép được xây dựng một đài tưởng niệm những binh lính Pháp tử trận. Ông M.Claode Vignes (khách du lịch Pháp) nói: “Chỉ cần nhìn đài tưởng niệm binh sỹ pháp ở Điện Biên Phủ thì đủ thấy sự khoan dung to lớn của nhân dân Việt Nam”. Tướng Bi-gia, nguyên Bộ trưởng Quốc phòng Pháp, là trung tá sĩ quan dù ở Điện Biên Phủ, đã viết trong cuốn “Cuộc chiến tranh Đông Dương của tôi”: “Ngày 28-6-1994: tôi đã trở lại Điện Biên Phủ, … Tôi đã đến đài kỷ niệm… Những quân nhân Pháp ở Điện Biên Phủ trở về Pháp mà không có được một ai đón chào, còn ở trên mảnh đất Việt Nam này lại có một đài kỷ niệm tưởng nhớ họ”.
Trong cuộc Kháng chiến chống Mỹ có lẽ đỉnh cao của sự đối đầu Việt - Mỹ chính là trận Điện Biên Phủ trên không mà phía Mỹ gọi là Chiến dịch Linebacker II (từ 18 tháng 12 đến 30 tháng 12 năm 1972). Các cuộc tấn công dồn dập bằng máy bay ném bom chiến lược B-52 ném bom rải thảm huỷ diệt xuống Hà Nội,Hải Phòng, Thái Nguyên và các mục tiêu khác liên tục trong 12 ngày đêm là một trong những cuộc tập kích có cường độ cao nhất trong toàn bộ lịch sử các cuộc chiến tranh! Vừa rồi, trong những ngày kỷ niệm sau 40 năm chiến thắng, lần đầu tiên những bí mật quân sự được công bố trên truyền hình, khiến cho tất cả người VN có lương tri ai cũng đều phải dâng lên niềm xúc động và tự hào, chúng ta đã thắng Mỹ không chỉ bằng ý chí, bằng máu mà còn bằng cả trí thông minh tuyệt vời nữa. Những khái niệm lạ lùng lần đầu ta được nghe như “trinh sát nhiễu”, “vạch nhiễu”, “phương pháp bắn 3 điểm”, “ bắn đón nửa góc”, v.v… Một tờ báo Mỹ đã gọi đó là cuộc "Chiến tranh điện tử” mà phần thắng đã thuộc về VN. Trung tướng Phan Thu, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, nguyên chỉ huy Tiểu đoàn Trinh sát nhiễu, kể lại: “Trong suốt thời gian hoạt động trinh sát, chúng tôi không thu được nhiễu 3cm của địch. Như vậy, B-52 chưa gây nhiễu dải sóng 3cm đối với các loại radar phòng không". Một công trình nghiên cứu cải tiến kỹ thuật: ghép phần tử mục tiêu của radar K8-60 làm việc ở dải sóng 3cm với đài điều khiển SAM-2. Đại tá Nguyễn Ngọc Lạc, hồi đó là Thượng úy Kỹ sư của Cục Quân khí, một chứng nhân, từng trực tiếp sửa chữa và đề xuất thử nghiệm và cho kết quả ra-đa K-860 với băng sóng 3cm đã xác định mục tiêu tốt, góp phần quan trọng trong việc bắn rơi B52 trên bầu trời Hà Nội trong 12 ngày đêm cuối năm 1972.
Điều kỳ diệu thứ 2 là việc bộ đội phòng không của ta đã hóa giải được tên lửa “không đối đất” Shrike của Mỹ. Tên lửa này có thể tìm và “bắt” được mục tiêu theo sóng ra-đa, chuyên dùng để phá hủy các hệ thống phòng không đối phương. Tại Trung Đông, hàng chục hệ thống tên lửa phòng không của Khối Ả Rập từng bị loại tên lửa này phá hủy. Bộ đội ta đã vô hiệu hóa bằng cách phát sóng tức thì, tắt máy đột ngột và quay ngay đài ăng-ten đi hướng khác, tên lửa Shrike đã “bị điều khiển” chệch khỏi mục tiêu!
Cuối cùng để giành chiến thắng không thể không nhắc đến chiến công của các cán bộ tình báo quân sự đã phải ngày đêm theo dõi mọi động thái của địch. Đại tá Trần Văn Tụng, từng thuộc Trung đoàn Trinh sát Kỹ thuật, Tổng cục 2, Bộ Quốc phòng kể lại, vào những năm 60, ông là 1 trong 10 sinh viên của trường ngoại giao được tuyển vào Cục 2. Ông cho biết lúc đầu chúng ta chưa biết cách làm thế nào để có tin cụ thể. Sau những mày mò, phán đoán từ các thông tin trinh sát có được, đơn vị của ông dần dần đã hình thành được nhiều bộ giải mã tin, từ đó dự đoán chính xác thời gian, địa điểm, số lượng máy bay Mỹ sẽ tham chiến. Chính vì thế, chiều 18-12-1972, Đại tá Phan Mạc Lâm, người được mệnh danh là đã “lập hồ sơ B-52”, khi Tướng Phùng Thế Tài hỏi:
- Này cậu, B-52 đến đâu rồi?
Ông mới có thể khẳng định:
- Giữa đường rồi, thưa Thủ trưởng - có cả hướng Gu-am và Thái Lan.
Như vậy chúng ta hoàn toàn sẵn sàng chủ động đón đánh địch, đã sơ tán hàng chục vạn dân tới nơi an toàn trước trận đánh. Và chỉ có như thế chúng ta mới làm nên một trận “Điện Biên Phủ trên không”, giành thắng lợi hoàn toàn.
Với tinh thần của Bác: “…chúng tôi phải được yên ổn. Chúng tôi không muốn trở thành người chiến thắng. Chúng tôi chỉ muốn Mỹ cút đi! Gút-bai!” Và theo lời dậy của Người: “Chúng ta căm thù Đế quốc Mỹ xâm lược nhưng không được căm thù nhân dân Mỹ”, sau ngày toàn thắng, chúng ta lại có được một thành tựu ngoại giao quan trọng, mở ra một thời kỳ mới dựng xây đất nước, nước ta trở thành như một câu thơ của tôi trong bài TỔ QUỐC-NỬA BÀN CHÂN DÍNH BÙN VÀ MÁU:
Một đất nước đến kẻ thù cũng đem lòng yêu mến
Ngày 15 tháng 7 năm 1995, TT Clinton tuyên bố thiết lập bang giao đầy đủ với Việt Nam. Năm 2000, ông cùng với vợ con thăm Việt Nam. Trong bài Binh-thuong-hoa-quan-he-Viet-My, ông nói: “Bình thường hóa quan hệ Việt - Mỹ là thời khắc tuyệt vời trong nhiệm kỳ của tôi”; “Việt Nam là đất nước có vị trí đặc biệt trong trái tim tôi”.
Ngày 6-12-2006, ông đã nói với Chủ tịch Nguyễn Minh Triết: “Sáu mươi năm trước, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Tổng thống Roosevelt đã muốn hai nước Việt - Mỹ thật sự là bạn. Quá trình này đã có những bước gập ghềnh. Tuy nhiên, tôi vô cùng hạnh phúc chứng kiến quan hệ tốt đẹp giữa hai nước mà đáng lẽ phải có từ cách đây 60 năm”.
TT Bush, trong diễn văn tại nhà thờ Greater Exodus Baptist ở Philadelphia (23/06/04), từ bạn “friend” đã được ông nhắc lại nhiều lần khi nói về quan hệ với Việt Nam. Sau chuyến thăm Việt Nam một cách chính thức trong "giai điệu dịu dàng" của người tiền nhiệm Bill Clinton, đã tạo nền tảng để ông Bush có những quyết sách mạnh mẽ hơn trong quan hệ giữa hai nước, ông đã nói về VN: "You’ve got a friend in America". (Trong bài Khi tổng thống Mỹ tuyên bố: Việt Nam là bạn). Năm 2006, ông và phu nhân đã sang thăm chính thức VN và dự Hội nghị APEC lần 14. Trong buổi tiếp của Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết, ông đã cảm ơn về sự đón tiếp trọng thị và nói: “Tôi đã đọc rất nhiều tài liệu về VN và cảm nhận được sự phát triển của VN giống như một con hổ trẻ. Tôi sẽ cố gắng hết sức mình để củng cố mối quan hệ giữa hai nước”. Sáng 19/11, ông cùng phu nhân tới cầu nguyện tại nhà thờ Cửa Bắc, HN.
Về phía VNCH, Tướng Nguyễn Cao Kỳ có thể là một người lính quả cảm nhất, sẵn sàng chiến đấu tới cùng, chính vậy ta càng quý ông hơn khi ông đã vượt qua mặc cảm của một kẻ bại trận, trốn chạy, đã thừa nhận sự thật lịch sử, trở thành một biểu tượng của sự hòa hợp dân tộc. Trong Nguyễn Cao Kỳ – Wikipedia, tại khách sạn Sheraton TP Hồ Chí Minh, 15/1/2004, ông nói: "…sau 30 năm khi đất nước đã thống nhất và đây là lúc cần sự tập hợp của tất cả người VN trong cũng như ngoài nước để phục hưng đất nước, để VN trở thành một con rồng châu Á”; ông cũng từng nói: " Những sự mất mát và đau khổ trong cuộc chiến cũng như sau cuộc chiến thì chồng chất nhiều lắm, nhưng cứ quay lại dĩ vãng và uất hận thì chỉ là chuyện của cá nhân mỗi người”. Một người khác, GS Vật lý Trần Chung Ngọc, một bạn đồng khóa tại trường sĩ quan với Tướng Nguyễn Cao Kỳ, trong bài NGÀY 30/4/1975, ông viết: “Ngày 30/4/1975 không chỉ có nghĩa là ngày đất nước thống nhất, chủ quyền trở lại tay người Việt Nam, mà còn là ngày người dân Việt Nam, trừ những kẻ có tâm cảnh phi dân tộc hay tiếp tục nuôi dưỡng thù hận, bất kể thuộc chính kiến hay phe phái nào, đều có thể hãnh diện ngẩng mặt nhìn thẳng vào mắt kẻ đối thoại, bất kể là họ thuộc lớp người nào, ở địa vị nào, thuộc quốc gia nào. Tôi ở phe thua trận, nhưng chiến thắng Điện Biên Phủ, cũng như ngày 30/4/1975, đã mang đến cho tôi một niềm hãnh diện được làm một người Việt Nam”.
***
Sự thật Lịch sử là vậy, không chỉ người dân VN mà được cả loài người có lương tri tiến bộ trên toàn thế giới công nhận. Vậy mà thật kỳ quái lại có những người thuộc tầng lớp từ “nhân sĩ trí thức”, nhà văn, nhà báo, đến dân thường vì những nguyên cớ, những tham vọng và ảo tưởng khác nhau, nhân danh đấu tranh vì dân chủ tiến bộ chống lại Nhà nước Việt Nam, họ tìm mọi cớ, bu vào mọi chuyện, kể cả việc cố tình không chỉ xóa trắng mà còn lộn ngược lịch sử, một hành động phản đạo lý, phản nhân văn và mất nhân tính. Những muốn lịch sử nước ta bước lại những bước đi ngập bùn lầy và máu.

TP Hồ Chí Minh
20-6-2016
ĐÔNG LA

Thứ Năm, 29 tháng 2, 2024

ĐẠI TÁ TRỊNH LÊ HOÀI NAM: “LÊ KIÊN THÀNH LẬT SỬ”

 ĐẠI TÁ TRỊNH LÊ HOÀI NAM: “LÊ KIÊN THÀNH LẬT SỬ”




Đại tá Trịnh Lê Hoài Nam 28-2-2024 lại viết trên facebook: “Lê Kiên Thành trực tiếp xét lại, lật sử cách mạng Việt Nam” khi Lê Kiên Thành ca ngợi là “Một người yêu Việt Nam” đối với Pierre Asslin, một người Canada, Giáo sư Lịch sử tại trường Đại học San diego, Mỹ, khi ông ta nói:
"Tại sao Mỹ trong một thời gian rất dài vẫn nghĩ những người đề ra đường lối chiến tranh là ông Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp chứ không phải là các ông Lê Duẩn, Nguyễn Chí Thanh, Lê Đức Thọ…?"
Chúng ta cần phải hiểu rằng, các giải Nobel và tất cả những gì được coi là giá trị cao quý về hoà bình, văn chương, lịch sử, và khoa học xã hội thường có quan điểm ngược nhau đối với hai “phe”, Mỹ cùng phương Tây và các nước XHCN cũ và hiện tại, trong đó có VN. Như các giải Nobel Văn chương được trao cho các tác giả ở LX và Trung Quốc đều viết tác phẩm chống lại đất nước họ; Kissinger được trao giải Nobel hoà bình khi thực chất Mỹ đã dùng mọi cách, kể cả dùng B52 ném bom trải thảm Thủ đô Hà Nội, nhưng vẫn thất bại, nên Kissinger mới được lệnh ký vào Hiệp định Paris 1973; Bảo Ninh viết Nỗi buồn chiến tranh bôi đen cuộc kháng chiến chống Mỹ của VN thì được Mỹ trao giải thưởng khoảng 40.000 USD; Phan Huy Lê ca ngợi Gia Long, biện hộ cho Pháp xâm lược VN thì được Pháp phong Viện sĩ; v.v…
Vì vậy một GS Lịch sử ở Mỹ như Pierre Asslin nói và viết về lịch sử VN tất nhiên cũng có cái nhìn lộn ngược. Ông ta viết như trên đã xuyên tạc sự thật, chống lại Lịch sử VN.
***
Trước hết, chiến thắng vĩ đại của dân tộc phải trả giá bằng núi xương, sông máu, người có lương tri không ai tự đề cao công lao của mình. Nhưng lịch sử là cụ thể, công trạng cũng cụ thể, cần được xác định, dù rằng không bao giờ có chuyện rõ ràng tuyệt đối, công bằng tuyệt đối.
Nói như Pierre Asslin và Lê Kiên Thành tung hô, “những người đề ra đường lối chiến tranh” sự thực là “các ông Lê Duẩn, Nguyễn Chí Thanh, Lê Đức Thọ” chứ không phải “ông Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp” thì tôi chỉ cần chỉ ra vài chuyện dưới đây là đã “vả sưng mõm” ông GS “yêu Việt Nam” của ông Lê Kiên Thành rồi.
Trong cuộc Kháng chiến chống Mỹ, đỉnh cao của sự đối đầu Việt - Mỹ chính là trận Điện Biên Phủ trên không mà phía Mỹ gọi là Chiến dịch Linebacker II (từ 18 tháng 12 đến 30 tháng 12 năm 1972). Nếu VN thất bại, chiến tranh tại VN có thể chấm dứt, nhưng kết quả sẽ theo ý Mỹ chứ hoàn toàn không có chuyện đất nước chúng ta sẽ hoà bình, thống nhất, rồi VN sánh vai các cường quốc khắp 5 châu như những ngày hôm nay.
Chúng ta đã chiến thắng trong cuộc đối đầu mà một tờ báo Mỹ đã gọi là cuộc "Chiến tranh điện tử” đó không chỉ bằng ý chí, bằng máu mà còn bằng cả trí thông minh tuyệt vời của cả dân tộc nữa, mà người đầu tiên phải kể ra không ai khác chính là Bác Hồ.
Trước hết, chiến thắng đó chính là kết quả của tầm nhìn xa trông rộng của Bác. 1967, Bác đã nói với Tướng Phùng Thế Tài, Phó Tổng tham mưu trưởng: “Sớm muộn gì, Mỹ cũng sẽ đưa B52 ra ném bom Hà Nội, rồi có thua nó mới chịu thua. Chú phải nhớ là trước khi thua ở Triều Tiên, đế quốc Mỹ đã hủy diệt Thủ đô Bình Nhưỡng. Chiến tranh ở Việt Nam, Mỹ nhất định thua, nhưng nó chỉ chịu thua trên bầu trời Hà Nội”. Trước đó, 1962, Bác cũng đã nói với ông Phùng Thế Tài: “B52 bay cao hơn 10 km mà trong tay chú chỉ có cao xạ thôi” và nói với ông Đặng Tính, Chính ủy Quân chủng Phòng không - Không quân nghiên cứu cách đánh B52. Ngày 7-2-1965, nhân dịp ông Kô-xư-ghin thăm nước ta, Bác đã yêu cầu Liên Xô giúp ta xây dựng lực lượng tên lửa phòng không. Cuối năm 1966, Mỹ bắt đầu dùng B52 đánh phá ác liệt vào Vĩnh Linh, Trung đoàn tên lửa 238 đã vào Quảng Bình để nghiên cứu cách đánh máy bay B52, tuân theo lời dạy của Bác: “Có vào hang cọp mới bắt được cọp”.
***
Chiến thắng “Điên Biên Phủ trên không” đó cũng có chuyện liên quan đến Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Nhớ lại lá thư 16 trang, chưa được xác thực tác giả, từng được lan truyền ồn ào trên mạng, ký tên Nguyễn Thị Vân, tự giới thiệu là “vợ nguyên cố TBT ĐCSVN Lê Duẩn”, trong đó có viết Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng chỉ huy một mạng lưới ở ta làm gián điệp cho LX, mà “người chỉ đạo mạng lưới tình báo là Đại sứ LX tại VN là Sec-ba-cốp”. Lê Kiên Thành đã nhắc tới Sec-ba-cốp với ý xấu trong một bài trên facebook nhân ngày giỗ cha.
Trong bài về “TRẬN ĐIỆN BIÊN PHỦ TRÊN KHÔNG” tôi đã viết:
“… có thời điểm, bộ đội ta phóng tên lửa nhưng tên lửa không bay tới máy bay Mỹ mà quay đầu rơi xuống đất, có khi thành bom rơi xuống nhà dân. Bộ đội ta đã nghiên cứu biết do Mỹ đã biết được tần số của sóng điện từ dẫn tên lửa tới mục tiêu, nên họ đã chế thiết bị gây nhiễu. Vì vậy, cần phải thay đổi linh kiện để thay đổi tần số dẫn bắn. Theo Đại tá Nguyễn Thụy Anh, trong phim tài liệu “Vạch nhiễu tìm thù”: “Những người đại diện tập đoàn tên lửa không đồng ý cho mở cái khối điều khiển vô tuyến… Lúc bấy giờ đ/c Đại sứ LX ở VN đã rất quyết đoán, đ/c nói: “Có gì là bí mật nữa vì người Mỹ đã phát hiện ra rồi, đã gây nhiễu đánh chúng ta thì bây giờ chúng ta phải mở ra và tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về điều này”. Quyết định quan trọng này đã giúp bộ đội tên lửa ta bắn B52 “rụng như sung”. Vị đại sứ đó chính là Ilya Sherbakov, ông đúng là một đại ân nhân của dân VN. Nhưng có thông tin không chính thống trong một lá thư tố cáo, ông là trùm tình báo của LX chuyên liên lạc với trùm gián điệp, chính là vị đại tướng lừng danh Võ Nguyên Giáp. Nhưng tôi thấy hơi buồn cười là, trước nay người ta chỉ thấy làm gián điệp cho quân địch chứ làm gì có chuyện làm gián điệp cho người “anh em”? làm gián điệp cho đại ân nhân cứu giúp chúng ta?”
Đểu cáng hơn nữa, lá thư còn tố ĐT Võ Nguyên Giáp làm “gián điệp cho Pháp”. Trong Bộ phim tài liệu mà tác giả là Nhà sử học, nhà báo người Mỹ Stanley Karnow “Việt Nam, thiên lịch sử truyền hình”, một tác phẩm được đánh giá là có quy mô, khách quan và trung thực nhất cho tới tận ngày nay. Trong tập 2, khi tái hiện lại chuyện cuối năm 1946, Pháp quay lại xâm lược VN, từ 9’23”, bộ phim chiếu hình ảnh Jean Julien Fonde, viên tướng Pháp, nói về chuyện đã gặp và cố gắng thuyết phục Đại tướng Võ Nguyên Giáp : “Tôi nói tôi biết chiến tranh thảm khốc như thế nào. Nhiều người sẽ chết, nhà cửa bị thiêu hủy, thật là không thể tưởng tượng nổi. Chúng ta cần phải ngăn chặn không cho điều đó xảy ra. Ông ta (Võ Nguyên Giáp) nói với tôi: “Anh hãy nghe đây, quân Pháp rồi sẽ bị tiêu diệt. Tất cả chúng tôi đã sẵn sàng. Chiến tranh có thể kéo dài 2 năm hoặc 5 năm nhưng chúng tôi sẽ không bao giờ đầu hàng”. Như vậy, có ai làm gián điệp cho Pháp lại trả lời Pháp như thế? Hơn nữa, có lẽ nào Bác Hồ và BCT Đảng ta lại giao cho một “tên gián điệp cho Pháp” làm chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ đánh Pháp, một trận sống mái “nếu không thắng ta sẽ hết vốn”, và cuối cùng ta đã chiến thắng “lừng lẫy năm châu, chấn động Địa Cầu”, tống cổ Pháp về nước. Thật quá ngu xuẩn khi người ta tố cáo ĐT Võ Nguyên Giáp như vậy, và có những người đã tin điều này thì cũng ngu xuẩn không kém.

29-2-2024
ĐÔNG LA




Thứ Ba, 20 tháng 2, 2024

Chuyện về hai người (Truyện ngắn)

 Chuyện về hai người

(Truyện ngắn)


Hôm nay tôi đăng lại cái truyện ngắn đầu tay này để bạn đọc rõ hơn câu chuyện về cái chết của một viện nghiên cứu, Viện Công nghiệp dược của chúng tôi. Tôi viết nó khi mới hai mấy tuổi, còn chưa vợ con, giờ đọc lại thấy ngạc nhiên về cái giọng cứ như một ông cụ non của chính mình, đã 41 năm trôi qua mà chuyện vẫn còn nóng hổi tính thời sự.
Câu chuyện là có thật nhưng để thành văn phải hư cấu, phải thêm thắt, xây dựng nhân vật cho ấn tượng, phải cấu tứ hoá, thành ra “tôi” trong truyện vừa là chính tôi (tác giả) mà cũng không phải là tôi, các nhân vật khác như “ông viện trưởng” cũng vậy. Nguyên mẫu là bác Đoàn Hữu Sử, ở cùng khu tập thể với tôi, nhưng ở căn hộ to nhất, đẹp nhất, sát vách nhà anh Thái Thăng Long. Chuyện là thật nhưng suy nghĩ, lời nói của bác viện trưởng thì tôi phải sáng tác ra. Vì vậy phải đặt tên khác. Viết truyện thực ra ý tôi chỉ muốn sáng tác, phấn đấu trong nghề văn hơn là chuyện muốn nói xấu ai, nhưng tiếc là sự thật thì luôn mất lòng, đành phải vậy thôi!
Truyện này tôi viết đến nay đã 41 năm mà cứ như mới hôm qua. Viết xong gởi báo, tôi không ngờ nó được đăng ngay trên Văn nghệ TP HCM, rồi còn được đọc cùng lúc trên Đài TPHCM và Đài Tiếng nói VN. Rồi sau đó nó cũng dần được đăng trên báo Người Hà Nội (như báo Văn nghệ Hà Nội), rồi Văn nghệ (HNV VN). Đến khi Nhà thơ Anh Thơ muốn giới thiệu tôi với chú Chế Lan Viên, cô bảo ông này kiêu lắm, cháu phải đi vòng qua bà Thường (Nhà Văn Vũ Thị Thường, vợ CLV), cháu mang cái truyện ngắn mới đăng đưa cho bà ấy đọc. Tôi đến nhà CLV khá xa, gần Bà Quẹo, gặp cô Thường. Sau khi đọc xong thư của cô Anh Thơ, cô Thường hỏi:
-Làm nghề gì?
-Cháu làm nghiên cứu ở một viện dược.
-Thế thì tốt quá rồi, văn với veo làm cái gì, các con tôi, tôi cho đi học y hết. Thôi được rồi đưa cái truyện đây tôi xem thử - Nói rồi bà đi lấy cái bút chì dắt vào tai, nói tiếp: - Có gì tôi sửa ngay nhá.
Rồi bà đọc, thú vị là bà bị cuốn vào câu chuyện, không sửa gì hết. Xong, bà bảo: “Viết được đấy!”.
Vũ Thị Thường là bậc lão luyện về truyện ngắn, không dễ để bà nói như vậy, từ có ý cản tôi đi theo “văn veo”, bà lại ủng hộ tôi, sau đó một thời gian bà còn tặng tôi sách của bà và cuốn “Sổ tay truyện ngắn”, một cuốn sách dạy viết văn. Bây giờ ngẫm lại, mọi chuyện đến với cuộc đời tôi như có một sự xếp đặt huyền bí, văn chương đến với tôi như một sứ mệnh thì không thể diễn ra khác được.
20-2-2024
ĐÔNG LA
Năm 1981, khi chúng tôi vừa bảo vệ xong luận văn tốt nghiệp, có một bà phó tiến sĩ sang trường tuyển người để thành lập một phòng nghiên cứu của một viện dược.
Bà khoảng 45 tuổi, người tầm thước, mặt rất “tây”, nói chung là còn đẹp tuy đã đậm người. Bà chọn được bảy đứa, năm trai, hai gái, tất nhiên là có tôi, vì nếu không sẽ không có chuyện này. Chọn được chúng tôi, bà mừng lắm. Mãi về sau, khi đã tan đàn xẻ nghé, bà vẫn còn tự hào về đội tuyển của bà: “Chưa bao giờ tôi thấy lại có một ê-kíp tuyệt vời như thế!”
Về viện, ban đầu chúng tôi như sống trong mơ. Tuy cùng lớp, cùng lứa có ganh tỵ, kèn cựa nhau, nhưng rất vui. Tuần liên hoan phòng một lần. Chúng tôi còn tuồn một ít trí tuệ về làm thêm, “cải thiện kinh tế”, ở khu tập thể, làm nước thuốc nhuộm vàng cả khoảng sân rộng. Điệu này chả mấy mà chúng tôi vừa có tiền, vừa có chuyên môn nghề nghiệp phát triển, rồi có khi lại nên công danh sự nghiệp nữa cũng nên. Chúng tôi đều nghĩ như thế. Người ta cũng nghĩ về chúng tôi như thế.
Nhưng không ngờ… Lần đầu tiên tôi hiểu được thế nào là “Trâu bò húc nhau ruồi muỗi chết”. Không chỉ hiểu như hiểu một thành ngữ của một ngôn ngữ mà hiểu với tư cách bị “dính đòn”.
***
Đó chính là câu chuyện về hai người. Chuyện ông viện trưởng và ông viện phó “đánh nhau”. Nhưng nói cho đúng hơn là việc ông viện phó “đánh” ông viện trưởng, ông viện trưởng không thèm chấp, thế là bị thua. Chúng tôi là lính phe ông viện trưởng nên bị vạ lây. Riêng mình tôi là trường hợp đặc biệt, có một không hai, thì bị nặng hơn.
Ông viện trưởng là ông Huấn, ngày ấy 58 tuổi, người cao gầy như cây sậy. Mặt xương, mắt sâu, mũi cao, miệng nhỏ, cằm dài, lưng hơi khòng, tay dài… Nói chung là dáng của một “con mọt sách”, một người làm việc bằng trí tuệ cao sâu. Ông là một trong những đầu đàn của ngành. Ông từng làm giám đốc xí nghiệp dược đầu tiên của nước ta, xí nghiệp số 1. Ông viện phó, ông Đức, người sau này hạ ông nốc-ao, cũng ở đó. Nhưng chỉ có một địa vị khá khiêm tốn, là một nhân viên phòng tài vụ. Một thời, thế của ông viện trưởng khá mạnh. Ông có tài, có uy tín, và đặc biệt, có ông chú là bộ trưởng. Tôi cũng không biết chú cháu thế nào, vì ông họ Vũ, ông bộ trưởng họ Nguyễn. Ông luôn được giao những công việc mũi nhọn của ngành. Ngay hồi chiến tranh, nước ta chưa có quan hệ rộng với các nước phương tây, nhưng ông đã từng “Bước chân tôi đã giẫm nát đất Pháp” – Một lần ông đã nói thế. Còn ông viện phó thì học qua loa, kiếm được cái bằng kinh tế, rồi đi B. Nhưng không phải đánh đấm như người ta, mà ở tuyến sau, cũng trong ngành dược. Hồi trong rừng, ông có quen thân với một nhân vật quan trọng, bởi sau này ông ta sẽ làm thứ trưởng, là một chỗ dựa quan trọng cho ông. Như vậy, thế lực của hai bên tương đối cân bằng. Một ông nhiều tài, có chú là bộ trưởng; một ông ít tài nhưng lại có công đi B, có đàn anh là thứ trưởng. Về sức khoẻ thì hai ông có vẻ ngang nhau, ông viện trưởng bị đau dạ dầy kinh niên, ông phó thì bị nhồi máu cơ tim. Nhưng chú cháu ông viện trưởng có một bất lợi là tuổi tác nhiều hơn bên kia.
Trước đây, viện chúng tôi là một xí nghiệp dược lớn, gồm một số hãng bào chế trước giải phóng gộp lại. Ông Đức làm giám đốc. Ông thực sự là vua một xứ. Làm sao ông không là vua được khi một lúc tiếp quản rồi cai quản một lô những cơ sở vật chất đầy giá trị, gồm những phòng bào chế hiện đại, tiện nghi, những công xưởng máy móc tiên tiến và biết bao nguyên liệu dược đắt tiền. Ông giám đốc chọn một biệt thự sang trọng 2 tầng lầu, nhà của ông chủ cũ, khuôn viên có hòn non bộ, có bể bơi, và trồng một loại cỏ không biết cỏ gì mà cứ mịn như nhung. Rồi ông phân phát bổng lộc cho thần dân: Nhà cửa, chức vụ, lương bổng… Đã có một triều đình nhỏ được thiết lập ở nơi đây. Tôi từng tưởng chỉ có nơi này mới như thế. Nhưng sau này, khi đến một vài cơ quan khác chơi, tôi cũng lại gặp như vậy. Ở đó cũng có những ông vua con, có quyền ban phát và sinh sát. Khi có quyền, họ đã coi cơ quan nhà nước là của nhà mình. Liệu có phải, còn có một điều gì đó chưa hoàn thiện đã tạo đất sống cho những con người này, những người đã chung sức làm cản bước tiến của xã hội, gieo tai ương cho những lương dân.
Nhưng rồi cơ quan của nhà nước thì phải là của nhà nước. Bộ đã quyết định thành lập một viện nghiên cứu trên cơ sở xí nghiệp của ông vua Đức, dù ông có muốn hay không. Một viện có nhiệm vụ chuyển những công trình nghiên cứu thành những quy trình công nghệ, có thể sản xuất được những nguyên liệu dược mà nước ta gần như vẫn phải nhập hoàn toàn. Đây là một tham vọng vô cùng lớn và đúng đắn của lãnh đạo Bộ Y tế. Bởi một đất nước phát triển không thể là một đất nước cứ mãi giống như một xí nghiệp khổng lồ chuyên gia công nguyên liệu cho nước ngoài. Ông Đức thì không có một sợi tri thức dược nào, nên không tài nào làm lãnh đạo một viện quan trọng và to như thế được. Ông chuyển xuống làm phó, phụ trách phần sản xuất vẫn được giữ lại của viện. Ông Huấn được chọn làm viện trưởng. Thế là quân và tướng ngày xưa gặp lại nhau. Nhưng ông lính ngày xưa giờ đã thành phó tướng. Dù đã tiến bộ vượt bậc so với thuở ấy nhưng ông hoàn toàn không thỏa mãn vì đang là vua. Ngày ngày, người lái xe phải đưa rước hai ông đi làm bằng chiếc xe con nên người ta nói hai ông này đội chung xe nhưng không đội chung trời. Và vì thế mà chiến tranh đã xảy ra.
***
Là người từng trải, ông viện trưởng rất biết ông viện phó hoàn toàn không chấp nhận sự thay đổi này, nhưng ông không quan tâm. Ông có quá nhiều việc phải làm, những công việc đòi hỏi toàn bộ tâm sức người ta, trí tuệ người ta… Nhưng ông đâu biết, một con rận cũng có thể làm khó chịu cho một con sư tử; một con kiến khi chui được vào tai một con voi cũng có thể làm nên chuyện; mà ông viện phó thì lại hoàn toàn không phải là một con rận, một con kiến. Ông không có tài giành cho công việc nghiên cứu nhưng lại nhiều mưu.
Ban đầu, chúng tôi được ông viện trưởng giao cho một số công việc. Một nhóm tổng hợp Methyl salycilat (một thành phần trong dầu nóng); một nhóm làm Niketamid (thuốc tim mạch); một nhóm chiết xuất Berberin (một hoạt chất làm thuốc đường tiêu hóa) từ dược liệu là cây vàng đắng. Tôi ở nhóm chiết xuất này. Tất cả công việc được bà trưởng phòng còn xinh đẹp chỉ huy trực tiếp. Chúng tôi gọi bà là cô hàm nghĩa teacher. Bà từng học đại học ở Liên Xô, làm phó tiến sĩ ở Đức. Bà luôn nói, bà có học nhiều hơn, có kinh nghiệm nhiều hơn, nhưng không thông minh bằng chúng tôi. Tôi biết bà chân thành. Bởi muốn chân thành, người ta cần có một sự thông minh mà bà cũng là một người thông minh. Và có mất gì đâu khi nói lên một sự thật để được việc.
Công việc chiết xuất Berberin trong tài liệu thường dùng cồn. Bà trưởng phòng muốn cải tiến dùng nước acid loãng. Tất nhiên dùng nước acid loãng sẽ tiện, sẽ rẻ hơn cồn rất nhiều, nhưng nó lại làm cho nhựa cây ra theo, làm hoạt chất không kết tinh được. Nếu được, sản phẩm cũng chỉ là một thứ bột chỉ để một thời gian ngắn là bị oxy hóa, đen xỉn. Cả viện trưởng, cả trưởng phòng đều khuyến khích chúng tôi đưa ra cách giải quyết. Chúng tôi được dịp thi thố tài năng, lấy lòng cấp trên. Mà trong lĩnh vực này thì không thể mánh được. Tôi nhớ đến việc nấu đường ở quê tôi, người ta thường dùng vôi để loại chất bẩn. Mà chất bẩn đó phần nhiều là nhựa cây, ở một pH nhất định chúng sẽ bị keo tụ. Suy nghĩ đó đã được kiểm chứng và được áp dụng.
Ông viện trưởng, sau khi bị cắt dạ dày tí chết, kỳ này lại khá khỏe mạnh. Ông thường đi Đồng Nai, bàn bạc việc triển khai xây dựng một nhà máy sản xuất tinh bột dược dụng từ củ sắn (khoai mì). Đây là một công trình đơn giản về khoa học, chỉ có một số vấn đề về công nghệ cần phải giải quyết cho phù hợp với khả năng của một viện mới thành lập. Ông muốn tác phẩm đầu tiên của viện phải thành công.
Lúc này tôi thấy ở viện bắt đầu có những tiếng xầm xì. Chị phục vụ ở phòng thí nghiệm nói:
- Chú biết hông? Công nhân ở đây người ta thù ông viện trưởng lắm đó. Ổng về đây thành lập viện nghiên cứu nghiên kiếc gì để rồi công nhân sẽ mất việc làm. Sao không để họ ở đây yên ổn với ông Đức có phải hay hông?
- Họ nói buồn cười. Chuyện này là do bộ quyết định chứ do gì ông viện trưởng? Với lại viện này vẫn sản xuất bình thường chứ có chuyện gì đâu.
- Người ta còn nói trong bữa liên hoan bữa trước, ổng lấy mấy ký thịt, bắt chú gì giữ mộc đó mang về nhà. Ổng cũng lấy đồ của cơ quan về xài nhiều lắm. Nói đến đây, chị ghé sát tai tôi thầm thì, vẻ quan trọng: - Người ta còn nói ổng cặp bồ với cô trưởng phòng mình nữa đó.
Thật bậy bạ, toàn những điều bịa đặt! Mấy ký thịt không là gì nhưng có thể làm vấy bẩn danh dự của một con người, hạ nhục một con người. Ai nghĩ ra được trò này thật nham hiểm. Vì mải làm việc, chúng tôi đã không nhận ra sự đối xử bất công thuộc lĩnh vực ông viện phó phụ trách. Phòng làm việc của chúng tôi thua xa những phòng hành chính, nghiệp vụ. Phòng ở tại khu tập thể thì thua xa công nhân. Nghe nói, ông Đức còn bí mật sang trường trả chúng tôi lại nữa. Tôi ngạc nhiên lắm. Một lần, khi gặp khó khăn trong việc lĩnh dụng cụ hay hóa chất thí nghiệm gì đó, tôi đã cáu mà nói với bà trưởng phòng cung tiêu: “Chúng tôi phải làm những công việc mà các bà có tạo điều kiện thuận lợi cho cũng chưa chắc làm tốt được, huống hồ lại cản trở”.
Ông viện trưởng thì vẫn bình chân như vại.
Cái hôm đáng nhớ ấy, vừa ở Đồng Nai về, ông đã triệu tập một cuộc họp với phòng chúng tôi, bàn về đề tài Berberin.
Ông nói:
- Người ta cứ bảo rừng của ta là vàng, nhưng ta chưa khai thác đúng đắn cái vàng ấy. Thiên nhiên đã ưu đãi chúng ta mà chúng ta lại không có ý thức bảo tồn thì thật lãng phí, thật tai hại. Trong Nam này thuận lợi là có cây vàng đắng mọc tập trung, Sông Bé có, Tây Ninh cũng có. Tôi muốn chúng ta phải làm việc từ cơ sở khoa học, không thể làm việc theo kiểu mò mẫm được. Chúng ta phải đưa ra được một quy trình chiết xuất tối ưu nhất. Có như thế mới không lãng phí.
Tôi đại diện cho nhóm nghiên cứu phát biểu:
- Berberin là một dẫn xuất của Quinolin, có nhóm Dioxymethylene nên là một hợp chất phân cực. Chúng ta dùng nước acid loãng để chiết là rất phù hợp. Nhưng ta phải tách được nhựa ra khỏi dịch chiết. Trong việc này chỉ có dùng vôi là hay nhất, nó vừa tạo ra được môi trường kiềm, vừa là chất hấp phụ tạp chất rất tốt.
Sau đó mọi người sôi nổi trình bày những vấn đề liên quan đến công việc. Viện trưởng mừng lắm:
-Tôi hơi bất ngờ, khi chỉ một thời gian ngắn mà anh chị em đã làm được một khối lượng lớn công việc. Một điều quan trọng và rất quý nữa là, các anh chị đã hiểu rất sâu công việc, rất biết việc. Trong công việc nghiên cứu, cái việc tìm ra hướng đi mới quan trọng. Bởi chúng ta là những người hướng đạo, nhiệm vụ của chúng ta là chỉ dẫn cho người khác thực hiện chứ không phải là người thực hiện. Có điều chúng ta phải tính đến sự khác nhau khi tiến hành quy trình ở quy mô phòng thí nghiệm với khi thực hiện sản xuất ở quy mô lớn.
Có ai ngờ rằng, đây chính là câu nói cuối cùng của ông về công việc với chúng tôi với tư cách Viện trưởng. Bởi khi họp xong thì ông nhận được một điều vô cùng bất ngờ, đó là cái quyết định về hưu. Nghe đâu đã có một bản tố cáo ông gồm 10 điểm gửi lên bộ. Tôi không quan tâm lắm chuyện 10 điểm ấy là gì, bởi ai cũng biết đó là một sự bịa đặt. Tôi biết thực chất có một nguyên nhân khác khiến ông phải về hưu. Đó là việc ông chú ông, ông bộ trưởng, cũng đã về hưu. Có những sự việc, vỏ ngoài có vẻ rất phức tạp, nhưng cái cốt lõi thì lại vô cùng đơn giản.
***
Chiều ấy, tôi xuống nhà ông. Ông cũng ở một căn hộ trong khu tập thể như chúng tôi, tuy có rộng rãi, tiện nghi hơn. Hai ông bà ở cùng với người con thứ hai, bộ đội mới phục viên, đang kiếm việc làm. Tôi bước vào phòng thấy hai ông bà đang ăn cơm. Tôi thấy rất rõ những nét đau đớn trên khuôn mặt ông. Cái kết quả ban chiều như một lưỡi dao tàn bạo đã khắc sâu thêm những nếp nhăn vốn đã dầy, đã chi chít trên đấy. Tôi bỗng cảm thấy mình thật vô duyên. Ông đang cần một sự yên tĩnh. Ông đã phải chịu một nỗi đau quá lớn, nỗi đau khi bất ngờ bị dứt ra khỏi những gì ông yêu quý nhất, những gì mà cả cuộc đời ông đã gắn bó, đã hy sinh. Ông như một người mẹ đột nhiên bị dứt khỏi tay đứa con thơ đang cần sự chăm sóc của mình. Với ông, công việc là tất cả, công việc không đơn thuần là công việc mà như một sứ mệnh, là cả một sự nghiệp. Ông luôn làm việc cần cù như một nông dân và say mê như một nghệ sĩ.
Thấy tôi, ông buông đũa, nói tôi ra ngoài ban-công uống nước. Ban-công khá rộng, có kê bộ sa-lon bằng mây, tán mấy cây mận trồng dưới sân xòa vào. Ông pha nước, tay run run. Tôi thấy mí mắt ông dầy lên. Cả hai chúng tôi đều thấy khó bắt đầu câu chuyện. Cuối cùng ông đã mở lời:
- Khi làm lớn các cậu nên cẩn thận, nhiều thông số sẽ khác đi đấy. Cả khâu tinh chế cũng rất quan trọng, phải cố gắng làm được sản phẩm đạt tiêu chuẩn dược dụng.
- Bọn cháu cũng chán bác ạ. Không còn hứng thú để làm việc nữa.
- Cuộc đời là thế đấy. Nhưng các cậu còn trẻ, phải ráng mà làm việc. Với tôi, chỉ có công việc mới có ý nghĩa, còn lại mọi thứ đều phù phiếm cả. Có hai loại người, một loại sống vì công việc, bị công việc nó cuốn vào. Cậu thấy đấy, làm được việc gì đó cho tử tế có phải dễ dàng đâu. Còn một loại thì không có chuyên môn gì, sống không vì công việc gì. Vì thế, họ không có một niềm say mê nào cả, nhưng lại lắm tham vọng. Không có khả năng mà lại tham vọng, tất sẽ sinh thủ đoạn, sẽ hại người thôi. Tiếc là bọn này lại thành đạt khá nhiều trong cuộc đời. Đó chính là những người có quyền có chức nhưng lại làm việc bằng đầu óc người khác. Vì lợi ích cá nhân, họ sẵn sàng làm mọi chuyện…
- Mọi người đều thấy vừa rồi ông Đức đã làm nhiều chuyện mờ ám, không lẽ trên đồng tình với cái sai sao?
- Cuộc đời có nhiều cái tế nhị lắm, các cậu còn trẻ chưa biết hết đâu. Thực ra vừa qua tôi cũng sai, chỉ biết chú tâm vào công việc mà không đề phòng. Tôi chỉ muốn tạo ra những quy trình tối ưu, từ người nghiên cứu, người phục vụ đến người sản xuất, rồi sẽ hiểu nhau. Không ngờ, họ lại sợ chính những quy trình ấy đào thải họ. Mà chuyện này thực ra cũng không phải chỉ là chuyện cái ghế đâu. Từ khi viện được thành lập, nhiều chuyện làm ăn mờ ám phải đình lại…
***
Như tôi đã nói, cơ quan nhà nước thì phải là của nhà nước. Ông viện phó không có chuyên môn nên không thể muốn làm gì thì làm, không thể lên viện trưởng được. Bộ cử ông An xuống. Ông An thì “hiền” hơn, lại thuộc diện “đàn em” ông viện trưởng cũ. Tuy chúng tôi không được ưu đãi, nhưng công việc đòi hỏi phải có chúng tôi, nên không sao cả, dù cũng có khổ.
Ông An về được ít hôm thì tổ chức một cuộc họp với các cán bộ nghiên cứu. Chúng tôi tập trung ở hội trường. Khi chiếc xe con dừng lại trước phòng họp, cửa vừa mở thì mọi người vô cùng ngạc nhiên: Ngồi cạnh ông An là ông viện trưởng cũ.
Chúng tôi mừng lắm, như một chuyến đi xa được gặp lại người thân.
Cuộc họp bắt đầu, Ông An trình bày chiến lược phát triển của ngành, nhiệm vụ của viện. Ông trân trọng mời ông viện trưởng cũ tiếp tục làm cố vấn khoa học cho viện. Với ông viện trưởng cũ như thế là quá đủ. Ông phát biểu cảm ơn và trình bày những ý kiến về hướng nghiên cứu của viện. Chúng tôi đang lắng nghe thì thấy bên ngoài bỗng có tiếng ồn ào. Tôi nhìn ra thấy cửa phòng ông viện phó xúm lại rất nhiều người. Mọi người trong phòng ùa ra. Tôi len lên thì thấy mặt ông ấy xám ngắt, như chuẩn bị ngất. Ông ấy vốn bị nhồi máu cơ tim mà. Chiếc xe con lập tức được nổ máy. Khi mấy chị phòng y tế dìu ông ra xe, ông thều thào:
- Không… tôi không… Tôi không… hại…
Cánh cửa xe đóng lại. Chiếc xe lao vút về hướng bệnh viện Thống Nhất.
***
Tối ấy tôi mừng lắm. Tôi lại xuống nhà ông viện trưởng cũ. Hôm nay ông cũng vui. Chúng tôi lại ngồi nói chuyện với nhau ở bộ sa-lon mây ngoài hiên. Ông nói:
- Cậu biết không? Người ta nghiên cứu cả cơ chế cái vươn vai và cái ngáp đấy. Thực ra đó là những phản ứng mà cơ thể chống lại sự mệt mỏi của cơ thể.
Hôm nay tôi không thích nghe những loại chuyện như vậy của ông. Tôi hỏi:
- Sao ông Đức đang khỏe mạnh lại bị bệnh đột ngột thế bác?
Ông không trả lời tôi mà nói:
- Cậu ạ, không phải quan trọng là người ta đã được, đã mất cái gì. Những cái được mất mang tính chụp giật ấy. Chúng không bền. Mà quan trọng hơn là người ta có cái gì. Có thể có những bất công, những không may, nhưng khả năng của mỗi người thế nào rồi cũng sẽ được thể hiện, sẽ được khẳng định, rồi cũng sẽ được công nhận thôi. Miễn là người ta phải có ý chí. Chẳng thể che đậy cũng chẳng thể thổi phồng chuyện gì mãi được đâu. Thời gian là quan tòa nghiêm khắc lắm…
Sau đó, cả phòng chúng tôi đi thực tập ở nước ngoài hết, công việc đòi hỏi như vậy. Tôi cũng có trong danh sách nhưng không được đi vì có viết một truyện ngắn “Chuyện về hai người”. Như tôi đã nói, thế lực của ông viện phó vẫn rất mạnh vì có một ông thứ trưởng đỡ đầu. Ai cũng nói với tôi, công nhận tôi tốt thật nhưng ngu, vì có ai lại đi bênh một ông về hưu chống lại người đang nắm đầu mình bao giờ. Phòng tôi rồi cũng tan tác hết. Bà trưởng phòng khi chạy sang trường Tổng hợp cứ áy náy:
- Tôi có lỗi với các em. Thật tiếc! Các em thực sự là những tài năng.

TPHCM 1983
ĐÔNG LA




Thứ Bảy, 17 tháng 2, 2024

GIẢI TRÍ VĂN CHƯƠNG CUỐI TUẦN: MỘT CÁI CHẾT (Truyện ngắn)

 GIẢI TRÍ VĂN CHƯƠNG CUỐI TUẦN: MỘT CÁI CHẾT (Truyện ngắn)



Trong bài thơ tặng cô cháu ngoại vừa đăng, tôi có viết: “Ông vốn can trường giữa bão tố phong ba/ Đời lắm trái ngang có bao giờ ông khóc” thực ra cũng là “xạo”, vì sự thật tôi có khóc một lần khi bị dứt khỏi tay cái công trình nghiên cứu chiết xuất hoạt chất chống ung thư đang làm dở dang. Để tránh bị cho là xạo, nổ, chém gió, hôm nay tôi sẽ đăng lại cái truyện ngắn tôi viết về chuyện đó. Chỉ công việc là thật, nhưng nó chỉ như bộ xương, phải hư cấu đắp điếm nó mới thành một tác phẩm văn chương. Tôi vốn thích đi sâu vào những gì tinh tế, cao sâu của khoa học, triết học, tôn giáo, và văn chương, nhưng nhiều lúc cũng chán bởi nó lại trái với cái thời hiện tại thực dụng, mì ăn liền, chạy theo đám đông. Như phim của Bùi Thạc Chuyên được giải thưởng thì rất ít người xem, ngược lại phim của Trấn Thành bị đánh giá thấp về nghề thì lại luôn lập kỷ lục về doanh thu. Hai NSND Quốc Anh và Tự Long là nghệ sĩ chèo hàng đầu nhưng hiện tại họ lại nổi tiếng là hai anh hề. Cũng như tôi viết những chuyện thời sự hot thì nhiều người coi, còn chuyện tri thức cao sâu hoặc sáng tác rất khó khăn thì lại ít người coi. Dù vậy, tri thức cao siêu và những gì tinh tuý, sâu sắc của văn chương mãi mãi là nền tảng của văn minh, nên hôm nay cuối tuần, tôi đăng cái truyện ngắn này, đúng là một “đòn đau” nhớ đời của tôi.
17-2-2024
ĐÔNG LA
Thế là hết. Tất cả chỉ còn như cái xác không hồn. Không còn đâu bóng dáng vừa sôi nổi vừa thâm nghiêm của một viện nghiên cứu khoa học; đến cái không khí cũng như được sơn phết bóng nhoáng lên. Ồn ã. Thực dụng. Phía mặt tiền viện, một dãy ki-ốt chen nhau đứng kín. Ngay từ xa đã thấy đập vào mắt hình những thiếu nữ to bằng người thực, nhí nhảnh, xinh tươi, mặc quần soọc, khoe cặp đùi dài để quảng cáo cho phim ảnh Kodak; rồi những cô người mẫu mông ngực hở hang đầy quyến rũ nhưng không thể yêu được vì chỉ là ma-nơ-canh bằng nhựa ưỡn ẹo trong lồng kính cửa hàng thời trang, v.v…
Mỗi lần có dịp qua nơi chốn cũ, Huy không khỏi bùi ngùi, thấy nó giống như một trận địa hoang phế, vô hình, không có xác chết mà chỉ có xác những ước mơ và những hoài bão của một thời đầy nhiệt huyết ngày nào.
***
Sau buổi lễ đăng quang nhậm chức ồn ào, bà Mỹ Lệ, viện trưởng mới, lại cảm thấy không vui. Bà thấy trong lòng cứ dâng lên một khối vô hình gì đó, ấm ách không chịu được. Bà biết, giấu sau những nụ cười chúc tụng đầy tính xã giao môi mép của đồng nghiệp chỉ là sự hằn học. Mất bao công sức và thủ đoạn mới đẩy được ông viện truởng cũ về hưu, biết bao kẻ thèm muốn ngồi vào cái ghế của bà, giám đốc một viện nghiên cứu quan trọng của cả một ngành!
Về nhà, đầu óc còn choáng váng, nặng trịch bởi bia rượu chúc tụng, bà thừ người ngồi ở bộ sa-lông. Ngay tại cái tổ ấm này bà vẫn không thấy thoải mái, lại còn cảm thấy trống vắng hơn. Không phải do không gian mênh mông của ngôi biệt thự mà do sự trống vắng của chính lòng bà. Ông chồng thì không biết đã biến đi đâu? Bà cũng lại không có con vì đã bị u xơ cắt bỏ buồng trứng. Ông Trời quả thật trái khoáy, chẳng cho ai vẹn tròn cả. Nỗi bất hạnh cứ như một bó gai, tiền tài địa vị dù có bao nhiêu cũng không sao trùm lấp đi được, đôi lúc nó vẫn lộ ra, cào xước, làm buốt nhói trái tim bà. Bà không đẹp, cũng chẳng duyên dáng, cái tên Mỹ Lệ ba má đặt cho hồi nhỏ đâm ra như một sự diễu cợt. Giờ đây, đã ngoài năm mươi, người bà như được cuộn tròn lại từ một tấm thịt. Khuôn mặt bóng mỡ, má bầu bầu, mũi đo đỏ, mắt trô trố, răng hô hô, tiếng nói thì rổn rảng (Có thể do bị “nam hóa” vì cắt mất buồng trứng chăng?). Dù vậy, bà cũng còn được cái phong thái của giới trí thức. Là con một liệt sĩ, bà đã được ưu tiên đi học nhiều năm ở Đông Đức (cũ). Có lẽ, chỉ còn lại con đường duy nhất dẫn tới quyền lực là lôi cuốn bà, cho bà những bấu víu, những khát vọng sống. Bà nhớ đến ông anh ruột, người mà không có ông, bà không thể chiếm được cái ghế viện trưởng.
***
Cùng gốc máu, hai anh em nhác trông có vẻ giông giống nhau, nhưng đi vào đường nét cụ thể thì khác nhau một trời một vực. Ông anh đã gần 60 mà vẫn dáng thể thao, phong thái đĩnh đạc, khuôn mặt rất trí thức, chỉ riêng cặp mắt là có cái nét rất hiểm. Ông là một thứ trưởng, tất nhiên là có quyền, còn biết khéo léo dựa dẫm bề trên để tạo thêm uy thế. Vì vậy, trong lãnh địa mà cánh tay quyền lực của ông có thể vươn tới, ông có khả năng thay đổi cả một trật tự hợp lý thành một trật tự mới, trật tự của riêng ông. Chuyện bà em lên viện trưởng là một ví dụ. Ông nói với bà em, vừa đến chơi như một sự đáp lễ:
- Sao, cô Ba, thỏa mãn rồi chớ? Bây giờ cờ đến tay rồi đó. Phất được hay không là tùy ở cô.
- Tất cả lại trông vào anh, chớ đàn bà tụi em mà làm chi được. Cùng lắm ngồi được cái ghế này dăm năm lại hưu thôi chớ gì, anh !
- Biết là vậy, nhưng cô cũng phải giữ thể diện cho tôi chớ. Ít ra cô cũng phải làm được vài đề tài chi đó, cho dù chỉ là cái cớ thôi. Như vừa rồi, cái quy trình lên men không làm ra được vài ký “ốcxy” (Oxytetracycline-một loại thuốc kháng sinh), tôi có là thánh cũng không đưa cô lên cái ghế đó được đâu. Mà không có cái cậu gì đó chắc chi đã kết thúc được đề tài. Cô muốn vững thì phải biết lợi dụng những thằng như vậy. Cuộc đời thực ra cũng chỉ như một vở kịch lớn thôi, ai diễn khéo thì được. Cô có hiểu không? Ngừng lại giây lát, ông tiếp: -Nên kỳ nầy, có lẽ chúng tôi lại giao cho chỗ cô cái đề tài thuốc chống ung thư đó.
Bà viện trưởng nghe ông anh nói vậy, giật nảy mình như chạm phải điện:
- Trời đất! Anh Hai tha cho tụi em. Cái việc đó khó lắm. Anh giao cho tụi em chắc chết quá!
- Kế hoạch này là của cả ngành, không thể tránh được. Chỗ cô là viện nghiên cứu, vậy không giao cho cô thì giao cho ai? Cô cứ như cũ mà làm, tức chỉ làm tượng trưng thôi cũng được. Chớ tôi biết trước, cái việc này mình cũng chẳng làm được đâu! Ông ngừng lại một lát, rồi tiếp, nhưng chậm hơn, nói với bà em mà như nói với chính mình: - Đã là viện phải có đề tài, mà chỉ có đề tài mới có kinh phí, có hợp tác với nước ngoài, nước trong này nọ!... Cô... cô còn... Như thói quen từ nhỏ, ông định nói “cô còn ngu lắm” nhưng chợt nhớ cô em giờ đã trên 50, đã là viện trưởng một viện nghiên cứu, nên ông ngừng lại rồi mới tiếp: - Mà tôi mất bao công sức lo cho cô, để rồi cô ngồi không sao? Vừa mất mặt tôi, vừa... vừa... sau này hưu trắng tay à! Thế, cái thằng chiết “oxy” đâu?
- Nó lại đang ở Lêningrat, sau đề tài ấy em đã thưởng cho nó một chuyến. Còn ở bển cả nửa năm nữa mới chết em chớ!
- Vậy trong đám cán bộ nghiên cứu, cô không còn đứa nào khá sao?
- Có một cậu còn khá hơn cậu kia, nhưng em lại không hợp thằng này.
- Trời đất, cô là sếp mà nói chi lạ vậy? Sao lại có chuyện hợp với không hợp?
- Thằng này bộ đội chuyển ngành, chuyên môn giỏi nhưng tính tình khó chịu lắm. Nói ra thì lại bảo mất quan điểm lập trường, con cái bọn ngụy thất thế lại rất dễ thương anh à. Không giống như mấy ông tướng trong rừng ra cậy công không coi ai ra gì đâu!
- Cô nên biết, bọn chế độ cũ đến dịp HO là chúng dông tuốt chớ gì! Chúng ngoan, chúng khéo cũng chỉ vì miếng cơm manh áo thôi. Cô là giám đốc, hãy coi cái mục đích của mình mới là quan trọng, không nên chấp nhặt. Ngựa hay thường là ngựa chứng mà. Thằng bộ đội đó chắc cũng bướng hả?
- Nó cũng không hẳn ngang bướng. Chuyện nầy khó nói lắm... Mỗi lần họp hành, nhất là về mấy cái đề tài, nó mà nói thì… mình cứ như bị thừa ra vậy, chẳng còn kí-lô nào hết trọi á.
- Tôi hiểu rồi. Cũng tại cô chưa biết làm lãnh đạo. Với việc chuyên môn, đừng có dại mà đi vào chi tiết, chỉ nên góp ý chung chung thôi. Cái khéo của người làm sếp là ở chỗ, mình không làm gì cả mà lại làm tất cả. Làm sao khi mỗi công trình hoàn thành thì thiên hạ phải hiểu rằng, mình mới chính là cái đầu, còn bọn thực hiện chỉ là cái chân, cái tay thôi. Cô ... cô còn... (ông lại muốn nói “cô còn ngu lắm”). Muốn làm lãnh đạo, cô phải dẹp cái tự ái vụn vặt của đàn bà đi!
- Tại anh chưa biết thằng này, mặt nó lì lì, lúc nào cũng cứ như đi guốc trong bụng mình vậy, khó chịu lắm!
- Cô có biết cái nghệ thuật buộc cho bọn thuộc cấp phải lệ thuộc vào mình không? Hãy đừng để cho đứa nào ngồi đúng chỗ của chúng! Cô cứ bắt thằng khá chuyên môn làm việc hành chánh, bắt thằng giỏi việc hành chánh làm chuyên môn. Như vậy, đứa nào cũng phải gặp khó khăn mà cần đến mình. Tất nhiên, muốn vậy thì cô cũng phải có bản lãnh. Cô nhớ cho, cô chỉ được sử dụng khả năng chuyên môn của bọn chúng như một công cụ khi thực sự cần thiết thôi, không được để cho đứa nào tạo được một thanh thế quá lớn, cũng giống như việc chơi cờ. Mà chơi cờ nghĩa là thế nào cô có biết không, mà là cờ người đấy?
***
Sau buổi nhận được những “ý chỉ” trên, viện trưởng Mỹ Lệ tổ chức một cuộc họp cán bộ nghiên cứu, phổ biến kế hoạch đề tài, và cho gọi anh chàng “bướng bỉnh” gặp riêng tại phòng. Lúc đầu Huy rất băn khoăn, không biết có chuyện gì. Anh biết trước nay bà ta vốn không ưa gì mình. Nhưng rồi anh quá đỗi ngạc nhiên, không ngờ bà viện trưởng mới lại vồn vã quá đáng. Có thể do bà đã toại nguyện nên niềm vui của bà đã san bằng mọi hố ngăn cách chăng?
- Sao, đi học lớp tiếng Anh về có vui không em? Đó, em thấy đó, năm trước có bao đứa muốn đi học, nhất là mấy cô tre trẻ cứ năn nỉ hoài, chị vẫn nhứt định dành suất đó cho em.
Anh cười thầm: “Bà tống tôi đi học, để dứt tôi ra khỏi cái đề tài “tetra” chứ tốt đẹp gì”. Bà viện trưởng tiếp:
- Quả thực, trước nay chị còn chưa hiểu hết em. Em cũng ít nói, tối ngày lại lọ mọ ở phòng thí nghiệm. Nhưng giờ thì chị đã hiểu hơn. Từ hôm nay, có lẽ chính em chớ không phải ai khác sẽ là chỗ dựa tin cậy của viện. Rất mong em giúp chị, rồi chị sẽ tạo mọi điều kiện cho em làm việc, chị tin là em nhất định sẽ thành công, nhà khoa học trẻ ạ.
Tiếp theo, bà như giội lên anh hàng loạt những lời khen. Nào là thông minh, nào là giỏi giang... Cái tính nết bà từng cho là bướng bỉnh thì giờ được chuyển thành sự trung thực thẳng thắn; sự khác người bà từng cho là gàn dở thì trở thành độc đáo. Rồi bà còn vẽ ra cả một tương lai xán lạn ...
Anh vẫn im lặng. Là đàn ông con trai có ai lại không thích được coi là quan trọng? Không muốn sự nghiệp thăng tiến? Nhưng khổ nỗi anh lại quá nhạy cảm, rất dễ bị dị ứng với những giả trá, lươn lẹo. Anh thấy rất rõ trong cái vẻ thơn thớt nói cười ấy chỉ là những tình cảm giả tạo. Nhưng nếu không vậy bà ta cũng không thể lên viện trưởng được, bởi bà ta thuộc típ người làm việc bằng đầu óc nguời khác mà. Anh nhớ, hồi còn là một trưởng phòng, cứ mỗi lần bàn luận việc chuyên môn, anh phát biểu là bà ta lại đưa tay ôm ngực, kêu đau tim, rồi bỏ luôn không họp nữa! Không điều khiển nổi một phòng sao lại có thể làm được viện trưởng?
Sau bao vòng vo, ve vuốt, bà viện trưởng mới nói ra ý định:
- Huy à, hôm nay chị muốn dành cho em một phần thưởng bất ngờ. Chị nghĩ, đàn ông con trai như em không nên làm những chuyện nhỏ nhặt. Có một đề tài hóc búa, chị muốn giao nó cho em. Em ráng giúp chị nghe?
Kể như lúc mới ra trường thì chắc chắn anh sẽ rất mừng khi nghe tin này, đề tài càng khó lại càng cuốn hút anh. Vốn là một chàng trai có cá tính, anh thích trí tuệ mình được thử thách. Nhưng giờ đây, sau những lần bị giằng ra khỏi tay những công việc đang làm dở dang, cái ngọn lửa khát vọng luôn ngời lên trong mắt anh ngày nào đã lịm tắt, chỉ còn lại trên gương mặt hốc hác cái vẻ mệt mỏi và buồn nản. “Còn tàn nhẫn hơn cả giết đi một con người khi giết đi những ước mơ của họ”, có một nhà văn nào đó đã viết như thế. Huy mở miệng đáp lời bà viện trưởng như ném từng viên âm thanh ra khỏi thanh quản mình:
- Đề tài gì vậy chị?
- Thì chị vừa nói trong cuộc họp hồi nãy đó. Kỳ này trên lại giao cho mình cái đề tài chiết xuất thuốc chống ung thư em à. Chị tin vào khả năng của em. Nếu em mà thành công, thì quả thực, cả viện mình cũng sẽ được thơm lây đó!
Anh nhếch miệng cười thầm. Mẹ kiếp! Đúng là cái số mình nó vậy! Hết đề tài lại đề tài! Biết là ở viện nghiên cứu tất phải vậy, nhưng khổ một nỗi, cứ những miếng xương xẩu thiên hạ gặm không được là người ta lại dồn cho mình! Đây không phải là lần đầu và chắc cũng chẳng phải là lần cuối. Anh đáp:
- Chị Lệ ạ... không phải em không muốn giúp chị, nhưng... em thấy việc này khó lắm!
- Thì có khó vậy chị mới phải nhờ đến em!
Anh ngần ngừ. Như trước đây, nếu không nhận anh sẽ từ chối thẳng thừng, nhưng giờ thì cũng đã biết mềm mỏng, trả lời nước đôi:
- Thôi, chị cứ để em suy nghĩ xem sao.
Bà viện trưởng vốn nóng tính, hơi một chút mặt đã đỏ bừng bừng. Với người khác, việc khác, bà sẽ áp đặt ngay, làm gì có chuyện phải lụy cấp dưới. Riêng trường hợp này bà không thể nên vẫn phải tươi cười:
- Được rồi, em cứ suy nghĩ kỹ đi, chị sẽ đợi. Nhưng ráng giúp chị nghe cưng!
Huy ra về, lòng đầy phân vân. Mới năm ngoái đây thôi, sau khi chiết được ít gam “tetra”, chính bà ta chứ ai xa lạ gì đâu đã tìm cách đẩy anh ra khỏi đề tài, rồi cùng mấy “đệ tử ruột” tiếp tục, không phải để hoàn thành công việc mà nghĩ cách tiêu hết số kinh phí khổng lồ sao cho hợp lý nhất. Còn đề tài, cứ có chút sản phẩm mẫu là có thể tổng kết được rồi... Còn lần này?
Về đến khu tập thể, anh không lên phòng mình mà vào căn hộ của ông viện trưởng cũ.
***
Sau cái biến cố làm xôn xao cả ngành, ông viện trưởng cũ không cay cú kiểu như những kẻ tham lam bị giật khỏi miệng những miếng mồi ngon mà chỉ rất đau đớn. Vốn là người ham việc, ông như con cá bị tách ra khỏi nước. Người ông vốn xương xẩu lại càng xương xẩu hơn. Tay chân như gióng trúc. Trên khuôn mặt có nét thông thái như một nhà giả kim thuật, nếp nhăn ken nhau như mạng nhện. Chỉ nguyên đôi mắt sâu tinh anh là vẫn luôn ánh lên những nét thông minh, cái tầm nhìn của một nhà khoa học hàng đầu.
Vào nhà, Huy thấy ông đang cặm cụi ngoài ban công:
- Bác đang làm gì đấy?
- Chà, cái cây cảnh của mình nó bị đau, bị cảm sốt cậu ạ. Thằng cháu phá quá làm gãy mất một cành. Mình cho nó uống Aspirin.
Ông già đúng là một pho từ điển sống. Mỗi lần truyện trò, anh rất thú khi được biết thêm nhiều chuyện lạ.
-Cây cối mà cũng bị đau sao bác?
- Đã gọi là sinh vật sao không đau, cậu? Ngồi ghế rót nước uống đi, đợi mình rửa tay. Về cái chuyện này cũng nhiều điều thú lắm.
Sau một lát, ông trở lại bàn nước:
- Cậu biết không? Mọi sinh vật đều có cùng một nguyên lý sống cả thôi. Chúng chỉ khác nhau ở chỗ cao thấp và độ phức tạp. Dù là con người, con vật hay cây cối cũng vậy. Nếu bị tổn thương, chỗ vết thương đều sinh ra chất Prostaglandine gây đau. Chính Aspirin trung hòa được cái “thằng” này, nên người ta mới dùng nó làm thuốc giảm đau. Cậu thấy đấy, đến cây cỏ cũng còn biết đau đớn, thế mà có những kẻ, chúng không biết đến cả nỗi đau đớn của con người!
- Cháu thấy cũng lạ, rõ ràng ai cũng thấy điều thiện là điều tốt đẹp, cái ác là cái xấu xa, nhưng tại sao vẫn có những người cứ đi làm điều ác?
- Làm mỗi điều thiện dù nhỏ cũng kèm theo sự hy sinh, trái lại, làm mỗi điều ác, ít nhiều cũng thỏa mãn được tính ích kỷ.
- Nhưng cháu thấy, tính ích kỷ thực chất cũng chỉ là một dạng của bản năng đấu tranh sinh tồn. Mà đã thuộc về bản năng, tức là chính Tạo hóa đã sinh ra vậy, nên khi làm những điều xấu, điều ác, có lẽ, người ta cũng không biết chúng là xấu, là ác đâu bác ạ.
- Cậu nói vậy chỉ đúng một nửa thôi. Đúng là con người cũng giống con vật ở chỗ đều có cái bản năng. Nhưng chỉ có loài người mới biết đỏ mặt xấu hổ, chứ loài vật đâu có vậy. Nên chỉ những kẻ nào để bản năng lấn át tính người mới làm điều xấu, điều ác. Và theo tôi, xấu hơn tất cả là, cậu biết không, chính là những kẻ làm điều xấu, điều ác không phải do vô tình, do bị hoàn cảnh thúc bách, mà lại làm một cách có ý thức, rồi còn móc nối nhau cùng làm nữa! Người ta còn khổ vì loại người này cậu ạ! Cậu cứ xem ngay ở viện mình đấy!
- Quả thật, cháu cũng thấy, có những kẻ dường như không độc ác, không xấu xa là họ không chịu được hay sao ấy! Rất may là chỉ có một số nhỏ như vậy thôi, nếu không, có lẽ loài người chẳng còn đến được ngày hôm nay.
Ông viện trưởng cũ trầm ngâm một lát, rồi tiếp :
- Lúc đầu, tôi đi lấy các cậu về, cũng mong mình cùng chung vai làm cho viện phát triển. Không ngờ lại đến tình trạng này. Thật thương các cậu quá! Sao, bây giờ công việc thế nào rồi?
- Nhiều công trình hồi bác chủ trì đã dừng lại. Nếu có tiếp tục thì cũng chỉ là làm cho có thôi. Nhiều người đã xin đi nơi khác. Bây giờ bác có đến viện thì chán lắm. Viện nghiên cứu gì mà chẳng lo nghiên cứu, lại cứ đi mở thêm xưởng sản xuất phụ, để kiếm thêm những khoản chia nhau mà!
Ông viện trưởng cũ chợt thấy buồn vô cùng. Chính ông là một trong những cha đẻ của cái viện này. Ông đã đề xuất thành lập viện và khởi thảo những chương trình hoạt động cho nó. Ông cảm thấy rất đau đớn khi thấy đứa con tinh thần của mình đang chết dần chết mòn mà không có cách gì cứu được. Ông nói chậm rãi với người bạn vong niên:
- Cậu có biết tôi nghĩ điều gì khi đề nghị trên thành lập cái viện này không? Quả là kinh tế nước ta đã bắt đầu phát triển và có nhiều triển vọng. Nhưng chủ yếu vẫn chỉ dựa vào những sản phẩm do cơ bắp và thiên nhiên mang lại thôi. Một nền kinh tế vững cậu biết không, phải làm ra cho được những hàng hóa có hàm lượng trí tuệ cao. Trên thị trường, cơ man là sản phẩm mang nhãn hiệu của ta, nhưng thực chất cũng chỉ là những sản phẩm gia công. Chỉ cần nhập hoạt chất về, rồi ngoáy ngoáy, trộn trộn là thành. Tôi thấy thật kỳ lạ, nước mình sao có quá nhiều giáo sư tiến sĩ, nhưng cũng lại có quá nhiều người học cho có cái danh để nắm chức gì đó chứ không phải học để làm việc.Thử hỏi, ta đã có mấy sản phẩm sản xuất được từ những hóa chất, nguyên liệu lấy từ chính quặng mỏ nước ta? Tôi e ngại, nếu mình không phát triển khoa học kỹ thuật, rồi cả nước sẽ biến thành một xí nghiệp gia công khổng lồ mất! Buồn là dân mình đã mất bao xương máu mới giành được độc lập, nhưng rồi cũng lại phải đi làm thuê ngay trên chính đất nước mình !... Đấy, từ những suy nghĩ như thế, tôi mới đề xuất thành lập cái viện này đấy. Tên của nó có chữ công nghiệp là thế. Bao nhiêu công sức mới ra được cái hình hài như vậy, vậy mà giờ đây không biết rồi nó sẽ thành cái giống gì?!
- Đầu tiên được bác chọn về đây, được cùng làm việc với bác, cháu tưởng có thể sẽ hy sinh tất cả cho công việc nghiên cứu. Không ngờ, đến giờ cháu không còn một chút ham hố gì nữa. Nhưng oái oăm là hôm nay người ta lại định giao cho cháu cái đề tài thuốc ung thư bác ạ. Thật nản quá! Cháu tính đến hỏi bác xem có nên nhận không?
- Phải nhận chứ. Cái đề tài này thú lắm đó. Các cậu là cán bộ nghiên cứu phải gắn với những đề tài. Dù kết cục thế nào thì cậu cũng biết thêm được một việc, có thêm kinh nghiệm, bổ ích lắm! Với lại, còn nhà nước, còn pháp luật nữa chứ. Chẳng có kẻ nào lại có thể phá rối đời đời kiếp kiếp được đâu. Các cậu còn trẻ mà!
***
Thế là Huy lại bắt tay vào công việc. Mà đã vậy thì không còn gì có thể chi phối được nữa. Đến với mỗi việc nghiên cứu, anh đều thấy mình như bước vào một khoảng không gian mới lạ, mà mỗi hoạt chất cần phải tìm kiếm cũng giống như một cơ thể sống. Diện mạo của nó là cấu trúc hóa học; các nguyên tử gắn bó với nhau bằng những mối liên kết, tạo ra những tính chất khác nhau, cũng giống như tính cách của mỗi con người vậy. Nhưng tất cả trước mắt các nhà nghiên cứu chỉ là vô hình. Tung tích của chúng chỉ hiện lên bằng những dấu hiệu, có thể là một chút bọt khí, một vệt kết tủa, một sự đổi mầu... nào đó trong bình thí nghiệm. Nhà khoa học chỉ có thể “nhìn” thấy chúng bằng sự suy luận, và chỉ có những kết quả thí nghiệm mới trả lời được cái nhìn nào là đúng mà thôi.
Đề tài mà anh được giao quả rất hóc búa. Đó là việc chiết xuất một loại hoạt chất chống ung thư rất qúy giá với hàm lượng rất nhỏ (1/10.000), lại rất dễ bị phân hủy, có trong một loại dược liệu.
Như thường lệ, việc đầu tiên là anh phải vào thư viện. Anh lấy cuốn Merck index tra cứu, rồi cắm cúi ghi vào cuốn sổ nhật ký thí nghiệm:
Ngày 27-11-1988.
VLB (Vincaleukoblastine). Mol.wt. 813.80. Antitumor alkaloid isolated from Vinca rosea Linn. J. Am. Chem. Soc. 81,4745,4754 (1959).
Practically insol in water, petr. ether. Soluble in alcohols,aceton, ethyl acetate, CHCl3.LD50 i.v in mite 17 mg/kg.
Đây là một đoạn tóm tắt tên gọi và tính chất của hoạt chất. Với anh, lắm lúc chỉ từ những điều hết sức chung chung như vậy, vẫn có thể làm ra đủ trò, có khi còn tìm ra được cả những biện pháp trùng với tài liệu do một ông Tây ông Tàu nào đó viết ra nữa. Những suy luận đúng đắn thường dẫn đến những con đường giống nhau. Trong công việc mới này, anh biết rồi cũng sẽ có vô vàn khó khăn, liệu anh còn có được sự thông minh như vậy nữa không? Thông thường, để tinh chế một chất, người ta chỉ cần kết tinh chọn lọc. Nhưng trong trường hợp hóc búa này, phải tách một đối tượng có hàm lượng vô cùng nhỏ ra khỏi dược liệu là một loại thảo mộc, lại trong một hỗn hợp có hàng trăm chất khác. Anh nghĩ, sau khi chiết được alkaloid toàn phần, để tách riêng hoạt chất cần tìm, có lẽ phải dùng đến phương pháp kỳ công nhất là sắc ký cột thôi.
Anh từng đứng đầu những nhóm nghiên cứu và thấy chúng cũng giống như một xã hội thu nhỏ, cũng những con người với những tính cách khác nhau. Lần này, bà viện trưởng giao cho anh 4 người, một kỹ sư phụ trách thiết bị, một cử nhân hóa học, một dược sĩ và một nhân viên trung cấp. Đầu tiên, anh gặp anh chàng kỹ sư Bách khoa tên Tâm, không hiểu sao người gầy tong teo như cây củi, được cái khéo tay và nhanh nhẹn. Anh yêu cầu Tâm lắp ráp các thiết bị cần thiết. Còn Lam, cử nhân hóa học, một cô gái đẹp sắc sảo nhưng có nét ác, thuộc “tướng sát chồng”, khiến anh ghê ghê, anh không ưa nhưng buộc phải nhận vì là con của một bạn sếp. Anh giao cho Lam phần không cần chuyên môn sâu là giai đoạn chiết cồn. Còn một nhân vật nữa anh cũng không ưa và cũng buộc phải nhận là bà Nụ, nhân viên trung cấp, đã khá tuổi, cũng chỗ thân tín với bà viện trưởng. Trước kia gặp anh cứ khinh khỉnh, nay về làm lính của anh thì miệng lúc nào cũng ngọt xớt, làm anh gai cả người! Anh chỉ giao cho bà ta những việc vặt. Riêng có Hoa, một dược sĩ, là anh thấy hợp. Hoa rất xinh, có nét như một cô gái lai, không điệu đàng ma mãnh, và đặc biệt, tính cô làm việc rất cẩn trọng. Anh giao cho Hoa làm cùng mình khâu quan trọng và khó khăn nhất là phân lập và kiểm tra hoạt chất.
***
Rồi bọn Huy thực sự bắt tay vào công việc. Trước hết là những cuộc tranh luận nảy lửa dằng dai mà anh hay cắt ngang bằng câu “Việc này tôi sẽ chịu trách nhiệm!” Như mọi lần, ngoài những khó khăn do chính công việc đặt ra, anh cũng phải vượt qua bao chuyện vặt không ít rắc rối. Anh đã cố gắng làm vừa lòng mọi người mong sao công việc tiến triển tốt đẹp. Riêng với Lam, một lần anh đã không giữ được bình tĩnh. Tất cả chỉ tại cái tính đong đưa phù phiếm của cô ta. Anh thấy, từ khi về nhóm, cô nàng có vẻ như “giăng lưới” mình, nhưng anh cũng biết, chẳng phải do thương yêu gì đâu, mà chỉ là một sự chứng tỏ sức mạnh của phái nữ, sự quyến rũ. Nếu không hiểu, “rờ” vào một cái là anh có thể bị mất mặt như chơi, bởi cô ta sẽ có cớ kháo ầm lên mình muốn “dê” mà không được! Áo blu viện phát Lam không mặc, lại đi may những cái mỏng dính, mặc vào trông lúc nào cũng cứ như ở bãi biển vậy. Trước mặt anh, Lam lại tai quái, hay cúi xuống giả vờ làm một cái gì đó, trưng ra nguyên vẹn bộ ngực thây lẩy của mình. Kể chỉ như vậy thôi thì cũng chẳng chết ai, cho đây nhìn thì đây cứ nhìn cho mát mắt! Khổ nỗi, Lam lại hay làm hỏng việc! Dịch chiết lần 1, lần 2, nước rửa bã, cứ đổ lộn tùng phèo lên cả! Vậy là một mẻ thí nghiệm bao công sức công toi hết! Anh cáu, nghĩ phải nói một câu thật sỗ để Lam xấu hổ mà chú tâm vào công việc. Nhưng anh đâu biết rằng, cô gái này thực chất được bà viện trưởng phân về nhóm của anh chỉ để “theo dõi” anh chứ không phải để làm việc; cả cái việc đong đưa mồi chài cũng là nhiệm vụ của cô ta! Vì không hiểu điều “tuyệt mật” ấy, nên một lần thấy Lam lại diễn cái trò đó, anh nói liền: “Chỗ này là chỗ làm việc Lam ạ. Cô nên đậy kín lại hai cái quả dừa của cô đi! Nếu có nhã ý muốn mời ai uống nước dừa thì đi chỗ khác”. Lam đã khóc, tuy chủ động làm ra thế, nhưng khi bị đụng chạm, cô vẫn thấy tự ái bị tổn thương, và vốn là người háo thắng, đã đem lòng thù hận anh thực sự... Dù vậy, dây chuyền nghiên cứu của nhóm cũng đã nhịp nhàng hoạt động. Bộ chưng cất chân không Simax hình chữ U úp ngược, to như cái cột nhà bằng thủy tinh thạch anh, cồn được chưng cất khỏi dịch chiết rơi rào rào như mưa ở bộ phận sinh hàn; bộ cô quay trông như quả bưởi vẫn quay đều đều cho ra bột Alkaloid toàn phần, khô mịn, vàng nâu như bột cánh kiến. Anh chủ yếu ở phòng sắc ký cùng với Hoa. Những cột sắc ký như những bóng đèn neon được kẹp chặt trên giá đỡ. Quá trình phản hấp phụ thường kéo dài, nên để làm liên tục, hai người có khi phải thức trắng đêm. Anh nói Hoa cứ sau 30 phút hứng một faction, rồi tìm kiếm hoạt chất trong từng faction một bằng sắc ký bản mỏng. Trên chiếc bàn lớn, lúc nào cũng bày la liệt những bản thủy tinh như những quân bài được tráng một lớp bột Silicagel. Sau khi chấm dung dịch kiểm ra, nếu có hoạt chất cần tìm, dưới ánh sáng tử ngoại bước sóng 254 nm (na-nô-mét), vết hoạt chất sẽ hiện lên huỳnh quang mầu nâu.
Mãi cho đến một đêm, sau nhiều tháng lăn lộn vất vả, anh và Hoa đã mang một loạt bản sắc ký vào soi nhờ trong phòng tiệt trùng của bộ phận vi sinh. Rồi qua vách kính phòng hộ, hai người đã thấy hiện lên trên những bản mỏng Silicagel màu trắng những vết hoạt chất trông giống như những giọt nước mắt lớn, đúng là huỳnh quang mầu nâu! Giữa đêm khuya, trong ánh sáng có vẻ ma quái của phòng thí nghiệm, bởi nó được trộn bởi ánh đèn neon với ánh sáng tử ngoại màu tím xanh lạnh lẽo, mờ ảo, hắt ra từ phòng tiệt trùng, anh và Hoa đã nhìn nhau sung sướng, và anh đã không ngờ rằng, cô dược sĩ trẻ xinh đẹp có nét như một cô gái lai ấy đã ôm chầm lấy anh, rồi còn hôn “chút” một cái lên má nữa! Dù chỉ là khoảnh khắc thôi, và chỉ ở trong một vòng ôm “vô tư” thôi, anh vẫn đủ tỉnh táo nhận thấy bộ ngực căng mẩy và ấm nóng của cô bạn đồng nghiệp tì lên ngực mình!
***
Thoắt cái đã 10 năm trôi qua rồi. Cũng bằng cái khoảng thời gian anh đã làm việc ở cái viện ấy. Hai khoảng đời của cùng một con người, cũng với những đề tài, nhưng lại hoàn toàn trái ngược nhau. Khoảng đời sau, từ tận đáy của những nỗi tuyệt vọng, dù quá khứ không phải không lặp lại, cũng vẫn là những vật lộn, những vùng vẫy, nhưng không ngờ rằng, kết quả lại là sự đột biến, sự lột xác. Còn khoảng đời trước, từ trên chín tầng mây của những mơ ước, anh cũng như những cán bộ khoa học trẻ mới ra trường, lúc nào cũng vùi đầu vào sách vở, hí húi trên bàn thí nghiệm, quần áo thủng lỗ chỗ vì bị axít ăn mòn, tưởng chả mấy sẽ đều trở thành bác học cả. Nhưng đáp lại chỉ là những thất vọng ê chề; có quẫy đạp thì cũng chỉ là sự quẫy đạp trong mạng nhện, trong tóc rối, trong bùn lầy... Riêng anh, nó đã để lại trong anh những vết thương tâm trí không bao giờ quên được. Mà vết thương đau nhất chính là cái lúc anh làm thành công cái đề tài kể trên đó. Chỉ với cái cớ anh nói sỗ với Lam một câu và một nhân viên làm bể chiếc bình cầu 20 lít, khi đã nắm được trong tay quy trình nghiên cứu, bà viện trưởng tưởng không cần đến anh nữa đã loại anh ra khỏi đề tài. Vẫn thái độ mềm mỏng, nhưng không phải thơn thớt nói cười mà tỏ vẻ đầy ái ngại, kiểu như phải làm một việc lòng mình không muốn, nhưng vì công việc chung buộc phải xử lý:
- Thật tiếc, chị không hiểu sao tính tình em không chịu thay đổi. Công nhận là em có năng lực, nhưng em không hòa hợp được với ai, vậy một mình em liệu có thể tiếp tục làm được đề tài này không? Cái bình cầu rất quý em cũng để nhân viên làm bể. Thôi, có lẽ em nên bàn giao lại công việc.
Anh choáng váng, sững sờ, buột miệng phản ứng ngay:
- Thật vô lý!
Không để cho bà viện trưởng kịp diễn giải, anh nói tiếp, giọng gay gắt vì máu đã dồn bừng bừng lên mặt:
- Chị cứ vòng vo làm gì! Sao chị không huỵch toẹt ra rằng, cả lũ đàn em của chị, ngay cả bản thân chị cũng không thể làm nổi cái đề tài này, nên mới phải mượn tay tôi. Giờ không cần nữa thì bày trò! Thật vô lý! Tôi sẽ...
Anh định nói “Tôi sẽ kiện lên trên”. Nhưng chợt nhớ, “cấp trên” trực tiếp lại chính là ông anh ruột của bà ta, nên dừng lại ngay. Vốn là người có đầu óc tỉnh táo biết suy xét, anh cũng hiểu ngay ra rằng, đi kiện anh sẽ thắng, nhưng để làm được việc đó, có lẽ anh sẽ phải tiêu tốn cả cuộc đời mất. Nhớ đến đứa con trai đầu lòng bụ bẫm đã ba tuổi và đứa con gái mới sinh được mấy tháng, anh tự thấy cuộc đời mình còn nhiều việc quan trọng phải làm hơn cái việc kiện cáo này... Nhìn bà viện trưởng há hốc miệng kinh ngạc, nhớ lại cái hôm bà ta năn nỉ mình mà cười khẩy. Anh hiểu, thế là hết, với loại người này không còn trông mong được điều gì nữa, nên thấy cần phải nói một câu cho bà ta nhớ đời:
- Chị Lệ ạ, tôi tin là không có cái viện này tôi cũng sẽ sống được. Còn chị, có thể chị có quyền loại tôi ra khỏi những đề tài, có thể còn đuổi được tôi ra khỏi viện nữa ấy chứ… Nhưng rốt cục rồi cuộc đời chị sẽ để lại được những gì nào? Một mớ những thủ đoạn ư?… Tôi chỉ khuyên chị một điều là ông Trời có mắt đấy, hãy sống để đức cho con !
Nghe Huy nói vậy, khuôn mặt bì bì của bà viện trưởng chợt tối sầm rồi bừng đỏ, bà lắp bắp:
- Đồ… đồ… xỏ lá!
Anh hơi bất ngờ vì thái độ đó của bà ta nhưng rồi hiểu ra ngay vì câu nói của anh đã chạm nọc, đụng vào nỗi đau không có con của bà ta. Anh nhếch miệng, cố giữ thái độ cao ngạo bất cần, nhưng trong lòng vẫn thấy như có chùm móng vuốt nhọn hoắt cào xé tim mình. Với người làm nghiên cứu, những công trình không chỉ là công việc mà còn là niềm say mê, một điểm tựa tinh thần trong cuộc sống. Nên mỗi lần bị thế, anh đều thấy chao đảo, chơi vơi, như đứng bên bờ miệng vực... Ra khỏi phòng viện trưởng về phòng thí nghiệm, ngồi một mình nhìn những dụng cụ thủy tinh thân thuộc, anh đã cố kìm nén nhưng không được, người “lì đòn” như anh mà vẫn phải bật khóc nấc lên như một đứa trẻ. Anh đã khóc bởi sự tuyệt vọng, khi đã cố gắng đến kiệt lực cho một công việc quá khó khăn mà cuối cùng vẫn bị đối xử quá bất công...
Nhưng rồi cái đề tài tưởng đã ngon xơi ấy cũng đã phải dừng lại vì những khoảng còn trống của quy trình mà những người tiếp nhận không giải quyết được. Bà viện trưởng không ngờ đã bị một vố mất mặt. Chưa hết, không hiểu sao, khi anh đi khỏi viện vài tháng, bà ta còn bị đụng xe gãy xương đòn gánh nữa. Đúng là ác giả ác báo!
***
Còn anh, giờ đây, với một cơ chế khác mà công cuộc đổi mới đã mở ra, anh đã làm chủ được khả năng của mình và đặc biệt thú vị là vẫn gắn bó được với công việc nghiên cứu, không chỉ ở quy mô phòng thí nghiệm mà còn triển khai được trong thực tế. Anh chợt nhận ra mình thuộc diện: luôn không gặp may một cách may mắn. Bởi mỗi sự ngang trái trong cuộc đời lại giống như một bài tập thể dục trí tuệ giúp anh trưởng thành hơn. Thủơ bé, anh hay được nghe nhiều chuyện cổ tích về sự chiến thắng của cái thiện, giờ ngẫm lại thấy là chúng có lý. Cũng như anh thấy trên trái đất này, cho dù cái xấu, cái ác vẫn không ngừng xảy ra, lẽ phải không phải bao giờ cũng thắng thế, nhưng toàn bộ lịch sử thế giới vẫn mãi mãi là một câu chuyện cổ tích vĩ đại luôn kết thúc có hậu.
Còn cái viện nghiên cứu kia, một viện được thành lập với những dự tính lớn lao, muốn biến những công trình nghiên cứu luôn bị giam kín trong ngăn kéo thành những quy trình sản xuất ở quy mô công nghiệp; thêm một khoảng thời gian ngắn nữa sau khi bà viện trưởng bị tai nạn, đã bị xóa sổ! Nó đã thoi thóp sống được 10 năm, và cuối cùng đã bị kẹp chết bởi một cuộc đụng độ giữa hai bên mà lại do cả hai đều thương yêu nó quá, chỉ khác ở chỗ, một bên thì hy sinh cho nó, còn một bên lại muốn lợi dụng nó. Thật tiếc những kẻ lợi dụng lại là bên thắng cuộc!

Bình Thạnh
Viết ngày 2-9-1999
ĐÔNG LA