ĐÔNG LA
TRANG THƠ CHIẾN TRANH
Nhìn tấm hình chiến trường Ukraina lầy lội bỗng lại nhớ quá về những ngày tôi cũng từng hành quân trên những con đường rừng lầy lội , qua những nương rẫy đất đỏ miền Đông mà mưa làm đất dính bết vào giầy như hai cái chuỳ, rất khó đi. Nó đã đi vào thơ tôi và chính là cái bài đầu tiên tôi được đăng trên báo (Văn nghệ TPHCM).
Từng là một lính chiến, từng đội bom đạn trong trận địa, tận mắt chứng kiến đồng đội bị thương, bị hy sinh, tôi thấy chiến tranh quả là khủng khiếp và tệ hại. Thơ chiến tranh của tôi viết về gian khổ và chết chóc, chứ không lãng mạn được như Phạm Tiến Duật: “Đường ra trận mùa này đẹp lắm”, hoặc như Lê Mã Lương từ anh hùng thật nay thành anh hùng rơm từng tuyên bố “Cuộc đời đẹp nhất là nơi trận tuyến đánh quân thù”. Chính vì thấy chiến tranh tàn khốc và tệ hại nên tôi càng thấy giá trị của chiến thắng, giá trị của hoà bình, đã cho tôi có được một gia đình như hôm nay. Sau giải phóng 10 năm, tôi đã làm bài thơ về ngày đứa con trai chào đời , nó chính là một trong những bài thơ đã bắc cầu cho tôi đến với Nhà thơ Chế Lan Viên.
Là một người như vậy tất nhiên tôi rất căm giận và khinh bỉ bọn trở cờ phản trắc, cao giọng đạo lý nhưng lại rất dốt, cố tình không hiểu sự thật nên đã có thái độ hỗn láo hoặc xuyên tạc lịch sử. Như Nguyễn Huy Thiệp từng “nôn mửa vào cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc”; Bảo Ninh viết Nỗi buồn chiến tranh coi chiến thắng là nỗi buồn, khi con nhập ngũ cha dặn đừng ngu mà chết vì lý tưởng; Phạm Xuân Nguyên khi viết về Nỗi buồn chiến tranh đã rất ngu khi cho: “những người lính là những con người bị vất vào cuộc chiến, buộc phải bắn giết nhau”; Nguyễn Duy, rồi Huy Đức nhai lại Nguyễn Duy cho trong các cuộc chiến “dù bên nào thắng thì nhân dân cũng thất bại”. Cả Nguyễn Duy và Huy Đức đều dốt khi trích dẫn câu triết lý này ám chỉ hai cuộc kháng chiến ở ta, vì các nhà hiền triết viết vậy là để nói về những cuộc chiến do những kẻ hiếu chiến gây chiến. Còn hai cuộc kháng chiến chống Pháp, Mỹ của dân Việt Nam là sự tự vệ, đánh đuổi ngoại xâm, giành lại chủ quyền đất nước, mà khởi thuỷ là Pháp với cớ Nguyễn Ánh từng cầu viện đã tấn công Đà Nẵng, rồi dần chiếm được VN, xoá tên nước ta lập ra Liên bang Đông Dương, bắt vua nước ta đi đày, dựng lên những ông vua bù nhìn. Thực tế dân ta từ 1945 với 2 triệu người chết đói đến được như hôm nay mà Nguyễn Duy nói là “thất bại” thì đúng là nói láo!
Hôm nay cuối tuần tôi đăng lại những bài thơ viết về chiến tranh, liên quan đến chiến tranh.
11-3-2023
ĐÔNG LA
HOÀNG HÔN YÊN TĨNH
(Bài thơ đầu tiên được đăng báo)
1983, lần đầu tiên thấy tác phẩm của mình được in trên báo Văn nghệ TPHCM, vui mừng không sao kể xiết. Cảm thấy như có một cuộc đời mới của mình vừa được sinh ra.
Không phải hoàng hôn có giăng kín hạt mưa mù
Nhớp nháp con đường rừng hoang vu lầy lội
Không phải hoàng hôn bước hành quân gấp vội
Chưa đặt ba lô đã lo tìm củi nấu cơm
Ôi nhớ quá em ơi bao nhiêu hoàng hôn!
Những ngưỡng cửa của ngày vào đêm yên tĩnh
Những lúc ở bên anh những người lính
Cột đạn, cột ba lô, vác súng lên đường
Làm sao quên những hoàng hôn mù sương
Thăm thẳm rừng xanh nỗi nhớ nhà da diết
Chiến trường gần, chiến trường xa biền biệt
Vai áo trận sờn, ngồi khâu vá trong đêm
Nay trong làng đại học bên em
Yên tĩnh quá hương hoàng hôn dịu ngọt
Gió thổi bay tóc mai đụng má anh bất chợt
Anh bồi hồi ngắm em tạc trong đêm
Hôm nay đi trong không gian bình yên
Anh muốn kể về bao nhiêu đồng đội
Những người có tình yêu còn nhiều người
chưa hiểu nổi
Về trong lòng đất âm thầm gửi cả lại hôm nay.
Làng Đại học Thủ Đức
ĐÊM ĐẮP MỒ BẠN TRONG RỪNG
Tưởng nhớ Khu, Thinh
Tưởng như đất không muốn nhận về lòng mình
Người lính trẻ chưa đầy 19 tuổi
Lưỡi cuốc chúng tôi bật trên đá sỏi
Đêm rừng sâu mưa rơi giọt ngậm ngùi
Những nhát cuốc làm đau nhói tim tôi
Đời trai trẻ chưa từng chôn người chết
Nay lại đi chôn thằng bạn thân thiết
Mưa ướt đất rừng, Khu ơi lạnh lắm không?
Chúng tao chôn mày đầu gối phương Nam
Trên mảnh đất súng mình vừa ran nổ
Còn mặt hướng về ngôi sao Bắc Đẩu
Quê hương chúng mình ở phía ấy Khu ơi!
(Giải thưởng cuộc thi Thơ của HNV TPHCM năm 1986).
Con của ba ơi con chưa ra đời!
Trong bụng mẹ tiếng tim con khe khẽ
Mỗi cựa quậy từ phôi thai nhè nhẹ
Ba đọc được niềm vui trong mắt mẹ con cười
Con của ba ơi con vẫn chưa ra đời
Tháng cuối thai kỳ từng giây ba nóng ruột
Ôi nỗi mong nào bằng lần đầu tiên được gặp
Sự sống của chính mình ở tiếp đời sau
Có một lần con ơi cách đây mười năm
Niềm mong ước cũng đốt tim ba từng phút
Rừng cao su dập dồn pháo trút
Tin chiến thắng về khắp chốn, khắp nơi
Đất nước mình như bà mẹ con ơi!
Ba muơi năm hoài thai đứa-con-ngày-toàn-thắng
Trên vai mẹ luôn trĩu oằn gánh nặng
Cũng vuông tròn và cũng những lần sa
Ngày ấy ba về đầy cờ, đầy hoa
Dưới gót giầy ngổn ngang mảnh đạn bom sạm khói
Ngổn ngang áo quần những người lính trần hoảng hốt
Nhưng nơi chiến trường nhiều lắm những đau thương
Dọc chặng đường ba về thăm quê hương
Thấy đất mẹ thương tích đầy cơ thể
Chiến tranh, chiến tranh, ôi chiến tranh là thế!
Hòa bình này đổi mấy thế hệ máu xương?
Con của ba ơi con vô tận yêu thương!
Ngày ấy ba là một phần li ti của ngày-toàn-thắng
Mười năm sau trên thành phố đầy nắng
Con sinh ra là một phần li ti của hòa bình
Ba ước ao con sẽ thật khỏe thật xinh
Con hãy là một kỹ sư, một người thợ tài ba dựng xây đất nước
Như ngày chiến thắng Điện Biên ông nội con ao ước
Đừng xảy ra chiến tranh đã như thế bao giờ!
1985
CHIẾN TRANH! SỰ VÔ LÝ
NÀO NHƯ THẾ?
Sau nhiều năm
Những người lính Mỹ trở lại Việt Nam
Đi tìm mộ những người mình giết
Tìm gặp những người vợ mất chồng
Mẹ mất con
Và sững sờ thấy những giọt nước mắt mãi tuôn chảy
Sau nhiều năm
Những người lính Mỹ trở lại Việt Nam
Còn bộ đội ưu tú của Việt Nam được chọn đi thăm Mỹ
Những kẻ thù ngày nào giờ gặp lại nhau hoan hỉ
Rồi nồng nhiệt ôm nhau
Và ân hận
Và tha thứ
Và hứa hẹn
Chắc cũng sẽ vậy thôi
Những Serbi, Bosnia
Những Russia, Chesnia
Những tôn giáo, những mầu da…
Còn bây giờ thì họ đang bận
Khạc lửa vào đầu nhau!
30-6-1995
(Tập Đêm thiêng)
LẠI VẪN CHIẾN TRANH
Đã hai mươi năm ta ra khỏi cuộc chiến tranh
Vẫn có đêm mơ bị bao vây, săn đuổi
Vẫn mơ thấy bạn bè thuở 19 tuổi
Máu chúng mày làm bỏng đất Miền Đông!
Nhưng sao chiến tranh vẫn nơi này, chiến tranh
vẫn nơi kia?
Đêm đêm trên màn hình vẫn ùng oàng đạn nổ
Đàn ông, đàn bà, cụ già, em nhỏ…
Mặt đất này máu nóng hổi vẫn loang!
Vẫn cứ như ngày nào vô lý thế chiến tranh!
Trái Đất nhỏ nhoi vẫn ngày ngày sinh ra kẻ ác
Đến bao giờ mới hết đi cơn khát?
Dù máu đổ ra đã triệu triệu con người!
Bỗng lại vang lên, vang lên bất ngờ
Căn phòng nhỏ lại ùng oàng đạn pháo
Chiến tranh ở đâu mà màn hình như ướt máu?
Tôi vội vàng cầm ngay giẻ đi lau!
10-1995
