NHÂN XEM PHIM "LẰN RANH"
Trên VTV1 đang chiếu bộ phim chính luận “Lằn ranh” theo tôi là rất hay. Hay vì phản ánh được thực tiễn cuộc sống, gióng lên những hồi chuông cảnh tỉnh như bác sĩ kêu gọi phòng bệnh.
Phim “Lằn ranh” chưa chiếu hết, nhưng đã thấy chủ đề chính là công tác cán bộ và các vấn đề nóng bỏng đang đặt ra trong xã hội chúng ta.
Đó là sự mâu thuẫn giữa những quan điểm, những ý kiến đúng với đường lối, pháp luật, lựa chọn phát triển bền vững, có lợi ích dài lâu, nhưng tốc độ phát triển chậm, so với “đổi mới”, hiệu quả ngay, có tốc độ phát triển nhanh, nhưng không bền vững, có lợi ngắn nhưng hại dài. Ví dụ như sự phá vỡ quy hoạch tổng thể, xây những công trình thương mại, nhà cao tầng, bê tông hóa trung tâm thành phố nơi đất vàng, đất kim cương, làm mất không gian xanh, gây ô nhiễm, kẹt xe; chuyện mở rộng đô thị hóa không kèm theo công trình thoát nước tương ứng gây ngập úng , v.v…
Đó là chuyện lựa chọn cán bộ giữa người tài năng, làm đúng, nhưng không khéo quan hệ, với người năng lực kém hơn nhưng lại khéo quan hệ, khéo chiều lòng mọi người.
Với một xã hội dân chủ thực sự, sự đúng sai, tốt xấu sẽ là tiêu chuẩn quan trọng nhất để lựa chọn cán bộ, ở ta chắc chắn còn chuyện ý kiến cấp trên có trọng lượng hơn ý kiến cấp dưới. Nếu cấp trên giỏi hơn, tốt hơn thì ý kiến có trọng lượng hơn là quá tốt, nhưng thực tế không hoàn toàn như vậy. Vì vậy công tác cán bộ ở ta vẫn để xảy ra tình trạng người bất tài thất đức thành ông nọ, bà kia, rồi bị kỷ luật, bị tù, đã gây bất bình, mất niềm tin rất nhiều của nhân dân đối với chế độ.
***
Còn về văn chương nghệ thuật, Phim “Lằn ranh” là đổi mới. Với tôi, tác phẩm có tính mới chính là phản ánh được những bước chuyển mình của xã hội, phản ảnh được những cái mới trong cuộc sống, chứ không phải theo Nguyễn Việt Chiến, Nguyễn Quang Thiều viết “Lò mổ” đổi mới thơ vì theo Siêu thực xuất hiện đã hơn một thế kỷ và theo Hậu hiện đại đã có hơn nửa thế kỷ với triết lý chống lại các Chủ thuyết lớn, trong đó có Chủ nghĩa Mác-Lê.
Biên kịch của Phim “Lằn ranh” là Nhà Văn Phạm Ngọc Tiến, một cái tên rất quen với tôi, nhưng thú thực là tôi chưa đọc Tiến viết gì, nên hơi bất ngờ khi xem Phim “Lằn ranh” Tiến viết những câu đối thoại mà với khán giả có tầm trí tuệ sẽ thấy chứa đựng những ý tứ rất cao, sâu, rất thiết yếu cho sự ổn định và phát triển của đất nước.
Ngay từ năm 1982 của thế kỷ trước, tôi mới hai mấy tuổi đã viết truyện ngắn đầu tay “Chuyện về hai người” cũng có những câu đối thoại như Phim “Lằn ranh”. Sau khi báo VNTPHCM đăng, truyện đã được đọc ngay cả trên đài phát thanh ở TPHCM lẫn Đài TNVN, rồi được đăng lại trên Văn nghệ (Hội Nhà Văn VN) và Người Hà Nội (Văn nghệ HN). Lần đầu tôi đến nhà Chế Lan Viên đã đưa truyện đó cho Nhà Văn Vũ Thị Thường đọc, bà bảo làm nghiên cứu ở Viện Dược tốt quá rồi văn veo làm gì, nhưng đọc xong bà lại bảo “viết được đấy”, thời gian sau bà còn tặng tôi cuốn “Sổ tay Truyện ngắn” nghĩa là bà đã khuyến khích tôi viết văn. Truyện tôi viết là về lĩnh vực nghiên cứu khoa học, về công tác cán bộ, những mũi nhọn cuộc sống, nếu Nguyên Ngọc có trình độ hồi ấy sẽ thấy tôi mới chính là viết đổi mới văn chương đích thực chứ không phải là Nguyễn Huy Thiệp hay Bảo Ninh hay Nguyễn Quang Thiều viết lật sử, xuyên tạc sự thật.
***
Trong phim có chuyện bà vợ ông Phó Bí thư Thường trực Tỉnh nói với chồng là mọi người đang kháo nhau nịnh dần Triển, anh chàng Chánh Văn phòng, đi vì nó sắp lên Giám đốc Sở mới rồi. Tôi nhớ chuyện khoảng năm 79 thế kỷ trước, khi Nguyên Ngọc được chọn làm Bí thư Đảng Đoàn Hội Nhà Văn VN, thời điểm mà Hội Nhà Văn còn là một cơ quan rất được coi trọng trong guồng máy thể chế, Nguyễn Khải một nhà văn lừng danh cũng đã nói ý phải “nịnh dần Nguyên Ngọc đi là vừa” vì Nguyên Ngọc chắc chắn sẽ được vào “Trung Ương”!
Nhưng Nguyên Ngọc nhanh chóng bộc lộc bản chất phản trắc như Goocbachov ở LX, đăng bài của Nguyễn Minh Châu “đọc lời ai điếu cho nền văn chương minh họa” kích động tư tưởng chống phá, lật đổ; đăng truyện ngắn “Phẩm tiết” của Nguyễn Huy Thiệp theo khuynh hướng lật sử, v.v… Tố Hữu đã nhận ra ngay Nguyên Ngọc như “một bài thơ dở” khiến Nguyên Ngọc mất chức ngay. Những tưởng mầm họa như Goocbachov của Nguyên Ngọc sẽ bị tuyệt diệt nhưng rồi ta lại bình thường hóa quan hệ với Mỹ và phương Tây. Họ bình thường hóa quan hệ với ta nhưng họ lại luôn ủng hộ, dung dưỡng những người giống Nguyên Ngọc có tư tưởng chống thể chế VN dưới sự lãnh đạo của Đảng CS, theo CNXH, đã bị VN trục xuất như Dương Thu Hương, Bùi Tín, Vũ Thư Hiên, Cù Huy Hà Vũ, v.v…
Trong nước Bảo Ninh viết “Nỗi buồn chiến tranh” được lòng Mỹ, Nguyễn Huy Thiệp viết “Phẩm tiết” được lòng Pháp đã được “ăn đô” rất nhiều, tạo nên khuynh hướng đổi mới văn chương lộn ngược điên cuồng, mà người thành công nhất bây giờ chính là Nguyễn Quang Thiều.
15-11-2025
ĐÔNG LA
