NHỮNG NHỊP CẦU, CÁNH ĐỒNG QUÊ (THƠ ĐÔNG LA)
Bài trước tôi khen bộ phim Sky Castle của Hàn Quốc phê phán sự háo danh, nhưng là háo danh cực đoan, sai trái, dẫn đến những hậu hoạ. Còn háo danh thực ra là bản tính người, con vật đâu biết háo danh, bọn mất nhân tính cũng đâu cần đến danh dự. Còn tôi chính vì trọng danh dự, tôi cũng muốn tài năng của mình được công nhận, được tôn trọng. Năm 1997, tôi được tặng thưởng về phê bình của Tạp chí VNQĐ, được TC mời dự lễ phát động Cuộc thi Chào đón Giao thừa Thiên Niên Kỷ, đang bận xây nhà, nhưng vì có chút thành quả đã tạo cảm hứng cho tôi sáng tác “như điên”, đã viết bài thơ dài "Tổ quốc-nửa bàn chân dính bùn và máu”, cuối năm (1998), nó làm tôi lại được TCVNQĐ tặng thưởng thơ. Với cái “quán tính” ấy, tôi đã làm bài “Những nhịp cầu”, sau khi đăng lên Báo Văn nghệ, Nguyễn Quang Thiều gọi cho tôi: “Ông Thỉnh bảo bài “Những nhịp cầu” của Đông La hay quá, Thiều bảo Đông La tham gia kỳ thi “Chào Thiên Niên Kỷ” của báo mình đi". Thế là tôi đã viết cả chùm dự thi, trong đó có bài “Cánh đồng quê”. Lê Huy Mậu, tác giả lời ca khúc “Khúc hát sông quê” của Nguyễn Trọng Tạo, đã làm một bài “họa” lại bài “Cánh đồng quê”. Còn lão Nhà thơ Hải Như, tác giả lời ca khúc bất hủ “Thành phố hoa phượng đỏ”, đã đi hỏi số điện thoại của tôi, gọi: “Đông La biết tôi là ai không? Tôi từng giới thiệu Vũ Tú Nam (từng giữ chức Tổng Thư ký, như Chủ tịch Hội Nhà văn bây giờ) vào Hội đấy. Nếu tôi có quyền sẽ cho chùm thơ của Đông La giải nhất. Thơ Đông La hiện đại nhưng đã đạt đến sự giản dị, không như thơ Nguyễn Quang Thiều hiện đại, nhưng rối rắm, bắt chước nước ngoài”. Thật kỳ lạ anh bạn TS tên Dung ở trường “Nhân Văn” (bạn Nguyễn Hữu Sơn) đọc xong chùm thơ cũng nói y như Hải Như: “Đọc thơ anh, em không còn đọc được của ai nữa. Thơ anh hiện đại nhưng đã đạt đến sự giản dị, không như thơ Nguyễn Quang Thiều bắt chước nước ngoài”.
Cuối cùng, cả hai cuộc thi tôi đều không được giải, còn những tác phẩm vớ vẩn, vặt vãnh thì được. Tôi đã nổi giận, viết 2 bài “nã pháo” vào hai cuộc thi, chỉ ra cái dở của những tác phẩm được giải, cái dốt của những người chấm giải. Thực tế, chuyện viết lách đúng là không bao giờ có sự công bằng.
Hôm nay là ngày quốc khánh, ngày mốt sẽ là giỗ mẹ, tôi sẽ đăng 2 bài thơ từng đăng trên Văn nghệ và mấy tấm hình kỷ niệm để thể hiện tình yêu quê hương, đất nước, tưởng nhớ Tổ Tiên, ông bà, cha mẹ và những người thân đã mất.
Sáng 2-9-2024
ĐÔNG LA
NHỮNG NHỊP CẦU
Cong cong như lưng ong
Cong cong như lưng tôm
Như mẹ tôi
Như ông nội tôi
Như Tổ Tiên tôi
Những nhịp cầu
Trên bao cánh đồng quê
Không phải bằng sắt thép bê tông
Những nhịp cầu xương thịt
Không phải để dòng sông chảy qua
Mà máu chảy
Không phải để xe cộ đi qua
Mà lịch sử đi qua
Trên đó có bước đi của văn minh
Có bước đi của vinh quang
Cuộc sống đã vươn tới những tầm cao nhất
Luôn ở tầng thấp nhất những nhịp cầu.
TP.HCM 7-1998
CÁNH ĐỒNG QUÊ
Dường như không phải ở nơi Tạo Hóa đặt ngày tạo Thiên lập Địa
Mà ở tận cùng sâu thẳm của ký ức
Nơi mây bông đêm đêm vẫn lót đệm ta nằm
Những hạt mưa mát lành vẫn tắm gội tuổi thơ ta trong những giấc mơ sâu
Nơi có đêm trăng mười sáu ta đã bất chợt được chiêm ngưỡng một vầng trăng khác cũng tròn mười sáu
Em tắm sông hay là em tắm trăng?
Những giọt trăng lung linh đậu trên mịn màng da thịt
Đêm mỏng manh không che được nữa rồi
Em chưa biết hay quên mình đã là mười sáu?
Để ta sững sờ sau bụi cây thưa
Để ta một đời tơ tưởng mộng mơ
Ôi cánh đồng quê!
***
Ta nhớ xiết bao con đường ghồ ghề sau làng gồng lưng cõng những dấu chân nhọc nhằn cấy cày khuya sớm
Những số phận dầu dãi trong nắng lửa mùa hạ, trong gió bấc mùa đông
Người thì nhẹ mà nỗi lo thì quá nặng
Đất như bị lột da vẫn không kịp cho những vụ chiêm mùa
Những vụ mùa xếp hàng chờ nhau đến lượt
Không ủ ấm được bao cuộc đời bao số phận mong manh
Khi những đám mây như bị phơi khô trong mùa hạn hán
Mặt đất cũng bị nghiêng cho mùa nước lụt tràn đê...
***
Ôi quê hương!
Đã bao thế hệ sinh ra như chỉ để bất hạnh
Cả cuộc đời ông lang bạt kỳ hồ vẫn không ra khỏi những cuộc chiến triền miên
Cuộc đời cha cũng nằm gọn trong dai dẳng nỗi nghèo đói
Tuổi thơ con lăn lóc trong lam lũ nhọc nhằn
Những con chữ cũng bị đói lây trong giờ lên lớp
Ngón chân tím bầm suốt mấy mùa đông
Ôi, nếu cuộc đời có số phận thì số phận của mỗi người chính là số phận của đất nước
Dường như ta đã trải qua cả mấy cuộc đời
Đã từ bỏ được điều lặp lại nghiệt ngã
Đôi chân lấm bùn rong ruổi khắp đó đây
Những cung điện nguy nga, đền đài hùng vĩ
Những hành lang dát vàng, căn phòng dát vàng...
Nhưng sao vẫn cháy lòng đêm đêm nỗi nhớ
Nỗi nhớ về một vùng đất rách nát và ẩm mốc
Cánh đồng quê!
***
Sao là cánh? Sao là đồng? Sao lại Chùa Mô, Đằng Miều, Con Cóc?
Những cái tên lạ lùng đã khắc dấu hồn ta
Nhớ vệt bùn hôm nao em làm ta lấm áo
Em đã đền nụ cười sáng cả chiều quê
Bộ ngực trinh nguyên đã rung lên dưới lớp áo mờ...
Ôi quê hương!
Ta yêu người xiết bao vẫn phải rời bỏ quê hương
Ta không thể mang theo con đường, dòng sông, gốc đa da trâu mài nhẵn thín
Ta cũng không thể mang theo đêm trăng âm vang tiếng cá quẫy
Nhưng ta vẫn tìm được cho riêng mình một cánh đồng quê
Ta đặt cánh đồng trong mơ, trong sách vở, trong suy tư
Giống như mẹ năm nao con trồng cây lúa
Nhưng con không bón phân gio mà bón những mảnh tri thức
Chúng không lớn lên trong nắng mưa mà lớn lên trong ý nghĩ của con
Những cây trái không trổ bông chỉ những suy nghĩ trổ bông
Đã kết tụ và theo về khắp chốn
Trên những nhịp cầu mênh mông chữ nghĩa
Từ một cánh đồng con đã đến được mọi cánh đồng
Có nơi đâu kỳ lạ như những cánh đồng Việt Nam
Tưởng như nước không phải là nước mà mồ hôi bao đời đọng lại
Đất không phải là đất mà thịt xương bao đời tạo thành
Mỗi ngọn cỏ gốc cây cũng rưng rưng huyền thoại
Nơi có những bà mẹ nghèo nàn nón lá áo tơi
Những bà mẹ tảo tần không một chữ cắn đôi
Lại sinh ra bác học, kỹ sư, nhà thơ, nghệ sĩ
Vóc hình mỏi mòn lại sinh những anh hùng tướng lĩnh
Bao trẻ trâu bết bùn đã đến bục vinh quang!
***
Ôi những bà mẹ anh hùng sớm tối lúa khoai!
Nhưng hạt giống của mẹ không chỉ mọc lúa khoai mà nảy lên cả tùng, cả bách
Những tuổi tên đã làm rạng danh đất nước
Đất nước của những cánh đồng quê!
Tp.HCM 12-1998
(Báo Văn nghệ số 4, 23-1-1999)
