Vừa rồi có một bạn cùng giới văn
chương gởi cho tôi một e-mail vỏn vẹn có mấy chữ: “Inrasara
viet ve anh”. Để tập trung tinh lực cho việc viết lá thư ngỏ gởi Ban Lãnh
đạo HNV, hôm nay xong viêc tôi mới mở ra đọc thì thấy bài này:
Chuyện văn nghệ VN 18. VĂN CHƯƠNG TAN RÃ-02
[Tư liệu Đông La: về Bảo Ninh mất giải thưởng NN - phê bình chỉ điểm - HNV không làm gì ra hồn - nhiều nhà văn bất hảo, thoái hóa nhân tính - vỗ tay loạn…].
Tôi đã chuẩn bị tinh thần chiến
đấu nhưng đọc xong thì thấy dù Inrasara viết sai hoàn toàn nhưng với thái độ
có văn hóa nên tôi sẽ đáp lại Inrasara bằng đôi dòng tâm sự.
Trước hết tôi phải thú nhận rằng
đến nay tôi chưa biết Inrasara là ai? Dù biết Inrasara khá nổi tiếng trong
giới văn chương, còn được giải thưởng của HNVVN, dù thấy thấp thoáng khá
nhiều lần và như trong bài viết trên, Inrasara nhắc lại cho tôi nhớ chúng tôi
đã từng chung bàn tiệc khi cùng dự Hội thảo của Hội đồng LLPB VHNT Trung ương
tại TPHCM năm 2013. “Chưa biết” ở đây là chưa biết Inrasara viết gì, hay dở
ra sao, tài năng văn chương thế nào? Không phải do khinh người gì mà nếu ai quan tâm về tôi sẽ thấy tôi viết từ khoa học, triết học, lý luận văn học, lịch sử đến chính trị xã hội, phản biện từ cán bộ cao cấp như Trần Độ, Trần Xuân Bách, Trần Phương,..., đến các nhà văn hàng đầu như Nguyên Ngọc, Nguyễn Khoa Điềm, v.v…. thì đúng là không có thời gian để ý đến Inrasara thật.
Chỉ một lần duy nhất khi viết về
Hậu hiện đại, tôi tìm tài liệu đọc mang tính nghiên cứu thì thấy những bài
viết của Inrasara có quan điểm ngược với tôi về Hậu hiện đại. Bài tôi viết có
nhắc đến và trích dẫn bài của Inrasara chinh là bài tôi tranh luận với ông
Nguyễn Văn Dân, một nhà phê bình, hình như cũng GS hay PGS gì đó. Vậy trước
khi viết mấy lời “tâm sự”, tôi cho đăng trước bài viết có liên quan đến Inrasara.
Trong bài này tôi có trích đoạn Inrasara biện hộ và “đấu tranh” đòi quyền
bình đẳng cho ngôn ngữ tục tĩu trong thơ của nhóm Mở Miệng nói riêng và Hậu
hiện đại nói chung, tôi đã phân tích và trong bài viết về Nhã Thuyên, tôi cũng
phân tích thêm cho rõ:
“Đỗ Thị Thoan viết:
Xin đọc lại một số bài thơ đầu tiên của các nhà thơ Mở Miệng … hé lộ
phẩm chất của những kẻ có tài. Bùi Chát đem đến phong vị đầy thi tính của đời
thường” với những câu: “Tôi ném nước bọt lên tường/ Tôi yêu những người đàn bà
đang là chuột dưới cống/ Tôi thấy em mặc quần lót mười nghìn ba cái mua ở vỉa
hè”; “Tôi kêu đòi chữ nghĩa/ Tôi tổ chức chiến tranh/ Tôi nam mô vị
chúa trời”; “Tôi cải tạo âm hộ”.
Dường như giới thiệu như trên
chưa đủ, cô bình thêm:
“Những thi phẩm này (đúng là phải gọi bằng từ
„thi phẩm‟) đều sạch, đẹp và giàu năng lượng lẫn
cảm xúc”(Luận văn, tr.64-65).
“có hai thứ taboo vào loại lớn nhất, nguy hiểm nhất trong
các xã hội Việt Nam là Nói Tục và Chính Trị thì đều được các nhà thơ Mở Miệng
và những người đồng ý hướng xuyên thủng. Sự giải phóng trước hết thể
hiện trong những cuộc chơi ngôn từ”.
Thơ nói riêng và văn chương nói chung là sản phẩm văn hóa, tức từ
cuộc sống bề bộn và bụi bặm, phải tinh lọc, phải chưng cất công phu qua tài
và tâm của thi sĩ thì mới có thể có được. Con người khác con vật vì biết xấu
hổ. Bị lột truồng giữa đám đông ai cũng phải thấy xấu hổ. Nên làm thơ bằng
cách lột truồng chữ nghĩa một cách vô cảm cũng là mất nhân tính. Vậy mà Đỗ
Thị Thoan khen loại thơ tục tĩu và dơ dáy đó như thế này: “Hiếm có bài
thơ nào sử dụng những chữ vốn bị cho là cấm kị tài tình và hấp dẫn đến thế”. Cô
cho là “mĩ học của cái tục”: “Quan niệm về ngôn ngữ của họ, khi dùng
một cách công khai và vô tội [vạ] các từ chỉ bộ phận sinh dục, hành vi tính
giao như… là nỗ lực, theo họ, trả lại sự bình đẳng của từ ngữ”.
Đòi trả lại “sự bình đẳng của từ ngữ” là lý sự mất nhân tính, vì
không thể lột truồng chữ nghĩa trong văn chương cũng như người ta không thể
lột truồng trước đám đông. Kể cả cô Thoan này tôi tin là cũng không dám cởi
truồng tiếp chuyện nhà thơ “tài tình” cởi truồng viết loại “thơ cởi truồng” giữa
chốn đông người. Chỉ có súc vật và những người bị điên không còn biết xấu hổ
thì mới có thể như thế mà thôi!”
6-8-2016
ĐÔNG LA
|
ĐÔNG LA
TRẢ LỜI NGUYỄN VĂN DÂN
Nguyễn
Văn Dân trong mục Các ý kiến phản hồi
của trang web Hội Nhà Văn Việt Nam về
bài Chủ nghĩa hậu hiện đại và ảnh hưởng
của nó ở nước ta của tôi, viết ý thứ nhất: “Trong lý luận-phê bình văn học ở Việt Nam hiện nay, khâu yếu nhất là
khâu trích dẫn và chua từ nước ngoài, một thao tác quan trọng của phương pháp luận
nghiên cứu khoa học. …. Trong bài viết của Đông La cũng vậy. Không biết tác giả
lấy đâu ra từ "métarécits" của Lyotard để dịch là "siêu văn
bản"(!). Thuật ngữ chính xác trong tiếng Pháp do Lyotard dùng là
"grands récits" và "petits récíts", có nghĩa đen là
"chuyện lớn" và "chuyện nhỏ" … Còn thuật ngữ "siêu văn
bản" là một khái niệm của khoa học thông tin…”
Ở
đầu bài tôi đã viết: “Viết về nó (Chủ
nghĩa Hậu hiện đại) là khó, không phải vì cao siêu mà vì nó không thống nhất”.
Quả thật, tiếp cận CNHHĐ sẽ gặp cả một rừng tài liệu. Khái niệm CNHHĐ có một
nội hàm rất phong phú, nên gặp nhiều bài viết khác nhau là bình thường, kể cả
cách dùng và dịch các khái niệm, chỉ có điều bản chất chung nhất của nó thì
không được phép hiểu sai. Bài viết của tôi mang chất định tính để đưa ra ý
riêng chứ không chủ yếu giới thiệu về CNHHĐ, nên tôi chỉ giới thiệu tài liệu
tham khảo chung ở cuối bài, còn trích dẫn nhiều sẽ làm mệt độc giả. Trước một
đối tượng nghiên cứu phức tạp như vậy, tôi không hiểu sao Nguyễn Văn Dân với
“phương pháp luận nghiên cứu khoa học” lại nhận xét chủ quan một cách không
khoa học dẫn đến sai lầm ngô nghê đến thế! Bởi từ "métarécits" tôi đã
lấy ra từ “Định nghĩa Hậu hiện đại”
của chính Lyotard: "Nói
một cách giản dị nhất, người ta coi "postmoderne" là sự không tin vào
những lý thuyết lớn, siêu văn bản (métarécits) (ý nói những chủ nghĩa),
với nguyên văn tiếng Pháp là:En
simplifiant à l'extrême, on tient pour "postmoderne" l'incrédulité à
l'égard des métarécits. Câu này tôi đã tham khảo chuyên luận HẬU HIỆN ĐẠI
viết rất công phu của Thụy Khuê trong (thuykhue.free.fr/tk03/HHD. html). Nhưng
tôi không dẫn ra mà chỉ để tên Thụy Khuê ở phần tham khảo chung vì chị dịch là “Nói một cách giản dị nhất, người ta coi
"postmoderne" là sự không tin vào những métarécits (luận thuyết lớn)”.
Nghĩa là chị chỉ dịch métarécits theo
nghĩa bóng, còn tôi viết thêm nghĩa đen “siêu
văn bản” và còn mở ngoặc thêm “ý nói
những chủ nghĩa” nữa. Cũng trong chuyên luận đó Thụy Khuê viết:
“Tác phẩm của Lyotard dựa trên một số danh từ chủ chốt, nếu không nắm
vững nội dung sử dụng của tác giả thì khó có thể đi xa hơn trong việc tìm hiểu
tác phẩm. Đó là những chữ récit, métarécit, grand récit, petit récit, légitime,
légitimation, savoir, jeux de langage, v.v...
1. Récit, grand récit, métarécit,
petit récit.
Récit, nghĩa tiếng Pháp là relation écrite ou orale de
faits réels ou imaginaires (liên hệ viết hoặc nói của những dữ kiện thực hay
tưởng tượng). Như vậy, récit trong nghĩa rộng, chỉ toàn bộ những gì viết hoặc
nói đến bất cứ một vấn đề nào. Tóm lại récit là tất cả những thể loại văn bản
và bài phát biểu”; “Những chữ grand récit, métarécit (có nơi dịch là đại tự sự,
siêu ký thuật, truyện lớn, truyện kể vĩ đại v.v...), được Lyotard dùng để chỉ
định những lập thuyết lớn như những tư tưởng chủ đạo thời Ánh sáng, hệ thống
triết học Hegel, hệ thống triết học Karl Marx, tạm dịch là siêu văn bản, nhưng
không phải là cách dịch duy nhất…”.
Ý
thứ hai NVD viết: “Còn về ảnh hưởng của
chủ nghĩa hậu hiện đại trong văn học Việt Nam, tác giả Đông La đã không chỉ ra
được như đầu đề bài viết đặt ra, mà ông chỉ làm công việc giới thiệu lại quan
điểm của nước ngoài mà nhiều người đã làm. Thực ra, chủ nghĩa hậu hiện đại ở Việt
Nam
Trong
sáng tạo nhất là lý luận, đưa ra ý riêng rất khó, để đưa ra được vài ý nhỏ ở
cuối bài viết, đúng như NVD viết, tôi phải “giới
thiệu lại quan điểm của nước ngoài” (CNHHĐ khởi phát từ Pháp, giới thiệu về
nó không theo quan điểm nước ngoài thì theo ở đâu đây?), bởi tôi không thể đưa
ra ý mình từ hư vô, còn NVD không biết có đọc những dòng sau đây không mà nói
tôi “không chỉ ra được” sự ảnh hưởng
của nó ở văn học nước ta, xin dẫn lại vài ý:
“Chủ
nghĩa Hậu hiện đại cũng như mọi trào lưu đã xuất hiện khác đều có phần có lý.
Tư tưởng chống giáo điều, chống khuôn mẫu xơ cứng, áp đặt; đấu tranh cho bình
đẳng, dân chủ, vai trò cá nhân; phá vỡ những quy phạm nghệ thuật mòn cũ… là
những mặt tốt. Nhưng ở ta, tiếp thu nó với ý thức mê muội, nô lệ, đề cao một
cách phi lý, áp dụng một cách cực đoan thì khó mà được ủng hộ rộng rãi. Về mặt
tư tưởng, sự cực đoan theo tinh thần hậu hiện đại sẽ dẫn đến sự hỗn loạn vô chính
phủ”...
“Một số nhà phê bình người
Việt ở hải ngoại đã tuyên truyền hậu hiện đại một cách phi lý: “Cuộc đấu tranh lớn nhất của giới cầm bút Tây phương trong khoảng gần
một nửa thế kỷ vừa qua chính là để thoát ra khỏi bóng ma của tham vọng thể hiện
cái tôi và tái hiện hiện thực”. “Cái tôi và hiện thực”
là toàn bộ cuộc sống loài người, văn chương không thể hiện nó thì thể hiện hư
không chăng? Rồi: “Chỉ còn lại hai mối quan hệ
chính: quan hệ giữa tác phẩm văn học với chính nó và quan hệ giữa tác phẩm văn
học này và những tác phẩm văn học khác”. Có lẽ nên viết cần cắt
đứt mọi áp đặt chủ quan lên văn chương thì đúng hơn, còn viết như trên khác gì
cho tác phẩm có thể tự sinh ra rồi tự thưởng thức nhau! Có người khi đề cao hậu
hiện đại đã rất cao ngạo khi nhìn văn chương trong nước, nhưng chỉ bằng con mắt
thô thiển nông cạn: “Mọi người cầm bút dường như có
một cái khuôn chung được đúc sẵn… người ta chỉ làm mỗi một công việc đơn giản
là "rót" câu chuyện của mình vào””.
…Tinh thần hậu hiện đại đã
và đang phảng phất đâu đó trong văn chương Việt Nam cũng là lẽ thường tình,
nhưng không có tài, không hiểu biết đến nơi đến chốn mà mê muội bắt chước, thì
chỉ làm ra được những bản sao tồi mà thôi. Cũng đã có những nhóm cực đoan đúng
là đã làm ra được văn chương hậu hiện đại thứ thiệt nhưng tiếc là chỉ mới ở
dạng thấp nhất của nó. Ví dụ như tính phản kháng, phản kháng cao cấp tức là
phải có khả năng phân tích sự yếu kém của cái cũ và đưa ra được cái mới tốt hơn
thay thế, còn chỉ chống đối suông thì quá đơn giản. Có người đã mạnh miệng
tuyên bố chúng tôi viết thế là để chống đối đấy.
Có điều, sự chống đối đó
không phải là phẩm chất cao quý để vượt qua chủ nghĩa hiện đại mà chỉ đơn giản
là “quậy”, cái thái độ không cần đến nghệ sĩ mà những kẻ bất hảo vô học còn làm
tốt hơn. Có quá nhiều sự thô bỉ, bẩn thỉu, nhầy nhụa và hằn học, thậm chí lưu
manh, trong văn chương “hậu hiện đại” này. Trong văn chương có hỗn loạn, thô
tục, bẩn thỉu, bởi cuộc sống có phần như thế, nhưng coi chúng là “đặc trưng”,
là “thi pháp” thì đã phi lý, phi mỹ, phi luân và cuối cùng là phi nhân hóa
những đặc tính của văn chương.
Bởi đã là con người bình thường ai cũng
biết phân biệt tốt với xấu, sạch sẽ với bẩn thỉu, lịch sự với thô tục… người ta
chỉ để thùng rác chỗ khuất lấp chứ có ai lại trưng ra trong phòng khách, mà văn
chương như phòng khách của tinh thần, không thể quăng bừa rác, uế tạp và thô bỉ
lên đó được. Đã có những nhà phê bình, những trang web mang danh ở xã hội hậu
hiện đại văn minh đề cao loại văn chương đó, cố công độc đáo hóa cái lập dị,
nghiêm túc hóa cái bông phèng, sâu sắc hóa cái vô nghĩa, cao siêu hóa cái tầm
thường, và cuối cùng là nhân bản hóa cái phi nhân tính, bởi đã kỳ công đi phân
tích mùi thơm của thối rữa, tô vẽ màu sắc cho rác rưởi; cả hai, cả sự sáng tạo
và thẩm định, hoàn toàn có thể nói thực chất chỉ là sự xả rác trí tuệ mà thôi”.
Còn tôi không dẫn ra văn chương Hậu hiện đại của các tác giả cụ
thể đơn giản là vì tôi sợ mất thì giờ tranh luận. Còn NVD viết “Thực ra, chủ nghĩa hậu hiện đại ở Việt Nam
Xin
ông hãy xem những đoạn tôi đã trích trong loạt bài của Inrasara viết về “thực tiễn sáng tác” Hậu
hiện đại của người Việt ta
(http://www.vanchuongviet.org/vietnamese/vanhoc_tacpham.asp?TPID=7298&LOAIID=33&LOAIREF=1&TGID=730 ), và cũng để cho NTP (ngothachngon@yahoo.com.vn) nào đó “được đọc thêm về đề tài này”, xem ý phê phán của tôi có phải là “thiển cận” như ông
gần như đã tuỳ tiện phê phán tôi không:
“… có nhóm thơ hay các cá nhân nhà thơ tự/bị
đặt mình vào tư thế của kẻ sáng tác ngoài lề, thế đối trọng với các quan điểm
được thừa nhận của người cùng thời, cách quyết liệt. Như là định mệnh của người
nghệ sĩ hậu hiện đại. Họ là Phan Bá Thọ, Bùi Chát, Lý Đợi, Khúc Duy, Trần Tiến
Dũng, Nguyễn Đăng Thường, Đỗ Kh, Nguyễn Hoàng Nam, Khế Iêm,…
… Ngôn
ngữ thơ Đinh Linh ở “Thơ song nghĩa”(13) là ngôn ngữ trắng, trần,
truồng, thứ ngôn ngữ đã được lột bỏ mọi lớp áo ẩn dụ hay biện pháp tu từ, giải
trừ mọi mượt mà, ẻo lả, truyền cảm. …
Đấy là
ngôn ngữ đời thường, …thi sĩ hậu hiện đại xử sự bình đẳng với chúng. Vú là vú
là vú… Tại sao trong khi thơ “đầy tóc, môi và mắt”, đầy bàn tay, bờ vai,… còn
vú lại phải xuất hiện sau tấm voan “đôi gò bồng đảo”? Nó cần được bình đẳng,
bình đẳng cả lối phát âm địa phương bị cho là ngọng với lối phát chuẩn. … Bùi
Chát đẩy sự thể tới tận mút của lối nói “ngọng”…:
Tôi lém lước bọt nên tường
tôi yêu những người đàn bà đang nà chuột jưới cống
tôi thấy em mặc cuần nót mười ngàn ba cái mua ở vỉa hè
xách không nàm tôi tốt hơn mỗi
khi chủ nhật
tôi nhìn tôi bay chên chời
tôi hành hạ tôi ba bữa
tôi đâm ja
tôi cêu đòi chữ ngĩa…(14)
…cái
đặc trưng nhất của lối viết hư cấu hậu hiện đại là sự
phá vỡ trật tự thời gian, sự phân mảnh, tính lỏng lẻo trong liên kết ý tưởng,
sự sáng tạo những cặp vòng tương tác,… thể hiện trong sự rối loạn ngôn từ của
kẻ mang chứng bệnh thần kinh phân liệt (schizophrenia). … Phan Bá Thọ… đẩy đến
tận cùng của rối loạn: cái rối loạn chỉ có thể hiện hữu trong sáng tác hậu hiện
đại:
hemingway & bướm - nguyễn & xe tăng
ông ấy là một
người [Mĩ] trầm lặng - ai cũng bảo vậy - với 60 % tính trầm tĩnh + 30 % tư chất
của những con người thông minh linh lợi
từng đoạt
chức quán quân trong cuộc bơi xuyên đại dương [từ vịnh con heo đến vịnh bắc bộ]
chỉ mất 2 giây 10 %, bơi theo thể thức telephone internet card
về thứ 2 trong
cuộc đua năm ấy: phan khôi, mất quãng thời gian [tính từ tình già đến lúc tình thôi xót xa] vị
chi 80 năm chẵn lẻ
…
lại nói về
ernest hemingway, sau khi cắm cờ trên nóc hầm đờ cát thì được tưởng thưởng
& tung hô vinh hiển đủ thứ, được về hà nội ăn phở, nghe hẹn hò & bên
cầu biên giới, được phạm duy dắt đi hút thuốc phiện & hát ả đào 2 tháng
miễn phí đến sình cả bụng, lại được mang họ mới [nguyễn ernest hemingway] &
kết nạp vào hội viên hội nhà văn việt nam [sướng nhé]....
vì ernest chưa
hoàn tất cuộc tẩy trần để trở thành nguyễn ernest hemingway chính hiệu nên sau
đấy, ông gởi đơn tới tướng nguyễn sơn, xin đầu quân về khu 4, biên chế 50 % ở
mặt trận văn nghệ 50 % ở các phòng karaoke máy lạnh hát với nhau. nơi đấy, cứ
mỗi 2 chiều một lần ông lại lội ra bãi biển thanh hóa [do đã nhờ kafka hoá
trang kỹ lưỡng thành một ông già biển cả hiền từ] vờ, ngồi câu cá thiền định.
nhưng cốt chỉ để rình các o du kích mọi nhỏ tắm táp trần truồng cho…monroe
...&
hemingway thì ai cũng biết: đích thị là một người Mĩ trầm lặng. nhưng hắn ta
cũng đồng thời lại là một nhà văn việt nam bi bô & láo toét vào loại bậc
nhất…(17)
…
Bài thơ tiêu biểu 04
Trần Wũ Khang
QUÀ TẶNG CỦA QUỶ SỨ
bọn thi sĩ làm thơ – tao khủng bố
lũ trai gái hôn hít nhau – tao khủng bố
thợ may vào xưởng, đám nhóc tan học – tao
khủng bố
chúng đánh bạc – tao khủng bố
chúng tắm biển – tao khủng bố
chúng hoảng loạn, chúng bị thương, chúng chết
– tao khủng bố nhà thờ, nhà nước, khách sạn,
chợ, nhà thương điên, tàu điện ngầm
nắng, mưa, gió, bão, tắc đường, đồng đôla sụt
hay lên giá – tao khủng bố
cha cố giảng đạo, ca sĩ chạy sô, bọn cai trị
đè đầu cưỡi cổ thiên hạ, đám tỉ phú vạch dự án làm tiền, bọn khố rách chết đói
– tao khủng bố
chúng làm tình
chúng sinh con đẻ cháu
chúng nuôi nấng dạy dỗ nhau
chúng ca ngợi hay tố cáo nhau
chúng giả vờ hay thật lòng với nhau
chúng lo lắng cho SIDA cho lỗ đen cho cách
mạng xanh cho cái chết trắng
tao khủng bố
không ai khủng bố – tao khủng bố
thây kệ đứa nào, nhóm đảng nào khủng bố hay
không khủng bố – tao khủng bố
tao nhận tao khủng bố, dù là tao hay không
phải tao khủng bố
chúng biểu tình lên án tao – tao khủng bố
nhân loại toàn cầu hoá hay quay lại hang ăn
lông – tao cũng khủng bố
tao khủng bố dưới đất, trên mặt trăng, tận
sao hoả, sao chổi, tao khủng bố mọi mọi sao sao chúng tìm ra triệu triệu năm
nữa
kiếp này chết tao tiếp tục khủng bố hằng hà
sa số kiếp sau
vui – tao khủng bố; buồn – tao khủng bố;
không vui không buồn – tao khủng bố
tao ăn ngủ đụ đái với qua bằng cho khủng bố
chúng chế ra bom, tao mua – tao khủng bố
tao không mua được, tao tự làm lấy – tao
khủng bố
KHỦNG BỐ là tên TAO
là việc làm của tao, sứ mạng của tao, tình
yêu và thù hận của tao, trò chơi và cuộc chiến của tao, miền đất hứa của tao,
hữu thể và hư vô của tao, niềm tin và đam mê của tao, thiên đường của tao…
tao khủng bố tao khủng bố tao khủng bố
khủng bố khủng bố khủng bố
…
Ngày đăng:
16.6.2008
Bài thơ tiêu biểu 06
Thời kì hậu hiện đại phát
triển mạnh với phong trào nữ quyền mới, … Với các tên tuổi: Trịnh T. Minh-hà,
Phạm Thị Hoài, Lê Thị Huệ, Lê Thị Thấm Vân, Nguyễn Hương, Đỗ Lê Anh Đào,… và
phần nào đó cả ở nhóm Ngựa Trời với “cuộc cách mạng thơ dang dở” của họ nữa. …
chỉ bằng một nhát dao, Nguyễn Thị Hoàng Bắc đã cắt đứt cái đuôi hậu tố “nữ”,
rất ngọt. Thử thưởng thức:
Ngọn
cỏ
tiếng nước đái
nhỏ
giọt
trong bồn cầu tí tách
thứ nước ấm sóng sánh vàng
hổ
phách
trong người tôi tuôn ra
phải rồi
tôi là đàn bà
hạng đàn bà đái không qua ngọn cỏ
bây giờ
được ngồi rồi trên bồn cầu chễm chệ
tương lai không chừng tôi sẽ
to con mập phệ
tí tách như mưa
ngọn cỏ gió đùa
(Nguyễn Thị Hoàng Bắc, 26 nhà thơ Việt Nam
Ngày đăng:
22.6.2008
Nhập lưu
HẬU HIỆN ĐẠI CUỐI CÙNG Hay Giải [minh & giải] oan cho một từ
Hậu hiện đại có
được [cần] giải minh hay giải oan?
…
Riêng tôi, trước
khi về hưu … cũng cần giải minh cho mình. Về vài chữ mình lỡ xài khi đương chức
đương quyền đương đè đầu cưỡi cổ.
…
LỒN. Đây là từ xảy ra trong tập thơ Chuyện 40 năm mới
kể & 18 bài thơ tân hình thức, NXB Hội Nhà văn, 2006. Xin trích nguyên văn
cho bà con gần xa thưởng lãm:
Chuyện
14. Thằng hoang
Lớp mười bỏ trường đi hắn kêu
chương trình quá chật, thằng hoang đàng
chuyên chọc ổi trộm bài không học
cũng thuộc ấy. Mười bảy tuổi bỏ
nhà ra đi hắn bảo làng quá
chật, cái thằng to xác siêu sao
ghi không dưới chục bàn một trận
xóm dưới ấy. Bỏ đất ra đi
hắn bảo Phan Rang quá chật. Bỏ
đại học hắn cho giảng đường quá
chật. Tổ quốc quá chật, lễ lạc
ý hệ, văn chương, triết lý quá
chật không chứa đủ hắn, thằng hoang
đãng ấy đang sống chết nơi đâu
Hắn đã tặng cho hoa hậu lớp
Msa một bụng rồi bỏ đi mất
tăm dặn đợi anh em nhé, mười
năm chờ hết nổi nàng chửi gió
đợi nó cho mệt cái lồn vụt
cưới chồng Hamu Crok. Hắn vẫn
không chịu dẫn xác về, nước mắt
bà mẹ tội nghiệp không làm mềm
hắn, bốn mươi năm thằng hoang hủy
hắn dọc ngang chân mây góc phố
nào bà con dòng họ vừa làm
tang hờ nhốt hồn vía hắn vào
cái klong
đang rất chật.
Gởi bản thảo cho
một nhà xuất bản trước đó, Ban biên tập chỉ đề nghị tôi bỏ ba bài khác chứ
không đả động gì đến bài có “nó”. Bốn chị em tuổi trên dưới ba mươi báo cáo
anh, “tụi em hội ý nhiều lần thấy không cách nào biên tập được, nên để lại
nguyên xi như nó là thế”. Đùng cái, Hội Nhà văn thành phố có quyết định tài trợ
in tập thơ. Dĩ nhiên, Hội chuyển bản thảo qua nhà xuất bản khác. Và tập thơ
được in nguyên bản.
Gần tháng tập
thơ mở mắt chào đời, BBT nhà xuất bản phone cho tôi thu hồi lại số sách tồn
đọng, xóa “nó” đi mới phát hành [tặng] tiếp. Tôi nghiêm chỉnh chấp hành.
Chưa hết, sáng
hôm sau tôi nhận cú phone của anh Lê Văn Thảo từ Văn phòng Hội Nhà văn: “Sara
viết gì mà họ kêu, mậy. Mang hai bản cho tao cói”. Tôi chạy qua Hội. Anh giở
ngay “Thằng hoang” nheo mắt dò tìm. – “Nó đâu mất rồi?”. – “Sara bôi rồi!” –
“Mầy lấy cái bản chưa xóa cho tao”. Tôi đưa bản khác cho anh, thế thôi.
Nghĩa là tập thơ
đã gây xôn xao dư luận!
Bạn thơ đùa:
“Tập thơ đó có hai cái nhất: 18 bài thơ tân hình thức đầu tiên đường đường xuất
hiện chính thống tại Việt Nam, và ăn theo nó là từ ’lồn’ cũng nghiêm chỉnh ló
mặt đầu tiên”. Tôi bảo bạn thử thay cái từ nào khác đi. Ví thay bằng “âm vật”,
“âm hộ”, nó vừa thừa chữ với không chuẩn và nhất là không ăn vần; còn nếu thay
bằng “l.” thì nó yếu và nghe bị phân biệt đối xử quá đi. “Lồn”: đầy đủ, chuẩn
xác và có thể nói, rất đẹp!(2)
…
mười
năm
chờ hết nổi nàng chửi gió
đợi
nó cho mệt cái lồn vụt
cưới
chồng Hamu Crok…
Tưởng đến đó là
hết chuyện, ai ngờ chuyến đi thực tế cùng đoàn nhà văn thành phố lên Lâm Đồng,
một nhà văn cho tôi biết: “nói thật với Sara, nếu không có ‘nó’, thì tập Chuyện
40 năm… đã đoạt cái giải của Hội ta năm ngoái rồi!(1)
Sài Gòn
23.06.2008.
_______________
Ghi chú:
…
(2) Tôi không chủ trương [và không năng khiếu] dùng từ
[lâu nay bị cho là] húy kị trong văn chương, cả ở đời thực cũng vậy: đố ai thấy
tôi nói tục bao giờ. Nhưng tôi không thanh cao, đạo đức với văn chương phải ẩn
dụ đầy sạch sẽ. “Lồn” lần duy nhất xảy ra trong thơ tôi, tự nhiên như nhiên
nên, không thể khác. Và tôi không nỡ xử sự tệ hại với nó. Nó chỉ là một từ,
không hơn. Không khiêu dâm cũng chẳng khiêu khích ai. Lạ, trong khi ta mân mó
nó, hít hà nó, liếm láp nó mỗi ngày mà ta cứ sợ nó làm dơ văn chương thanh tao
ta, hỏi như thế có công bằng không? Hậu hiện đại quyết đánh tan mặc cảm đó.
Ngày đăng:
25.6.2008”
TPHCM
26-2-09
