CHÙM THƠ ĐÔNG LA
(Giải thưởng Cuộc thi Thơ của HNVTPHCM 1986)
Lần đầu gặp Nhà thơ Anh Thơ, 9-1982, thấy bà là nhà thơ tôi đã đọc một bài thơ dạng tán gái “anh anh em em” nhiều cô gái trẻ thích nhưng bị cô chê. Cô bảo “Hình như cháu có năng khiếu nhưng thơ thế chưa được. Thơ bây giờ phải thực, phải tình cảm, phải sâu sắc, và đặc biệt là không được giống ai”. Khi gặp Chế Lan Viên ông cũng bảo “Trong túi tôi luôn có giấy bút, khi nào trong đầu nẩy ra một câu hay tôi chép lại luôn, không có sẽ quên, khi làm thơ cần thì tôi sẽ dùng”. Đó là hai bài học sáng tác văn chương duy nhất của tôi.
Sau khi gặp cô Anh Thơ, bị chê, tôi tức lắm, đêm ấy tôi đã làm bài thơ về mẹ với nhiều hình ảnh trong cái rét mùa đông. Nhà cô gần khu tập thể tôi ở, ngay sáng sau trước khi đi làm tôi đã mang bài thơ sang đưa cho cô. Xem xong, cô kêu lên: “Cháu ơi! Mày có tài đấy cháu ạ!” Tôi khoái quá, làm thêm mấy bài nữa cũng về mẹ và giá rét mùa Đông, trong đó có câu thơ về cái lạnh của SG như sáng nay:
Khi những ngọn gió chui qua chỗ kính vỡ ùa vào giường con
Mang theo cái lạnh đêm SG khuya khoắt
Tự dưng con không sao chợp mắt
Gió Bấc về rồi mẹ ơi lạnh lắm không?
Đó là những bài thơ “chính quy” đầu tay của tôi. Khi thằng con chuẩn bị chào đời, rồi khi nó chào đời mẹ tôi vào SG bế nó, tôi đã làm thêm hai bài thơ. Cùng với những bài thơ đầu tay, gộp lại thành cái chùm mà tôi đã đưa cho Chế Lan Viên đọc, và ông đã kêu lên: “Ông cũng làm thơ à, ông làm được đấy, ông được giải đấy!” Đó là một trong những khoảnh khắc hạnh phúc nhất của cuộc đời tôi, thỉnh thoảng nhớ lại cứ cảm thấy mình đã vượt qua được một kỳ thi khó như bắc thang lên Trời.
Hôm nay lại thứ 7, cuối tuần, tôi lại “giải trí văn chương”. Trong mạch ngẫm ngẫm suy suy sau chuyện nhận quà mừng thọ của chính quyền, nhớ mẹ, nhớ cô Anh Thơ, nhớ Chú Chế Lan Viên, tôi đăng lại chùm thơ và mấy tấm hình kỷ niệm.
29-11-2025
ĐÔNG LA
KHI CON XA MẸ
(Bài thơ đầu tiên viết sau khi gặp Nhà thơ Anh Thơ)
Tuột quai dép dẫm hòn sỏi nhỏ
Xót xa nhớ về bóng mẹ đường dài
Nắng đốt mặt đường đất bốc hơi
Chân đất vai gầy oằn gánh nặng
Sáng tinh sương bình minh ló rạng
Nhớ trưa hè rơi giọt mồ hôi
Bụi tro phủ dầy vành khăn gọn
Lửa ôm tròn nồi cám đang sôi
Đêm thoáng lạnh trùm chiếc chăn nhẹ
Nhớ gió Bấc khô thổi rụng lá xoan vàng
Mẹ ơi nếp da dầy chân mẹ!
Đã bao nhiêu rồi vết nứt nẻ dọc ngang?
Đã bao năm rồi, con xa mẹ, mẹ ơi!
Ác liệt chiến trường, khó khăn nơi phố thị…
Con mãi là đứa con nhỏ bé
Phút yếu lòng, mẹ lại đỡ con đi./.
9-1982
NỖI NHỚ MÙA ĐÔNG
Khi những ngọn gió chui qua chỗ kính vỡ ùa vào giường con
Mang theo cái lạnh đêm Sài Gòn khuya khoắt
Tự dưng con không sao chợp mắt
Gió Bấc về rồi mẹ ơi lạnh lắm không?
Ôi nhớ quá quê hương ơi mùa Đông!
Nước lạnh cóng con cá rô không bơi được
Thương mẹ cấy lâu dầm trong bùn nước
Máu tụ bầm đầu những ngón tay!
Mẹ ơi con biết làm gì đêm nay?
Khi gió Bấc sắc thổi luồn qua liếp cửa
Đêm thì dài mà chăn thì mỏng
Chỗ ấm mẹ nhường thằng út bé con!
Ôi mùa Đông rét trụi cành xoan
Rét quăn mép chiếc lá chè thưa thớt
Rét làm đọng hơi mặt giếng khơi ngùn ngụt
Rét làm dài con đường ngắn ngủi trên quê
Con bỗng muốn trở về những năm tháng ấu thơ
Sáng sáng mùa Đông bên chảo cơm rang thơm ngát
Mẹ chia cho chúng con mỗi đứa một bát
Rồi mẹ kiểm tra cúc ngực trước lúc đến trường
Ôi nhớ quá quê hương ơi quê hương!
Trong lạnh cóng rễ cây lúa của mẹ vẫn cần cù chắt chiu trong lòng đất
Như ngọn lửa trong tim mẹ mãi mãi không tắt
Sưởi ấm sự sống mùa Đông trên quê hương./.
9-1982
TÂM SỰ VỚI CON TRAI SẮP CHÀO ĐỜI
Con của ba ơi con chưa ra đời!
Trong bụng mẹ tiếng tim con khe khẽ
Mỗi cựa quậy từ phôi thai nhè nhẹ
Ba đọc được niềm vui trong mắt mẹ con cười
Con của ba ơi con vẫn chưa ra đời
Tháng cuối thai kỳ từng giây ba nóng ruột
Ôi nỗi mong nào bằng lần đầu tiên được gặp
Sự sống của chính mình ở tiếp đời sau
Có một lần con ơi cách đây mười năm
Niềm mong ước cũng đốt tim ba từng phút
Rừng cao su dập dồn pháo trút
Tin chiến thắng về khắp chốn, khắp nơi
Đất nước mình như bà mẹ con ơi!
Ba muơi năm hoài thai đứa-con-ngày-toàn-thắng
Trên vai mẹ luôn trĩu oằn gánh nặng
Cũng vuông tròn và cũng những lần sa
Ngày ấy ba về đầy cờ, đầy hoa
Dưới gót giầy ngổn ngang mảnh đạn bom sạm khói
Ngổn ngang áo quần những người lính trần hoảng hốt
Nhưng nơi chiến trường nhiều lắm những đau thương
Dọc chặng đường ba về thăm quê hương
Thấy đất mẹ thương tích đầy cơ thể
Chiến tranh, chiến tranh, ôi chiến tranh là thế!
Hòa bình này đổi mấy thế hệ máu xương?
Con của ba ơi con vô tận yêu thương!
Ngày ấy ba là một phần li ti của ngày-toàn-thắng
Mười năm sau trên thành phố đầy nắng
Con sinh ra là một phần li ti của hòa bình
Ba ước ao con sẽ thật khỏe thật xinh
Con hãy là một kỹ sư, một người thợ tài ba dựng xây đất nước
Như ngày chiến thắng Điện Biên ông nội con ao ước
Đừng xảy ra chiến tranh đã như thế bao giờ!
1985
MẸ ĐẾN THÀNH PHỐ
Cực nhọc vượt qua sáu lăm con dốc cuộc đời mình
Lần đầu mẹ đến một thành phố
Thành phố còn bình thường
Sao mẹ quá bỡ ngỡ
Bàn chân quen lội bùn run rẩy trên mặt nhựa phẳng gương
Nhà của con đây xin mẹ bước vô
Căn phòng nhỏ tuềnh toàng của người kỹ sư còn nghèo khó
Mười bốn mét vuông gạch hoa vẫn làm mẹ ngơ ngác
Con hiểu nền đất nhà mình vẫn lầm bụi quanh năm
Chẳng phải để dạo chơi mẹ lặn lội đến đây
Đứa cháu nội đầu tiên vừa tròn hai tháng tuổi
Con ân hận biết bao khi đã sáu lăm năm gian khổ
Năm tháng cuối đời mẹ chẳng được nghỉ ngơi
Ôm đứa cháu xinh mắt mẹ rạng ngời
Mẹ hãy để nàng dâu miền Nam trổ tài nấu ăn đón mẹ
Suốt một đời
chỉ rau muống chấm tương
lác đác bữa cua đồng, cá nhỏ
Món cà-ri lạ lùng mẹ lại chẳng quen ăn
Ôi mẹ của con!
Người mẹ bình thường như bao bà mẹ nông dân!
Tưởng dấu chân gánh thóc của mẹ phủ kín cả mặt đất này
cực nhọc
Vạn triệu hạt mồ hôi mặn mòi như những giọt nước mắt
Chưa hết nỗi khổ này lại chồng tiếp nỗi đau kia
Nhìn mái đầu bạc phơ thương biết bao nhiêu!
Con bỗng thấy những nắng, những mưa, những bão giông
cuồn cuộn trong từng sợi tóc
Bao chờ mong, bao lo toan hằn trong từng nếp nhăn khóe mắt
Cặm cụi một đời chỉ biết hy sinh
Ôi mẹ ngàn lần, ngàn lần yêu kính của con!
Sáu lăm tuổi lần đầu đến một thành phố
Hạt gạo ở đây người ta coi bé nhỏ
Nhưng quen như ở nhà mẹ cứ mang thùng gạo ra đong./.
1985
