ĐÔNG
LA
DƯỚI
ÁNH SÁNG VĂN HÓA HỒ CHÍ MINH
Ngày mai, 23-5-2016, ông Barack Hussein
Obama II, Tổng thống thứ 44 nước Mỹ, là TT Mỹ thứ ba, sau hai ông Bill Clinton
và George W. Bush, đến thăm VN, để gia
cố nền móng hữu nghị, mở rộng hơn nữa quan hệ và hợp tác giữa hai nước.
Nhưng trước đây, trong kháng chiến chống
Pháp, Mỹ từng viện trợ cho Pháp duy trì sự đô hộ VN, rồi khi Pháp thua, đã thay
thế Pháp mang bom đạn trải thảm giết dân VN, mang chất độc hóa học giết rừng,
giết thiên nhiên Việt Nam. Vậy lịch sử của mối quan hệ Việt-Mỹ hôm nay đã bước
theo tư tưởng của Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh, dù không được trải thảm mà phải bước
qua những bước gập gềnh, chông gai, băng qua cả lửa và máu. Bởi tận từ năm
1919, Nguyễn Tất Thành (sau này là Hồ Chí Minh) đã mong muốn có một mối quan hệ
tốt đẹp với Mỹ khi đã cùng với các đồng chí của mình gởi đến Tổng thống Mỹ
Woodrow Wilson một bản yêu sách kêu gọi lãnh đạo các nước Đồng Minh hãy thực
thi những lý tưởng Tổng thống Mỹ Woodrow Wilson nêu ra về quyền tự quyết cho
mọi dân tộc.
Như vậy, sau
93 năm, đúng như nhận định của Nhà báo Xô viết Ôxip Manđenstam có tính tiên tri
tuyệt vời về nhà cách mạng, nhà tiên tri Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh trên báo
“Ngọn lửa nhỏ”: “Từ Nguyễn Ái Quốc đã toả
ra một thứ văn hoá, không phải văn hoá châu Âu mà có lẽ là một nền văn hoá của
tương lai” (năm 1923). Tính tiên tri chỉ có giá trị khi được thực tế trả
lời ở thì tương lai. Manđenstam không nói cụ thể mà chỉ dùng một khái niệm đa
nghĩa là “Văn hóa”. Tình hữu nghị giữa các nước cũng là một cách ứng xử có tính
văn hóa, một thứ văn hóa lớn lao, liên quan đến hòa bình, ổn định và phát triển
của các quốc gia trên thế giới. Những ngày tháng 5 năm 2016 hôm nay đúng là
tương lai so với năm 1919, không chỉ có sự kiện Tổng thống Mỹ Obama thăm VN mà
cả nhân loại đã và đang đi theo ánh sáng Văn Hóa của Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí
Minh!
***
Cụ thể, năm
1919, khi lãnh đạo của các nước Đồng Minh thắng trận trong Thế chiến thứ Nhất
họp tại Lâu đài Versailles, Tổng thống Mỹ Woodrow Wilson đã đưa ra chủ thuyết
về quyền tự quyết cho mọi dân tộc, Nguyễn Tất Thành (Bác Hồ) đã cùng Phan Châu
Trinh, Phan Văn Trường trong Hội những người An Nam yêu nước (Association
des Patriotes Annamites) đưa ra bản Yêu
sách của nhân dân An Nam (Revendications du peuple annamite) với mục đích
chính là “để người bản xứ cũng được quyền
hưởng những bảo đảm pháp lí như người châu Âu”, kêu gọi lãnh đạo các nước
Đồng Minh hãy thực thi những lý tưởng Tổng thống Mỹ Woodrow Wilson nêu ra.
Tiếc là các
lãnh đạo của các cường quốc như Pháp, Mỹ đã không đủ thông thái để nhận ra một
thứ ánh sáng văn hóa kỳ diệu tỏa ra từ một thanh niên bình dị ở một nước nhỏ đã
mất quyền làm chủ, bị Pháp đô hộ; họ tiếp tục rồi thay nhau thực thi chính sách
thực dân, muốn áp đặt ý mình bằng sức mạnh quân sự lên đất nước nhỏ bé đó, để
rồi các cuộc chiến đẫm máu đã nổ ra và chính họ là người chịu thất bại. Không
như Ôxip Manđenstam, một nhà báo, với sự nhạy cảm, đã nhận ra thần thái của
người thanh niên tỏa ánh hào quang nhân ái mà con người, dù ở các quốc gia khác
nhau cũng cần phải có để đối xử với nhau. Đến nay thì điều đó càng ngày càng
được chứng tỏ, sau khi Bác trở về với cõi cao xanh đã trên 40 năm, thế
giới đang từng bước đi theo ánh sáng văn hóa của Người.
***
Nước Mỹ từng
là Đế quốc đứng đầu thế giới chống cộng nhưng từ ngày 6 đến 10/7/2015, đã mời
TBT ĐCSVN Nguyễn Phú Trọng sang thăm Mỹ. Ý thức hệ của VN đã được Mỹ tôn trọng
như tôn trọng tự do tín ngưỡng. Không như ngày nào, 1954, Tổng thống thống Mỹ
Dwight D. Eisenhower đã khai sinh ra “Học
thuyết đô-mi-nô”: “Khi có một chuỗi
các quân bài đô-mi-nô được xếp sẵn, nếu đánh ngã quân cờ đầu tiên, hệ quả đối
với quân cờ cuối cùng là không thể tránh khỏi”; “lần lượt là Đông Dương, Miến
Điện, Thái Lan, bán đảo Mã Lai và Indonesia sẽ bị mất vào tay CS”. Chính
Học thuyết này đã đẩy Mỹ vào và bị sa lầy tại cuộc chiến cay đắng chống Việt
Nam làm gần 60000 người Mỹ thiệt mạng và làm chết gần 3 triệu người Việt Nam ở
cả hai miền Nam Bắc. Nhiều sử gia của Mỹ đã cho rằng cuộc chiến đó có thể đã
tránh được nếu phía Mỹ hiểu được lãnh tụ Hồ Chí Minh của Việt Cộng, hiểu được
Hồ Chí Minh không phải là một người Cộng Sản với những quan niệm thô kệch và
hạn hẹp mà Người mang trong mình tinh hoa của tất cả những tư tưởng và văn hóa
của loài người. Từ một chàng trai nước Việt, sao bao năm lăn lộn trên khắp thế
giới, tâm trí Người đã hấp thụ tất cả những gì tinh túy nhất, và trở thành viên
ngọc đã được mài giũa thành quý giá và đẹp đẽ nhất!
***
Cách đây hơn
100 năm, người thanh niên Nguyễn Tất Thành – sau này là Chủ tịch Hồ Chí Minh,
trong khi tìm con đường để giải phóng dân tộc đã đến Boston, Mỹ. Trong chiến
tranh thế giới thứ hai, khi Nhật tấn công Mỹ tại Trân Châu Cảng, Bác thành lập
tổ chức Việt Minh chống Nhật không phải là một sự tình cờ mà hàm chứa thái độ
ủng hộ Mỹ. Sau đó Việt Minh đã cứu những phi cơ Mỹ bị quân đội Thiên Hoàng Nhật
Bản bắn rơi. Vị lãnh tụ đã đích thân đưa trung úy phi công Mỹ Shaw vượt núi
rừng Việt Bắc đến Côn Minh, trao trả cho người Mỹ, gặp tướng Claire L.
Chennault, tỏ một cử chỉ thân thiện để đặt nền tảng đầu tiên cho mối quan hệ
Việt - Mỹ. Đáp lại, phía Mỹ, tại Côn Minh, vào tháng 5, tháng 6 năm 1945, cũng đã
lập ra Đội Nai (Deer Team) dưới sự chỉ đạo của Archimedes Patti, Phụ tá đặc
trách Ðông Dương, nghiên cứu về Việt Minh, đội trưởng là Thiếu tá Allison
Thomas. Prunier, một đội viên, đã hồi tưởng: “Trước khi Đội Nai nhảy dù xuống Tân Trào, không ai biết nhiệm vụ là
gì”, “chỉ biết rằng ‘Mr. Hồ’ đang ở Tân Trào, và rằng chúng ta phải huấn luyện
cho lực lượng của ông”. Sau này ông mới biết rằng nhiệm vụ chính là xây
dựng mối quan hệ hợp tác để giải cứu các phi công của Đồng minh, đồng thời nhận
báo cáo tình báo về phátxít Nhật và thời tiết cho Đồng minh.
Ngày 16/7/1945, toán biệt kích Con Nai bắt
đầu nhảy dù xuống căn cứ Kim Luông. Đội trưởng, thiếu tá Alison Thomas kể với
sử gia Lady Borton rằng khi họ vừa nhảy dù xuống giữa cánh đồng, còn đang lúng
túng giữa những người dân địa phương và quân Việt Minh thì Hồ Chí Minh xuất
hiện: “Ông nói với tôi bằng tiếng Anh rất
giỏi. Sau ngày đó, ông gửi đến một bức thư viết tay cũng bằng tiếng Anh, dưới
ký tên “Hồ”. Tôi nhớ mãi câu đầu tiên trong thư đó: “Xin gửi chai rượu để các
bạn khai trương nhà mới”… Đời tôi đã gặp nhiều người rất thông minh nhưng tôi
chưa từng gặp người nào thông minh như Hồ Chí Minh”. Còn theo Prunier, khi
tiếp đất, ông thấy trong đám người vây quanh có một người thấp hơn, mặc áo vải
lanh màu trắng, đi giày đen, đội mũ phớt cũng màu đen, được mọi người gọi là
“anh Văn”, mãi sau đó nhóm biệt kích mới được biết tên của ông là Võ Nguyên Giáp.
Nhóm được dẫn tới làng Tân Trào, được đón tiếp với một biểu ngữ bằng tiếng Anh
có nội dung “Chào mừng các bạn Mỹ của
chúng tôi”. Sau đó Prunier cho biết: “Nhiệm
vụ của chúng tôi là giúp lực lượng du kích quấy rối quân Nhật. Chúng tôi đã
cùng họ phá hủy đường ray tàu hỏa, các cơ sở viễn thông. Nhưng không đối đầu
trực tiếp với quân Nhật vì chúng tôi không đủ hỏa lực”. Trong một lá thư
viết trước khi Cách mạng tháng Tám thành công, Bác đã mong: “Tôi trông chờ ngày hạnh phúc được gặp ông
(trung úy Fenn) và những người bạn Mỹ của chúng ta ở Đông Dương hay trên đất Mỹ”
(Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập 3, NXB Chính trị Quốc gia, H., 2002, tr.550).
Đặc biệt, khi viết Tuyên ngôn độc lập,
ngày 29 tháng 8, Bác Hồ đã đề nghị Archimedes Patti tới gặp Người. Bác thông
báo ngày 2 tháng 9 sẽ trở thành ngày Độc Lập của Việt Nam, Người muốn tham khảo
ý kiến của Patti về Bản Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam mà lời mở đầu đã được trích
từ Bản Tuyên ngôn Độc lập của Mỹ:
"Tất
cả mọi người được sinh ra đều có quyền bình đẳng; Tạo hoá cho họ những quyền
không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy có quyền được sống, quyền
tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc".
Sau khi yêu cầu phiên dịch đọc lại, Patti
nói Bác đã đổi chỗ "quyền được sống"
và "tự do". Bác đã trả lời:
"Tại sao ư, dĩ nhiên rồi, không thể
có tự do nếu không có cuộc sống, và không có hạnh phúc nào lại thiếu mất tự do".
Theo bà Lady Borton, nhà sử học, nhà văn
Mỹ, Bác viết Tuyên ngôn Độc lập cẩn trọng “như
một nhà báo, nhà văn chuyên nghiệp”. Bác đã gọi điện thoại cho Charles Fenn,
nhân viên đầu tiên của phái bộ OSS được gặp Bác từ hồi tháng 3-1945, (OSS- Cơ
quan tình báo chiến lược, tiền thân của CIA), nhờ kiểm tra lại nội dung Tuyên
ngôn độc lập 1776 của Mỹ. Charles Fenn kể: “Tôi
vào thư viện soát lại, rồi tôi gọi điện đọc cho Lucius nghe lời văn chính xác”
(Lucius là bí danh của Hồ Chí Minh khi làm việc với OSS do Charles Fenn đặt).
Bà Lady Borton đã chỉ ra Bác đã trích dẫn
Tuyên ngôn độc lập của Mỹ nhưng có sự thay đổi để thể hiện quan điểm riêng. Bản
của Mỹ viết: “We hold these Truths to be
self-evident, that all Men are created equal, that they are endowed by their
Creator with certain unalienable Rights, that among these are Life, Liberty, and
the pursuit of Happiness”, nghĩa là “Chúng
tôi khẳng định một chân lý hiển nhiên rằng mọi người (all men) sinh ra đều bình
đẳng, rằng tạo hóa đã ban cho họ những quyền tất yếu và bất khả xâm phạm, trong
đó có quyền sống, quyền được tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”. Thời đó, từ
“men” chỉ chỉ những người đàn ông Mỹ da trắng. Trong khi đó, Bác Hồ đã thay chữ
“men” bằng “mọi người”, tức đã thể hiện tính bình đẳng và dân chủ một cách toàn
diện: “Hỡi đồng bào cả nước. Tất cả mọi
người đều sinh ra có quyền bình đẳng”.
Trong thư gửi
Ngoại trưởng Mỹ James F. Byrnes đề ngày 1-11-1945, Bác vẫn thể hiện mong muốn mối
quan hệ Việt-Mỹ phát triển: “Nhân danh
Hội Văn hóa Việt Nam, tôi xin được bày tỏ nguyện vọng của Hội, được gửi một
phái đoàn khoảng năm mươi thanh niên Việt Nam sang Mỹ… và tha thiết mong muốn
tạo được mối quan hệ với nhân dân Mỹ là những người mà lập trường cao quý đối
với những ý tưởng cao thượng về công lý và nhân bản quốc tế, và những thành tựu
kỹ thuật hiện đại của họ đã có sức hấp dẫn mạnh mẽ đối với giới trí thức Việt
Nam” Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập 4, NXB Chính trị Quốc gia, H., 2002,
tr.80).
Trong lần được mời thăm Mỹ, tại cuộc gặp
ngày 25/7/2013, Chủ tịch Trương Tấn Sang đã đưa cho Tổng thống Obama lá thư của
Bác Hồ gởi TT Harry Truman năm 1946:
"Hà
Nội 28/2/1946
Chủ
tịch Hồ Chí Minh, Việt Nam Dân chủ cộng hòa, Hà Nội
Gửi đến ngài Tổng thống Hợp
Chủng Quốc Hoa Kỳ , Washington DC
Thay mặt chính phủ và nhân
dân Việt Nam, tôi … đưa ra lời yêu cầu tha thiết nhất tới Ngài và nhân dân Hoa
Kỳ, hãy can thiệp khẩn cấp và hỗ trợ cho nền độc lập của chúng tôi, đồng thời
giúp cho các cuộc đàm phán tôn trọng các nguyên tắc của Điều lệ Đại Tây Dương
và San Francisco hơn.
Kính
thư,
Hồ
Chí Minh"
Đến tháng 1-1947, Bác vẫn muốn nối được
quan hệ ngoại giao với Mỹ khi Người “hy
vọng Mỹ gửi giúp chúng tôi vài chiếc” (máy bay). Và, cho đến tận tháng
5-1948, Hồ Chủ tịch vẫn cho rằng nước Mỹ “tất
nhiên phải đồng tình với nước Việt Nam
Bắt đầu từ
đây, mối quan hệ Việt – Mỹ đã bị cắt đứt hoàn toàn. Cuộc chiến tranh Việt Nam do
Mỹ “đi theo vết xe đổ” của Pháp đã
tiêu tốn cả núi tiền của và làm thiệt mạng gần 60.000 lính Mỹ.
***
Phải 66 năm sau (1949-1995). Tổng thống Mỹ Bill
Clinton, ngày 15 tháng 7 năm 1995, đã tuyên bố thiết lập bang
giao đầy đủ với Việt Nam. Sau này ông tâm sự: “Bình thường hóa quan hệ Việt - Mỹ là thời khắc tuyệt vời trong nhiệm kỳ
của tôi”; “Việt Nam Roosevelt đã muốn hai nước Việt - Mỹ thật sự là bạn. Quá
trình này đã có những bước gập ghềnh. Tuy nhiên, tôi vô cùng hạnh phúc chứng
kiến quan hệ tốt đẹp giữa hai nước mà đáng lẽ phải có từ cách đây 60 năm”.
TT Bush, trong một diễn văn đọc tại Philadelphia (23/06/04), từ bạn (friend) đã được ông nhắc
lại nhiều lần khi nói về quan hệ với Việt Nam :
"You’ve got a friend in America
***
Mỹ, tên gọi đầy đủ là Hợp chúng quốc
Mỹ (tiếng Anh: United
States of America ), quốc gia được thành lập
ban đầu gồm mười ba thuộc địa của Vương quốc Anh. Các tiểu bang
đã đánh bại Đế quốc Anh trong Chiến tranh Cách mạng Mỹ, nổ ra từ
năm 1775 cho đến năm 1781. Quân đội đã được thành lập dưới quyền Tư lệnh
George Washington. Quốc hội đã chấp thuận bản Tuyên ngôn Độc lập do Thomas
Jefferson thảo vào ngày 4 tháng 7 năm 1776 và Tổng
thống George Washington nhậm chức vào năm 1789 với thủ đô đầu tiên
là Thành phố New York .
Vương quốc Anh đã phải công nhận chủ quyền của Mỹ vào năm 1783.
Đến cuối thế
kỷ 19, Mỹ đã trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới. Chiến tranh Thế giới thứ
II đã xác định vị thế siêu cường toàn cầu của Mỹ.
Mỹ đã và đang dẫn đầu trong việc nghiên cứu khoa học và sáng
tạo kỹ thuật. Một trong những nguyên nhân quan trọng chính là nhờ vào chính
sách di dân rộng rãi, Mỹ đã trở thành miền đất thu hút các nhà khoa học đến từ
các nước khác, đặc biệt từ Châu Âu khi nhiều người trốn tránh chế độ Phát xít
trong Thế Chiến Thứ Hai và Chiến tranh lạnh. Như hai nhà bác học điển
hình là Albert Einstein và Von Braun. Einstein khi đến thăm nước Mỹ, ông quyết
định không trở lại Đức khi Adolf Hitler lên làm tổng thống và trở thành công
dân Mỹ vào năm 1940. Von Braun, cha
đẻ bom bay của quân Đức từng làm dân chúng nước Anh kinh hoàng, nhưng cũng bị
Hitler bắt giam nửa tháng vì ông đã chú trọng đến việc chinh phục không gian hơn
là tìm cách tàn phá các thành phố London và New York. Năm 1945, quân Đồng Minh
tiến vào lãnh thổ Đức, Von Braun quyết định tới gặp quân Mỹ với một gói tài
liệu về dự án chế tạo hỏa tiễn liên lục địa và vệ tinh nhân tạo. Ông đã được
lên máy bay sang Mỹ. Sau đó, thành công của ông về hỏa tiễn liên lục địa và
thám hiểm không gian đã khiến cho toàn thể Thế Giới phải chú ý.
Ngày mai ông Obama một người Mỹ gốc
Phi đầu tiên được bầu làm TT Mỹ. Khi nắm quyền, một trong những dấu ấn sâu
đậm nhất của ông đó là hành động có tính XHCN, ông kêu gọi Quốc
hội thông qua luật cải tổ hệ thống chăm sóc sức khỏe cho toàn dân, một lời
hứa quan trọng khi tranh cử và là một mục tiêu lập pháp của ông. Về chính sách ngoại giao, Obama
theo đuổi nguyên tắc: “Không đưa quân ra
nước ngoài”, “không làm chuyện điên rồ”, tức là không phát động các cuộc
chiến tranh như ở Iraq và Afghanistan
của người tiền nhiệm. Ông vận động các đồng minh và đối tác hành động tập thể,
chia sẻ trách nhiệm và phân tán rủi ro.
Nhưng rồi với Lybia, Ngoại trưởng Mỹ John
Kerry khi trả lời phỏng vấn đã nói về sự thừa nhận sai lầm của ông Obama:
"ông coi đó là một sai lầm khi can
thiệp vào Libya Iraq
nên Putin nói: “nhưng, thật không
may, trong thời gian làm tổng thống Mỹ, ông ấy lại mắc phải chính những sai lầm
mà ông ấy từng chỉ trích tại Libya
Những bài học thường dễ thuộc nhưng ứng
dụng được vào thực tế lại quá khó. Ông Obama cũng như những người tiền nhiệm
lại mắc sai lầm mà cựu Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ, ông Robert McNamara, đã từng
chỉ ra khi kinh qua Chiến tranh VN: “Chúng
ta không có quyền tối cao để định hình mọi dân tộc theo hình ảnh của chính
chúng ta, hoặc theo hình ảnh mà chúng ta chọn”.
Nước Mỹ là nước đưa ra Tuyên ngôn Giải
phóng Nô lệ do Tổng thống Abraham
Lincoln đề xuất đúng theo tinh thần của Tuyên ngôn Đảng Cộng Sản
của Mác và Ăngghen cho sự bóc lột và sự nô dịch chính là nguyên nhân của đấu
tranh giai cấp, nhưng rồi nước Mỹ lại đứng đầu thế giới chống cộng. Có lẽ vì lợi ích quốc gia, phe nhóm, tự
tin thái quá vào sức mạnh vật chất, Mỹ đã hiểu sai bản chất nhiều vấn đề nên đã
hành động sai, trong đó có việc không hiểu người cộng sản Hồ Chí Minh và ánh
sáng văn hóa tỏa ra từ con người bình dị mà vĩ đại ấy.
Rất mong từ nay, sau cuộc thăm VN của
Tổng thống Obama, nước Mỹ sẽ hiểu VN hơn, nhất là vấn đề nhân quyền, để quan hệ
Việt – Mỹ không còn vật cản nào nữa. VN luôn coi trọng những quyền chính đáng
của người dân, nhưng không coi sự quấy rối, chống phá chế độ, chống phá hiến pháp của
một số người mà Mỹ còn đang ủng hộ là quyền.
Rất mong Mỹ không lặp lại sai lầm như từng rất sai lầm khi gây ra cuộc
chiến tại VN.
22-5-2016
ĐÔNG LA
