ĐÔNG LA
Mẹ mất rồi, Hồn mẹ có còn không?
(Truyện ngắn)
Năm
mới nhưng người ta thường nhớ và suy ngẫm về những chuyện cũ, đơn giản là vì những
cái mới là những cái chưa có. Còn tôi lại nhớ về một sự kiện quan trọng của nhà
tôi, đó là ngày mẹ tôi qua đời. Tôi đã viết thành một truyện ngắn, thực 100%, để
lưu giữ như lịch sử của gia đình. Khi mẹ tôi chết các cháu của bà còn nhỏ, tôi
đã tiên đoán số phận chúng nó, thú vị ở chỗ tuy không đúng từng câu chữ những
sau gần 10 năm trôi qua, cuộc đời chúng nó đúng là yên ổn cả. Chúng nó đã xây dựng
gia đình, đều có nhà cửa khang trang, thậm chí nhà riêng và đã sinh con đẻ cái.
Dưới đây là ảnh mẹ tôi chụp với tất cả 6 đứa cháu, khi thằng con tôi thi đậu
Công nghệ TT Đại học Bách khoa, về thăm bà. Còn ảnh kế tiếp là ảnh những đứa chắt
của bà, còn thiếu con cái Cúc còn trong bụng mẹ.
Truyện
ngắn của tôi không chỉ là chuyện riêng mà là truyện suy ngẫm của một nhà văn về
cuộc đời, về số phận và về thế giới tâm linh. Tôi đã đăng từ hồi blog Yahoo!,
nhiều người phụ nữ đã khóc, nói tôi viết chuyện nhà tôi mà cũng như viết hộ
chuyện của họ. Nay xin đăng lại cho những độc giả mới của tôi đọc, còn ai đã đọc
thích đọc lại cũng cứ tự nhiên!
Ngày 4 tết
19-2-2018
ĐÔNG LA
Đã quá nửa đêm, tôi bồn chồn không yên, lòng nóng như lửa đốt,
nhưng biết làm gì ngoài việc nằm đung đưa trên cái võng trong phòng riêng chờ
tin ở quê.
Cuộc
đời đúng là vô thường, vừa vui đó đã buồn ngay đó. Chập tối còn nhậu đặc sản kỳ
đà với hai ông anh cùng làng. Nào ngờ vừa về đến nhà thì có cú điện thoại của
thằng em:
-
Anh Hùng hở, bà hình như bị mệt nặng. Ông Đảo, thằng Mạnh Yêng đang ở trong bà.
Tôi cũng chuẩn bị vào đây. Anh gọi cho thằng Mạnh Yêng xem sao?
Thằng
Mạnh Yêng nghĩa là thằng Mạnh con bà Yêng, lúc nó sinh ra bị chết ngạt, bố tôi
là y sĩ duy nhất ở quê hồi ấy đã rất vất vả, kiên trì cứu sống được nó, nên mẹ
nó xin cho nó làm con nuôi và đặt tên trùng với thằng Mạnh em ruột tôi. Tôi bấm
máy nhưng không gặp nó mà là ông Đảo, anh tôi:
-
Chú Hùng hở, bà kỳ này mệt nặng, mọi lần thằng Nhận y tá nó tiêm một mũi là khỏi,
không hiểu sao kỳ này không đỡ.
Mẹ
tôi bị huyết áp cao vài năm nay, tôi vẫn thường gởi thuốc về. Tôi nghĩ nguy hiểm
nhất là nhồi máu cơ tim, nên điện về nói cho bà uống loại thuốc làm giãn mạch vành để cung cấp
đủ oxy thì tế bào tim vẫn được bảo vệ. Xong, tôi lại bảo mọi người đưa bà đi viện
cấp cứu cho chắc. Không ngờ thằng em nuôi báo tới viện, mời cả viện trưởng xuống
khám, các bác sĩ đã làm hết các biện pháp nhưng mạch bà cứ tắt dần. Thế rồi cái
giây phút khủng khiếp nhất cũng đã tới. Điện thoại lại reo, đầu dây là tiếng thằng
em nuôi:
-
Anh ơi! Bà mất rồi! Chúng em vừa đưa bà từ bệnh viện về đến nhà anh ạ. Bà mất
vào khoảng 12h30. Anh về ngay nhé!
Thế là mẹ tôi đã mất! Một khoảng trống mênh mông bỗng dâng ngập
lòng tôi. Mẹ mất nghĩa là không bao giờ được gặp mẹ nữa! Tôi nhớ đến thằng con
trai xa tít mù bên Mỹ: “Con có biết là bà nội đã mất rồi không?” Còn vợ
và đứa con gái ở hai phòng bên, đằng nào thì việc cũng đã rồi, cứ để yên cho ngủ
thì hơn. Tôi trở lại võng nằm bật khóc thầm một mình trong đêm. Mẹ tôi, người
đàn bà hiền từ đức độ, với cuộc đời trải dài gần một thế kỷ trong cái xã hội
làng quê dằng dịt những mối quan hệ mà bà không hề xích mích với một ai. Hồi nhỏ
tôi thấy mấy bà hàng xóm bị mất gà thường chửi rất ghê, còn mẹ tôi thì bảo: “Tao
ngượng tao không biết chửi”. Sau chiến thắng Điện Biên, cha tôi được về
phép 10 ngày, năm sau tôi đã được chào đời. Mẹ tôi bảo sau sinh, tôi đã
khóc dạ đề 6 tháng liền, chảy cả máu mắt. Có một tài liệu nói
những đứa trẻ như vậy do chúng nhạy cảm nên thường là những đứa rất thông minh.
Còn tôi, không biết có thông minh hay không? Nhưng quả thật có những việc người
ta phải học vài chục năm may ra mới làm được còn tôi thì làm luôn mà không cần
phải học gì cả. Từ khi mẹ tuổi cao, tôi bắt đầu lo ngại và chuẩn bị tâm lý để đối
diện với cái giây phút mẹ mất. Cái tâm trạng kinh hoàng khi bất ngờ nhận được
tin bố mất một cách khác thường, đã gần hai mươi năm trôi qua rồi mà vết thương
trong lòng tôi vẫn chưa liền sẹo. Đôi lúc tôi vẫn khóc thầm khi nhớ đến cha và
ân hận vô cùng vì chưa báo hiếu được một xu nào; trong mỗi bữa tiệc tôi vẫn
luôn kinh ngạc nghĩ rằng, cả đời cha mình chưa từng biết đến mùi vị một lon
bia! Ông mất đúng vào điểm giao thời của Đổi mới. Còn mẹ, anh em tôi, cả người
sống lẫn người chết, đã làm được hai mươi năm cuối đời mẹ hạnh phúc. Cùng lương
người anh liệt sĩ, hàng tháng tôi tự đặt cho mình một nghĩa vụ là phải gởi tiền
về cho mẹ. Với xã hội, đến nay khi đã hơn 50, tôi phải tự thú là mình đã thất bại,
có những khả năng tôi không biết dùng để làm gì, còn nhiều đứa tôi biết từng “học
dốt như bò” vẫn đàng hoàng thành ông kia bà nọ. Tuy vậy, đối với làng quê,
tôi vẫn luôn là niềm tự hào của mẹ. Tôi vừa là “kỹ sư” vừa là “nhà
văn”. Bốn đứa cháu học trường cấp 3 đóng tại làng khoe, thầy Viển (một đứa
em trong họ dạy toán) hay mang tôi ra nói như nêu gương: “Làng ta có ông
Hùng vừa giỏi toán vừa giỏi văn”. Cô cháu út vênh mặt kể, có đứa bạn nó hỏi:
“Có phải mày quen với ông nhà văn này không?” “Quen gì,
ông ấy là bác ruột tao chứ quen gì!” Tôi nhớ có lần đưa mẹ trở về quê sau
chuyến bay từ Sài Gòn, mẹ tôi đầy rạng rỡ khoe với mấy bà hàng xóm: “Cháu nó
đang xây cái nhà máy”, thực tế tôi chỉ dựng một cái xưởng nhỏ, nhưng với bà
nó là “nhà máy”, mà đúng là có “nhà” có “máy” thật! Điều
làm cho bà vui nhất là anh em chúng tôi đã sinh cho bà những đứa cháu xinh xắn
và học giỏi. Vợ chồng tôi 2 đứa, đủ cả trai gái, còn hai đứa em ở quê, 4 đứa
con gái. Thằng con lớn của tôi, cháu đích tôn của bà, khi sinh nó tôi đã đặt
tên là Duân. Bên ngoại dân miền Nam khó nói chữ Duân nên cứ gọi nó theo tên đệm
là Huy, riết rồi quen luôn. Mọi người không hiểu nguyên cớ tôi đặt tên cho thằng
con cái tên lạ và khó gọi đó. Hồi nhỏ, mỗi kỳ Thanh minh, vì học giỏi nên tôi
thường được ông nội dẫn đi rẫy mộ, chỉ bảo cặn kẽ, ý ông tin tưởng giao cho tôi
“cai quản” số mồ mả thuộc một chi của dòng họ. Vậy mà tôi thì xa quê, ở nhà mồ
mả di dời tập trung thế nào lại để lạc mất mộ bà nội. Tôi thường day dứt về
chuyện này, tôi luôn muốn làm một cái gì đó để thể hiện tình cảm với bà, nên
khi biết lúc bà chết, người niệm xác bà là ông Duân, tôi đã lấy tên người chăm
lo cho bà phút sau cùng đó đặt cho đứa con. Khi nó thi đại học đã dư điểm đậu
vào ngành lấy điểm cao nhất là Công Nghệ Thông Tin của Đại học Bách khoa, vậy
mà không thèm học, còn muốn du học tận bên Mỹ. Lúc đầu tôi cũng lấn cấn, thằng
Mỹ nó giết anh ruột mình năm 68, giờ lại cho con sang đó học. Nhưng thằng con
không phải là con riêng của tôi mà còn là con của mẹ nó. Với lại, nước ta cũng
đã "khép lại quá khứ, hướng đến tương lai", đã coi Mỹ là bạn.
Mấy con ông "cốp" cũng đều sang đó học, và với nước Mỹ, cũng không có
kẻ thù vĩnh viễn mà chỉ có lợi ích vĩnh viễn mà thôi. Nên cuối cùng tôi đã đồng
ý cho nó đi. Đứa con gái tôi đặt là Thu Phương, ghép tên hai đứa bạn gái cùng
học, một đẹp nhất, một giỏi nhất, những mong nó cũng được như lũ bạn. Còn thực
tế thì nó học được cả văn, toán, điểm vào cấp 3 của nó là 61, trên cả điểm tuyệt
đối, vì từng đoạt giải nhất Văn TPHCM được cộng thêm điểm. Nhưng tôi không cho
thi toàn quốc, bởi hiểu rằng dấn quá sâu rồi phải nặn chữ ra mà kiếm sống ở cái
thời buổi này là một cực hình, nên đã cho nó thi vào Ngữ văn Anh, để vừa có thể
phát huy được năng khiếu vừa biết Anh văn, mà có bằng cấp Anh văn thì không thể
chết đói giữa Sài Gòn được.
Thằng em út kém tôi 10 tuổi, vợ chồng
nó được cái mát tay mở quán ăn, làm giò chả bán luôn. Thấy tôi suốt ngày lọ mọ
với sách vở, từng nói: “Đời tôi suốt 25 năm nay, có đọc cuốn sách quái nào
đâu mà đâu có sao?” Nay có 3 đứa con gái đều xinh xắn và học giỏi, suốt
ngày chỉ bàn chuyện thi vào trường này, trường nọ, giờ sắp thành bố kỹ sư rồi.
Đứa con lớn cũng học Công Nghệ Thông Tin sắp ra trường. Đứa thứ hai là Cúc vừa
mới đậu đại học, ở với vợ chồng ông anh vì hai người không con, chắc cưng quá
nên nó thương còn hơn cả bố mẹ đẻ; mẹ nó bảo: “Giờ nó coi chúng em là chú
thím nó rồi!”. Còn cô út là Ngọc thì xinh xắn, nhưng nó không yểu điệu thục
nữ mà có vẻ hiện đại theo kiểu “chân dài đến nách”, mới 15 đã 1m65, tương lai
có thể thành người mẫu được, nhưng nó chỉ thích làm cô sĩ quan an ninh thôi. Bố
nó thì bảo: “Mày hãy báo thù Đại học Tài chính cho bố (vì đứa lớn
thi tài chính trên 20 điểm mà không đậu vẫn còn ức), nếu được, cái gì
tao cũng chiều, xe máy, vi tính, mà là “xách tay” chứ không thèm chơi loại thường”.
Tôi bảo: “Nó thích gì thì cho nó học, báu gì cái tài chính, sau này đi làm
không thông đồng với giám đốc, nó đuổi, mà thông đồng thì có ngày vào tù”!
Trong
6 đứa cháu, bà thương đứa cháu ngoại là cái Hồng nhất, đơn giản là vì bà nuôi
nó. Mẹ nó trước đây lỡ làng, có điều oái oăm là, sau khi “xin” được nó thì lại
đi lấy chồng. Mẹ tôi nuôi đứa cháu ngoại là thế. Cũng may con bé rất ngoan và
cũng xinh xắn, có điều học không được giỏi. Tôi nghĩ, nó chỉ học lớp cô dạy mẫu
giáo là hợp nhất, sau này có lương rồi tôi hỗ trợ thêm là sẽ sống được. Ai ngờ
tôi chưa kịp nói ra thì ở quê nó đã làm đúng y như vậy, hết cấp 3 đã thi đậu
vào trường dạy mẫu giáo ở Hải Dương. Gần đây, khi bà cho tiền thường nói:
“Bà cho tiền lần này là lần cuối đấy nhá, chịu khó học, sau này ra trường có
đồng lương mà ăn”. Bà nói vậy cho nó chịu khó học, cũng có thể do bà đã
linh cảm được ngày cuối của mình. Có điều hay là, khi bà mất cũng là lúc nó ra
trường rồi được giữ lại, và đã bắt đầu tự lo cho mình được, lại còn học tiếp
lên đại học nữa.
Như
vậy, trước mắt còn bao khó khăn, tương lai xa không biết thế nào, nhưng mấy đứa
cháu của bà đều yên ổn và đầy hứa hẹn cả, có phải bà đã tích đức, để phúc lại
cho những đứa cháu hôm nay không?
Mẹ
tôi, một cô bé 7-8 tuổi, bố chết, mẹ lấy chồng xa, cầu bơ cầu bất, dắt em đến ở
hết nhà ông cậu đến nhà bà cô, lớn lên đi lấy chồng cũng khác thường, bởi bố
tôi đã hỏi bà trong ngày bà nội tôi mất để cưới chạy tang. Rồi một đời cặm cụi
với đồng áng, bà đã làm hết phần của mấy đứa cháu nên chúng sinh ra ở quê mà
gót chân không một lần lấm bùn đất. Một đứa trẻ mồ côi, lại ở cái thời mông muội
ấy làm sao được đi học, bà đã để dành lại tất cả chữ nghĩa cho con cháu. Dù bà
không biết chữ nhưng rất thông minh, trí nhớ rất dai, cư xử mọi chuyện đâu ra
đó, bà là thuyền trưởng lèo lái con thuyền nhà tôi. Bà không biết chữ nhưng đã
đẻ ra nhà văn, rồi bây giờ hoàn toàn có thể trở thành bà của 6 đứa cháu cử
nhân, kỹ sư, có thể cả tiến sĩ nữa. Đời một con người được vậy, hỏi có hạnh
phúc nào hơn?
XXX
Sáng
sau, rất may là tôi đã mua được vé chuyến 11giờ 30. Về nhà sửa soạn, tôi lấy tấm
ảnh của mẹ treo ở bàn thờ đặt tại phòng khách. Tôi bắt chước ở quê, đặt bàn thờ
ở phòng khách cho ấm cúng, Ông Bà Tổ Tiên có về thì luôn có con cháu quây quần.
Vợ chồng con cái thắp hương lạy bà xong tôi nói: “Lẽ ra hai mẹ con phải về
cùng tôi chịu tang bà, nhưng gấp gáp, mẹ mày cũng yếu, về quê bệnh, phải lo đám
ma lại lo thêm cho mẹ mày nữa thì cũng rắc rối ra. Thôi để tôi về một mình. Sống
xa quê thì phải vậy thôi”. Xong, tôi kêu tắc xi ra sân bay.
XXX
Sau
các thủ tục, chuyến bay bắt đầu cất cánh. Tôi có một niềm tự hào nho nhỏ là, so
với mấy bà ở quê được đi huyện chơi cũng khó thì tôi đã cho mẹ “cưỡi máy bay”
vào Sài Gòn không chỉ một lần. Mỗi khi bước lên máy bay tôi lại nhớ những lần
cùng đi với mẹ. Khi máy bay đạt độ cao ổn định, mặt đất chỉ còn lờ mờ phía dưới,
còn trước mặt thì mở ra cả một khoảng trời mênh mông, ngàn trùng mây trắng. Tôi
nhớ cô con gái lúc còn nhỏ xíu trong một lần về quê khi nhìn thấy cảnh này đã
thốt lên: “Ôi! Bao la quá!”. Tôi biết nó rất nhạy cảm và có khiếu văn
chương thực sự. Nhưng với kinh nghiệm của tôi, đến tận giờ tôi cũng chưa thể trả
lời được, có tài văn chương sẽ là phúc hay họa? Nên tôi không khuyến khích và
cũng không ngăn cản nó. Thôi cứ để cho số phận xếp đặt. Như tôi đây, hồi nhỏ ghét
học văn vô cùng, không biết do cơ duyên nào đã dẫn tôi đến nghiệp văn chương,
nó đã làm tôi hao tổn biết bao tâm trí và thời gian mà gần như không mang lại
chút lợi lộc nào. Bên cạnh công việc chuyên môn phải làm, tôi từng lao vào văn
chương với tất cả niềm say mê của mình. Nhưng khi bận, viết cũng ngại, và cái
chính là nghề văn này không phải cứ viết hay thì được đăng và hay dở cũng không
có chuẩn mực cụ thể. Tôi viết văn thiên về chất tư tưởng và quan tâm nhiều đến
lĩnh vực tri thức, đơn giản là vì tôi làm nghề nghiên cứu, vì vậy mà ít độc giả;
nước mình đa số nông dân, chất nông dân đã ngấm vào máu từ ngàn đời nên thẩm mỹ
số đông vẫn còn là thẩm mỹ tiểu nông, không chỉ ở người bình dân mà ở cả giới
trí thức, nhà văn, nhà thơ; một chút thâm nho, một chút tếu táo người ta khoái
đọc, như khoái ăn cà pháo mắm tôm với canh cải nấu cua vậy, hơn là những vấn đề
tư tưởng cao siêu, tri thức khoa học rắc rối; nên tôi nản, nhiều lần muốn buông
bút. Người thân, bạn bè học tự nhiên lại đế thêm: “Viết làm đéo gì”. Ngược
lại, không ít bạn viết và những độc giả hiểu biết lại bảo: “Ông mà không viết
là phí lắm đấy!” Còn tôi, thực tình không thích văn chương lắm, nhưng luôn
có một động lực vô hình nào đó thúc đẩy, những nghĩ suy, tâm tư cứ dâng đầy, buộc
tôi phải viết ra. Theo giáo lý nhà Phật, tôi đã bị ngọn gió nghiệp cuốn đi.
Nhưng kiếp trước tôi đã làm gì để nay phải trả cái nghiệp văn này? Dù vậy, cái
nghiệp văn chương cũng mang lại cho tôi không ít niềm vui, mỗi khi những tác phẩm
tâm đắc được đăng, tôi thấy mình như được sinh ra, bạn viết, độc giả khắp nơi
tíu tít điện thoại chia sẻ. Hơn nữa, nhờ những con chữ, tôi đã tạc được hình
bóng mẹ, tôi muốn mẹ bất tử trong những trang văn của tôi. Tôi bỗng nhớ đến
chuyện tôi từng làm một bài thơ dài dự thi ở một tạp chí Văn Nghệ lớn nhất nước
nhân dịp Giao thừa Thiên niên kỷ. Bài thơ của tôi từng được xếp đầu nửa chặng
thi gần 5000 bài nên được tặng thưởng năm đó. Bài thơ có nhiều chi tiết tôi viết
về mẹ, trong đó có chuyện đi máy bay này:
Mẹ
ơi!
Mẹ
hãy vào chơi với con
Con
sẽ mời mẹ đi máy bay
Xin
mẹ đừng có ngại ngần vì đôi bàn chân gần một
thế kỷ lấm láp trong phân gio bùn đất
Mẹ
hãy cứ kiêu hãnh dẫm lên những bậc cầu thang
sáng
loáng, dẫm lên những tấm thảm trải sàn
sang trọng
Rồi
mẹ sẽ bay lên tận cái khoảng không mà suốt đời
mẹ
vẫn tưởng chỉ giành riêng cho thiên thần tiên nữ…
Vậy
mà giờ đây mẹ tôi cũng đã hóa thành tiên rồi! Mẹ ơi! Giữa những tầng trời thăm
thẳm kia, linh hồn mẹ đang ở đâu?
XXX
Vừa
về đến Nội Bài, điện thoại lại tíu tít. Có lẽ giờ này mọi người đã tề tựu đông
đủ, vì thân thích nhất ngoài nhà tôi ở Sài Gòn, chỉ có hai đứa cháu học xa, bà
cô ruột ở Hà Nội và bà dì ruột lấy chồng người dân tộc trên mạn ngược. Mẹ tôi
sinh 7 anh em, chết 3 (bà chị cả tên Vẻ (mẹ tôi là Vui) anh trai thứ hai là Sơn
liệt sĩ năm 1968 và đứa em trai áp út tên Dũng chết lúc còn bé; còn sống bốn:
ông anh thứ 2 là Đảo, tôi, cô em gái là Lân và thằng út là Mạnh. Bố tôi vốn là
một chiến sĩ Điện Biên đã đặt tên mấy đứa con trai là: Sơn, Đảo, Hùng,
Dũng, Mạnh để thể hiện tinh thần quật cường của đất nước. Từ sân bay,
tôi thuê tắc xi về quê, nhưng rất nóng ruột vì nó chạy như rùa bò bởi sợ bị bắn
tốc độ. Cứ được một khúc lại có điện thoại. Rồi cuối cùng tôi cũng về đến được
đầu làng. Chuyện trò với tài xế dọc đường, tôi đã nguôi đi phần nào nỗi đau mất
mẹ, nhưng khi thấy văng vẳng tiếng kèn trống đám ma, nỗi đau trong lòng tôi lại
bùng phát, mỗi lần “về quê” đồng nghĩa “về với mẹ”, nay mẹ mất rồi,
tôi về với ai?
Loạng
choạng xách đồ đạc theo con ngõ quen thuộc, tôi lao về nhà gặp mẹ. Gần tới nhà,
tôi thấy lá cờ đám ma mà tôi từng gặp đây đó ở các con hẻm Sài Gòn khi nhà ai
đó có tang, thì nay ác thay, nó lại cắm ngay đầu ngõ nhà mình! Rải rác hai bên
đường mấy bà mấy cô túm năm tụm ba, thấy tôi mọi người kêu lên: “A, Thằng
Hùng về kia rồi, cháu ơi về nhanh lên, mẹ mất rồi, cháu ơi!”. Đến lúc này
tôi không kìm nổi nước mắt được nữa. Đến cổng, tôi chỉ thấy nhấp nhoáng người
vào người ra tấp nập; tiếng kèn, tiếng trống, tiếng đàn bầu, tiếng nhị được
khuyếch đại inh ỏi, trộn với tiếng gào khóc của cô em gái, 4 đứa cháu, cùng với
bà con cô bác. Tất cả mọi người đổ dồn về phía tôi. Một bà thân thích nào đó,
vì tôi quá chú ý đến mẹ nên không còn biết là ai nữa, kéo tay tôi vào nhà: “Vào
gặp mẹ đi cháu”. Tôi lao đến bên quan tài kê giữa nhà. Mẹ tôi đó, giờ đã lọt
thỏm trong chiếc quan tài màu vàng nâu mộc mạc, trên nắp có vắt những dải khăn
trắng, có lẽ là khăn tang dành cho vợ con tôi; dưới ánh nến bập bùng, qua ô kính
nhỏ, tôi thấy gương mặt mẹ thanh thản, không có dấu vết gì của bệnh tật cả, mắt
nhắm nghiền như người đi ngủ. Tôi nấc lên: “Mẹ ơi!” Tiếng gọi ngắn ngủi,
thầm thì, chìm lấp trong những tiếng gào khóc xung quanh, nhưng nỗi đau trong
lòng tôi thì thăm thẳm mênh mông!
Rồi
mọi người kéo tôi ra giường, tôi ngồi thất thần như khúc gỗ kệ cho họ mặc áo
tang và thắt khăn. Tôi bỗng thấy mình bé nhỏ biết bao, thế là từ nay tôi đã mồ
côi cả cha lẫn mẹ! Áo tang bằng vải sô, là áo “trảm thôi”, nhưng chắc là
cắt bằng kéo chứ không phải chặt bằng dao theo đúng tục lệ cho tướp ra, cũng có
sợi đay buộc vòng ở bụng. Sau đó, thật lạ, tôi nguôi đi rất nhanh, mẹ tôi cũng
đã gần 90 rồi. Mà có ai tránh được cái chết? Từ các thánh nhân, vua chúa xưa đến
các nguyên thủ quốc gia nay. Đức Phật cũng từng dạy: “Không ở trên không,
không ở dưới biển, không ở rừng núi, không một chỗ nào trốn được cái chết”;
rồi: “Ngay đến chư Phật, Bồ tát, Duyên giác, Thinh văn còn phải bỏ cái thân
vô thường, huống nữa là phàm phu". Tôi không chỉ đã làm tròn bổn phận
mà còn được xóm giềng coi như một tấm gương về lòng hiếu thảo. Cái đầu hay phân
tích lại bắt đầu hoạt động trở lại, thì ra cái tâm trạng khổ đau hay sung sướng
cũng có cơn như đói như no vậy. Trời đã về chiều, mấy đứa con gái, dâu rể của
bà cô ruột phải về Hà Nội, nên tôi phải đi ăn tiếp chúng nó. Nhưng tôi mệt bã
người làm sao mà nuốt được, chỉ ngồi nhấp rượu suông, thỉnh thoảng húp ít nước
luộc thịt mà quê tôi gọi là nước “suýt”.
Ăn
uống, tôi tiễn mấy đứa em ra về xong, trời bắt đầu tối, lúc này tôi mới tỉnh
táo quan sát khung cảnh đám ma mẹ mình. Bàn thờ mẹ tôi là chiếc bàn bằng mây đặt
ở đầu hè trước cửa chính, phía sau cột hai cây chuối nhỏ, ảnh mẹ tôi đặt trên
đó, phía trước là khoanh thân cây chuối cho mọi người cắm nhang, hai bên treo lá
cờ vải sô trắng ghi hai chữ Nho “Trinh Thuận” và dăm bẩy vòng hoa xếp
quanh. Hai bức trướng, một của bà cô, một của ông thông gia bố vợ thằng em út
treo ở bàn thờ trong nhà. Văn chương Hà Nội quả có khác ở quê: “Bóng hạc xe
mây về cõi Phật/ Để lại trần gian phúc cháu con”; còn bức mua ở quê thì nôm
na: “Thắp nén hương thơm lòng tưởng nhớ/Vô cùng thương tiếc lúc tiễn đưa”.
Ông anh cùng thằng em nuôi đứng hai bên bàn thờ đáp lễ, cũng chống gậy vông
theo tục lệ nhưng không đẽo vuông. Ông chú con cô cậu ruột với bố tôi bảo: “Mày
nay mệt thì thôi chứ mai phải đứng cùng thằng Đảo đáp lễ đấy”. Thì ra cây gậy
vông dựa trước bàn thờ là chuẩn bị cho tôi. Tất nhiên phải vậy rồi. Bây giờ phú
quý sinh lễ nghĩa hay các hiện tượng tâm linh xuất hiện nhiều đã buộc dương gian
phải thay đổi thái độ trước thế giới huyền bí? Ngày xưa vẫn hay xuất hiện những
câu chuyện ma làm lũ trẻ con chúng tôi hoảng sợ, đi chơi về khuya, tôi thường
chạy chứ không dám đi. Không biết có phải do khí âm bao đời tích tụ lại làm đêm
quê lạnh lẽo, hay hệ thần kinh thực vật có thể nhận diện được những hồn ma đã
khiến tôi sợ một cách vô cớ như thế?
Quê
tôi có một cái chùa nhỏ, theo Ngọc phả thì được cụ Thành Hoàng xây từ thời vua
Trần Thái Tông, hầu như không có ai đi tu nên có chùa mà không có sư. Bây giờ
chủ tế trong những ngày lễ tết là chị Thậm, một phụ nữ xinh xắn, chồng hy sinh
nhưng không tái giá, không biết cơ duyên nào đã dẫn chị đến kinh kệ; chị khoảng
60, mặt trông còn trẻ nhưng tóc bạc trắng trông như một đạo sĩ. Chập tối, các cụ
đã đến làm lễ “quy Đông quy Tây”. Sau đó các bà các cô mặc áo dài trắng đồng tế,
cầu Phật cho linh hồn mẹ tôi được siêu thoát. Có lẽ do tự phát nên nghi lễ quê
tôi không thuần nhất, đã được pha trộn giữa đạo Phật, đạo Nho và cả những tập tục
riêng. Nhưng dù sao tôi thấy cái mộc mạc dân dã cũng có cái hay riêng của nó.
Có ồn ào náo nhiệt đấy nhưng không thiếu bi thương; bề bộn, rườm rà, thậm chí
luộm thuộm đấy nhưng không thiếu trang nghiêm, thành kính. Nhưng
trùm lên hết là cái quý giá nhất, nhân văn nhất mà không lễ nghi sang trọng
nào có thể sánh được, đó chính là cái nghĩa tình làng quê chân chất, mộc mạc, đằm
thắm. Ở Sài Gòn, tôi thấy đám ma cũng làm cơm, nhưng chủ yếu cho người nhà và
những bà con ở quê lên đến bữa thì ăn, còn quê tôi không phải làm cơm mà là làm
tiệc. Nhà nào có người nằm xuống là phải lo bắc rạp, mổ gà, mổ lợn. Người hiểu
Đạo Phật sẽ thật e ngại vì việc sát sinh, nhưng đã thành tập tục rồi thì thật
khó mà thay đổi được. Và có gì không phải khi người nhà nằm xuống mà lại làm tiệc
như ăn mừng? Nhưng ngẫm đi ngẫm lại thấy nhiều điều thâm thúy. Theo nguyên lý
cân bằng âm dương, âm phải được dương cân bằng thì nỗi buồn cần được chữa trị bằng
niềm vui, mất mát cô đơn thì cần được tề tựu đông vui khỏa lấp. Vì tình nghĩa
người ta đến viếng, đưa tang xong ra về bụng đói meo sao bằng tiệc tùng thỏa
mãn no đủ. Xuống nhà dưới tôi thấy gà, lợn mổ xếp hàng hàng. Người xay giò, người
chặt thịt, người thái rau nhoay nhoáy nhoay nhoáy, nhộn nhịp như một công xưởng.
Tiệc tùng đám ma mẹ tôi một tay cô em dâu chỉ đạo tất, công nhận là nó tháo vát
thật. Còn chuyện tiền bạc tính sao đây? Sợ kỳ này mang về thiếu, tôi hỏi ông
anh, không ngờ ông anh cho là chuyện nhỏ:
-
Không sao đâu, người ta đi cũng đủ ấy mà, ở nhà chúng tôi đi cho người ta thì
nay họ đi lại, chú đừng lo.
Tôi
yên tâm, lên nhà thấy thằng em nuôi ngáy khò khò trên cái giường kê ở gian bên
phải; mấy đứa cháu gái vẫn quanh quẩn bên quan tài bà, trông rã rượi, chắc mệt
nên không khóc nữa. Tôi khẽ nằm xuống tránh động mạnh để thằng em nó ngủ. Đây
là cái giường mà mỗi lần về quê mẹ thường trải chiếu giăng mùng cho tôi đây.
Đêm đầu tiên mẹ nằm trong quan tài thế kia sao mà tôi ngủ được. Nhưng mệt quá sắp
thiếp đi được thì lại thấy ồn ào, thì ra mọi người đang làm lễ “dở mình” cho
bà, sợ bà nằm lâu, bị mỏi.
XXX
Sáng
sau, sau hai đêm không ngủ, người tôi ê ẩm, miệng đắng ngắt, hai mắt khô khốc.
Đánh răng xong, tôi đi kiếm tí nước cháo húp cho lại sức. “Nay vào việc
chính bị xỉu thì nguy to!” Mọi người xếp sẵn ghế cho 4 anh em tôi, khi ai đến
viếng thì đứng dậy đáp lễ, xong lại ngồi xuống.
Đến
giờ, kèn trống, đàn nhị lại tấu lên. Tôi giật mình khi nghe qua loa:
-
Ờ mẹ ơi! Con là con dâu thứ hai của mẹ khóc mẹ đây mẹ ơi!
Thì
ra ai đó đã đưa tiền cho đội khóc thuê khóc thay cho vợ tôi. Một lúc sau tiếng
loa lại vang lên:
-
Ờ bà ơi! Cháu là cháu đích tôn của bà khóc bà đây bà ơi!...
Nghĩ
tới thằng con xa tít mù bên Mỹ, trước đông người, đàn ông khóc thì ngượng,
nhưng rồi tôi chẳng kìm được, mặc kệ nước mắt cứ trào ra.
Lúc
này khách khứa bắt đầu lục tục vào viếng. Tất cả đều được xướng tên và ghi vào
sổ, khi họ thắp nhang khấn vái thì bốn anh em chúng tôi đứng chống gậy cúi đầu
đáp lễ, sau đó người phát ngôn nói lời cảm ơn và: “Xin mời các cụ, các ông,
các bà dùng cơm với gia đình, đến trưa đưa cụ tôi ra đồng”. Đám ma mẹ tôi
quả thực là rất đông. Một phần bà hiền từ nên ai cũng quý, một phần đúng vào
ngày lễ 2-9, mọi người đi xa đều về nghỉ lễ. Đoàn viếng của họ Nguyễn Huy nhà
tôi do ông Sơ, vai anh tôi, trưởng họ dẫn đầu gần 100 người; thằng em tôi sau
này tự hào: “Đông nhất từ trước tới nay!”
Ròng
rã mấy tiếng thì khoản cúng viếng và ăn uống cũng hoàn tất. Đến giờ làm lễ truy
điệu, quan tài được khiêng ra ngoài sân, tôi và anh tôi chống gậy đứng hai bên.
Ông ấy dặn:
-
Chốc nữa mình đi lũi ra đến cổng thì thôi, rồi chống gậy đi trước, lẽ ra phải
đi chân đất, nhưng chú đi giày cũng được!
Một
ông khác cũng trong họ làm trưởng thôn đọc điếu văn, nêu đức độ và công trạng của
mẹ tôi là đã “Sinh ra được một người con trai đã hy sinh anh dũng cho sự
nghiệp Cách mạng”, nhưng điều làm tôi ngạc nhiên là mẹ tôi cả đời chỉ biết
làm ruộng cũng có một danh phận: “Hội viên Hội Nông dân Việt Nam”. Rồi
giây phút động quan trọng đại nhất đã đến, mệt nhất là bốn đứa
cháu gái, chúng khóc không phải thảm thiết mà như điên dại, cứ ôm ghì khoảng
kính nhỏ trên nắp quan tài chỗ gương mặt bà. Mấy bà can: “Các cháu ơi! đừng
nhỏ nước mắt vào mặt bà, rồi bà sẽ khổ mà các cháu cũng khổ đấy!”. Theo
giáo lý đạo Phật, sau khi chết, thần thức con người thành “thân trung ấm”,
còn rất bỡ ngỡ trước cái chết và nhiều lưu luyến với gia đình, nên người nhà mà
khóc quá thì linh hồn sẽ khó siêu thoát. Còn các bà có lẽ sợ chuyện âm dương tiếp
xúc xảy ra chuyện “quỷ nhập tràng”. Nhưng mấy đứa dường như không nghe
thấy gì, chúng cứ ngăn không cho người ta gỡ miếng kính ra để đóng nắp gỗ kín lại.
Tôi đâm cáu:
-
Mấy đứa có thôi ngay đi không, để yên cho người lớn làm việc. Thương bà thì ai
mà không thương, phải biết kiềm chế chứ. Chúng mày đi học có đầu óc mà không hiểu
người ta nói gì à, chúng mày muốn bà khổ à!
Vậy mà phải nhùng nhằng một lúc mới dẹp yên được. Đúng 11 giờ trưa, cô em dâu
coi thầy bảo phải hạ huyệt trong khoảng 11-12 giờ, quan tài được mấy thằng cháu
trong họ khỏe như voi nâng trên vai khiêng ra đầu ngõ đặt lên xe tang kéo tay.
Tôi và ông anh đi giật lùi đúng theo tục “cha đưa mẹ đón”. Giữa trưa nắng
đến rát cả mặt, nhưng cũng còn hơn mưa. Nhà tôi ở rìa làng nên cách nghĩa địa
không xa. Đám ma mẹ tôi không “phương tướng” đuổi quỷ mở đường; không “thể
kỳ” ghi câu “Dĩ lĩnh vân mê”; không “minh tinh” ghi chức tước,
họ tên, thụy hiệu,… chỉ có hương án, người đánh chiêng và cờ dẫn đường trước xe
tang. Cũng không có cảnh con gái trưởng và con dâu trưởng vừa khóc vừa lăn đường
thảm thiết. Tục lệ chỉ còn thế, mà nếu có còn đủ thì mẹ tôi, một người chỉ quen
cho chứ ít khi biết nhận, sẽ rất ngại khi phải nhận những gì quá long trọng.
Sau một lúc, anh em con cháu chúng tôi cùng bà con xóm giềng đã rồng rắn đưa mẹ
tôi đến nghĩa địa. Huyệt đào chỗ ruộng lúa đang làm đòng, khoảng nới rộng của
nghĩa trang. Mấy đứa nhóc con đã bị khống chế không cho đến gần huyệt mộ. Cũng
chẳng có lễ tế thổ thần, quan tài mẹ tôi được hạ huyệt. Mỗi người cầm một hòn đất
ném xuống mộ, tôi tra sách thì biết tục đó gọi là “đi dong nhan”.
Rất nhanh sau đó nấm mộ đã thành hình, vòng hoa được ốp xung quanh, mấy khoanh
cỏ được đắp lên để đồ cắm nhang, bát cơm cúng với quả trứng luộc và cắm chiếc
đũa vót cho sơ ra như gai nhọn. Chiếc đũa chữ Hán Việt là “khoái”, chữ “khoái”
có một nghĩa là lính bắt cướp; cái gai nhọn chữ Hán Việt là “thứ”, “thứ”
có nghĩa là đâm chết. Vì vậy, chiếc đũa gai tượng trưng cho một người lính bảo
vệ, được người xưa dùng làm bùa trừ ma quỷ.
Thế
là cát bụi lại trở về với cát bụi, thân thể mẹ tôi rồi sẽ tan dần vào lòng đất,
ngay trên cánh đồng quê này, nơi đã nuôi sống bao đời người dân quê tôi. Một lần
tôi đã viết:
Đất
như bị lột da vẫn không kịp cho những vụ chiêm mùa
Những
vụ mùa xếp hàng chờ nhau đến lượt
Cánh
đồng là nguồn mạch của hồn thơ tôi, những câu thơ hay nhất của tôi chính là viết
về cánh đồng này, về những người thân yêu. Tôi nhớ hình ảnh ông nội tuổi 70 vẫn
mặc áo tơi, còng lưng cuốc ruộng; mẹ tôi còng lưng cấy lúa, dáng cong cong như
dáng những nhịp cầu, cùng với vô vàn người nông dân đã bắc nên cây cầu bằng
xương thịt, bằng bao nỗi khó nhọc, không phải để xe cộ đi qua mà tất cả, từ lịch
sử, niềm vinh quang cho đến cả nền văn minh đã đi trên đó. Thử hỏi loài người
không có hạt lúa củ khoai do những người nông dân làm ra thì sẽ đi được tới
đâu, không bước nổi trên mặt đất chứ nói gì đến những nền văn minh! Nhưng loài
người vốn bất công và bội bạc, những người cao quý nhất lại được coi là thấp
kém nhất, những sản phẩm do họ làm ra, không có chúng cuộc sống sẽ không tồn tại,
lại được định giá rẻ mạt nhất. Người nông dân được mùa thì mất giá, còn mất mùa
thì mất ăn luôn, mãi mãi luôn là tầng lớp nghèo khổ nhất. Ngược lại, người ta
đã bầy ra đủ thứ trò, trong đó có không ít những thứ nhăng nhít, rồi xúm vào
sơn phết, tôn vinh những cái mà không có chúng cuộc sống chẳng sao cả, để rồi đầu
cơ trục lợi qua chính những trò đó. Từ những suy nghĩ đó tôi đã viết:
Cong
cong như lưng ong
Cong
cong như lưng tôm
Như
mẹ tôi
Như
ông nội tôi
Như
Tổ Tiên tôi
Những
nhịp cầu
Trên
bao cánh đồng quê
Không
phải bằng sắt thép bê tông
Những
nhịp cầu xương thịt
Không
phải để dòng sông chảy qua
Mà
máu chảy
Không
phải để xe cộ đi qua
Mà
lịch sử đi qua
Trên
đó có bước đi của nền văn minh
Có
bước đi của niềm vinh quang
Cuộc
sống đã vươn tới những tầm cao nhất
Luôn
ở tầng thấp nhất những nhịp cầu.
Thôi
mẹ hãy an nghỉ. Cầu mong Trời Phật phù hộ độ trì cho linh hồn mẹ được siêu
thoát và sớm được tái sinh đúng như Phật dạy: “Chúng sanh nào tình và tưởng
bằng nhau thì sẽ phát sinh vào cõi người… Bởi tưởng là thông sáng, tình là u
mê. Nếu tình và tưởng ngang bằng nhau thì không lên và cũng không đi xuống”.
Trước sáu cõi, thần thức có thể được đầu thai vào cõi cao hơn, sung sướng hơn
cõi người, nhưng con chỉ cầu xin Trời Phật cho mẹ con được trở lại cõi người,
cái cõi có lắm gian nan, lắm khổ đau, nhưng cũng nhiều niềm vui này, để rồi các
con lại được làm con của mẹ, các cháu lại được làm cháu của bà, cứ thế mãi mãi,
vô lượng kiếp!
XXX
xSDAn
táng mẹ xong, anh em chúng tôi cảm thấy nhẹ người vì chúng tôi đã hoàn thành
công việc trọng đại một cách trọn vẹn, chúng tôi đã giành cho mẹ những gì tốt đẹp
nhất. Đến chiều anh em ngồi lại với nhau, kiểm kê và xử lý tài sản của bà. Tôi
ngồi nghe mà cay cay sống mũi. Hai mươi năm nay tôi chỉ mong được cho mẹ chứ có
bao giờ nghĩ lại có ngày ngồi như thế. Tiền mặt của bà quyết định chia cho tất
cả những đứa cháu để lấy lộc, cả ruột lẫn nuôi 11 đứa. Bà còn một thằng con
nuôi là thằng Cưỡng, nó mua nhà của ông anh ở phía dưới rồi thành con luôn. Nó
đúng là một nông dân chính hiệu, khi nhà có việc, những gì nặng nhọc nó gánh hết.
Anh em tôi có tính lười, chỉ tài chỉ tay năm ngón. Còn vàng vòng, thóc lúa tính
ra bà còn gần một cây, cả nhà quyết cho cái Hồng tất, vì nó sống với bà và cái
chính là nó không có bố. Chi phí đám tang người ta đi vừa đủ. Bà ra đi nhẹ nhàng
không làm phiền đến ai, con cháu đã không phải tốn công chăm sóc, cũng chẳng mất
một xu nào, thế là trọn vẹn một đời bà chỉ biết hy sinh, chỉ biết cho mà không
biết nhận, nếu có nhận của tôi cũng là để cho các cháu.
Lần
đầu tiên, trước một sự kiện trọng đại mà tôi lại không mất tiền, không mất tiền
lẽ ra phải vui nhưng tôi thấy hụt hẫng, thế là từ nay mẹ không còn cần gì ở
mình nữa. Trời đã nhá nhem, con mèo ở đâu đó trở về, cứ nhảy lên giường, đi
vòng vòng “ngao ngao” khóc bà. Tôi lại chảy nước mắt: “Mẹ kiếp! đến
con vật mà nó còn biết thương mẹ mình thế!”. Tôi nghĩ đến không ít trường hợp
bố mẹ chết, con cháu chửi bới, đâm chém nhau vì chia tài sản; thậm chí có kẻ
còn mong bố mẹ chết sớm để chóng hưởng thừa kế, đúng là nhiều kẻ làm người mà
còn thua xa loài vật!
XXX
Đêm
đầu tiên thân xác mẹ tôi giữa cánh đồng nhưng hồn mẹ đang ở đâu? Mấy bà mấy cô
đến làm lễ phục hồn. Nói chung mọi người đã dành cho mẹ tôi tất cả sự chu đáo.
Nhưng trước cái biến cố quá lớn lao này, đã được cầu an, liệu hồn mẹ có an tĩnh
được không?
Sáng
sau tôi ra quán thằng em ăn sáng, nó bảo:
-
Có chuyện rắc rối, cái Nhung điện về bảo, nó nằm mơ thấy bà không chịu về nhà cứ
lang thang ngoài đường, vào vườn chuối bốc cơm của con ngan ăn, nó hỏi bà có
thích ăn đậu không cháu dẫn bà đi mua, rồi bà bám vai nó dìu đi chợ, sáng dậy
nó thấy chỗ vai bà bám tê dại và rất đau. Vợ tôi với bà Đảo đi coi rồi.
Trước
đây thì tôi bật cười, nhưng bây giờ lắng nghe một cách nghiêm túc. Gần đây tôi
dành khá nhiều thời gian tìm hiểu hai lĩnh vực huyền bí từng ít nhiều trải nghiệm
là khoa coi Tử vi và đặc biệt là hiện tượng ngoại cảm; nhiều chuyện từng được
cho là thần thoại thì giờ buộc phải nghĩ khác. Ngay hôm trước cũng đã có một
chuyện lạ xảy ra với mấy đứa cháu, vì mải lo chuyện tang ma tôi chưa chú ý. Lúc
chúng ôm quan tài bà, cái Hồng đột nhiên kêu lên: “Ơ mẹ ơi! Bà nắm tay con,
bàn tay con tê cứng như có tay bà ở trong, con không co ngón tay vào được”.
Một lát sau cái Hồng hết, đến lượt cái Nhung: “Ô đến lượt bà nắm tay em…”.
Rồi đến cái Cúc. Kể bình thường cũng có lúc người ta tê chân tay, nhưng làm sao
lại tê cả 3 đứa cùng một lúc, còn lần lượt hết đứa này rồi mới đến đứa khác!
Tôi đôi lúc có luyện khí công. Khi khai mở luân xa và các huyệt đạo, dẫn dòng
năng lượng bên ngoài vào cơ thể chỗ nào sẽ làm chỗ đó tê nặng, nếu tập trung
cao độ, có lúc tôi đạt trạng thái mà tôi chưa thấy sách nào viết, cả người tôi
được thổi căng như quả bóng vậy. Dường như dòng năng lượng bên ngoài là dòng
ion cùng dấu đã đẩy nhau làm cơ thể tôi căng ra. Vậy phải chăng “cơ thể” linh hồn
mẹ tôi cũng được cấu tạo bằng một dạng năng lượng điện, khi bà nắm tay mấy đứa,
đã truyền điện làm tay chúng tê đi. Còn cái Nhung khi nằm mơ gặp bà bám vào
vai, sáng dậy chỗ vai đó đau đến 3 ngày. Phải chăng linh hồn bà thuộc khí âm lạnh,
làm máu kém lưu thông, nên sáng dậy nó bị đau như người ta bị trúng gió, bị cảm
vậy?
Đến
gần trưa vợ thằng em về kể:
-
Bà ấy nói đúng quá anh ạ! Đầu tiên em với chị Đảo viết tên tuổi bà hỏi xem bà
thế nào. Bà ấy bảo: “Tuổi này quy tiên rồi”. Em mới giả vờ không biết hỏi:
“Quy là gì?” “Là chết chứ là gì. Có phải đưa cụ đi viện ban đêm không?” “Dạ
phải, chúng em đưa bà em về nhà, bà em mất lúc 12h30”. “Không phải đâu, cụ mất
12h kém 5, chỗ cái cầu gần cổng bệnh viện đấy. Bây giờ cụ còn lưu luyến chỗ đó
nên chưa về nhà đâu. Có phải cụ đã về báo mộng cho một đứa cháu phải không?” “Dạ
phải, thế bây giờ chúng em phải làm thế nào ạ?” “Tối nay sắm một cái lễ, nắm 9
nắm cơm nhỏ, luộc quả trứng cắt ra 9 miếng, lấy một cái áo cụ vẫn mặc, đi ra chỗ
đó chiêu hồn cụ về. Mà áo cũ đã đốt hết, còn giữ lại áo đẹp phải không?” “Dạ phải”.
Đến
tối, một đám đàn bà con gái do bà chị dâu dẫn đầu làm theo lời bà thầy bói. Lúc
về đến nhà, tôi thấy bà chị bê mâm lễ có phủ cái áo của mẹ tôi, đặt lên bàn thờ
chỗ để ảnh của bà. Cái Hồng thắp ba nén nhang, nó đã cẩn thận tắt ngọn lửa mới
cắm, tôi chợt thấy ngọn lửa bùng lên ở đầu ba cây nhang nên mới buột miệng kêu
lên:
-
A, Bà về rồi, yên tâm rồi!
Mọi
người đều vui mừng, nỗi lo hồn mẹ mình phải lang thang đói khát đã được cất đi.
Khi thấy nhang bùng cháy cái Hồng kể: “Hôm qua chúng cháu ra mộ bà, cháu thắp
hương, cháu tắt lửa đi rồi mới cắm xuống mà bát hương nó cứ cháy bùng lên, cháu
sợ quá mới nói với bà: “Bà ơi bà, bà đừng làm cháu sợ” ngọn lửa lại tắt đi, rồi
một lúc sau nó lại bùng lên”. Tôi nhớ lần trở về chịu tang bố, khi thắp
nhang, cả bát nhang cũng bùng cháy, nhưng hồi ấy tôi không để ý chuyện linh
thiêng mà chỉ sợ cháy nhà. Chuyện bát nhang cháy này thì tôi còn được nghe nhiều
người kể. Phải chăng linh hồn là năng lượng đã tiếp thêm cho những đốm than đỏ
đầu que nhang bùng cháy, như người ta thổi oxy vào vậy?
Sáng
sau tôi chở cái Nhung đi coi, tôi muốn tự mình kiểm chứng, không chỉ chuyện nhà
mình mà còn là cả một thực tại huyền bí, từng bị chủ nghĩa duy vật nhân danh
khoa học phủ nhận, nhưng từ ngàn đời nó vẫn hiển hiện bằng những hiện tượng mà
chỉ những người có cơ duyên đặc biệt mới có khả năng nhận biết được. Họ như là
sứ giả của thế giới vô hình, vén bức màn vô minh bởi cái nhìn duy lý thô thiển
của chúng ta. Đến nhà, tôi thấy bà thầy bói tuổi trung niên, mặt tròn, gồ má
cao, đặc biệt đôi mắt có ánh lạ. Bà dẫn chúng tôi lên căn phòng có điện thờ,
sàn trải chiếu, có cái bàn nhỏ để một cái gương lớn. Ở nhà bảo đặt lễ một chục,
tôi thấy ít quá nên đặt ba chục. Tôi và đứa cháu ngồi xuống tấm chiếu, viết tên
tuổi cả nhà và địa chỉ, thư thái như ngồi thiền, vì người ta nói nếu mình nghi
ngờ sẽ gây nhiễu làm thày bà nói sai; tôi cũng không nghĩ về chuyện
gì để đề phòng khả năng “tha tâm thông”, đọc được ý nghĩ người khác của
bà thầy bói. Sau khi lầm rầm khấn vái tung đồng xu xin âm dương xong bà ấy nói:
-
Sao cái nhà bác này mất nhiều tiền thế, tiền tỷ chứ không phải trăm triệu đâu,
mà mất cả mấy năm nay rồi (đúng quá! Tôi nghĩ thầm). Bác cũng bị người ta lừa
nhiều (tôi giật mình, đây là điều tôi muốn giấu mọi người) nhưng những người ấy
sẽ gánh nạn cho bác đấy. Bây giờ bác hết tiền rồi, chỉ có bán đất thì mới có tiền
thôi, cũng phải 5 tỷ đấy (Thật đúng quá!). Còn số bác cũng may là bác có cái
tâm tốt, bác đã giúp đỡ rất nhiều người nên mới còn sống đến ngày hôm nay, nếu
không thì bác bốc mộ lâu rồi (Tôi giật mình, nghe mà hoảng).
Về
thằng con trai tôi, bà nói nó chưa làm được gì đâu, còn tốn rất nhiều tiền cho
nó (du học Mỹ sao mà không tốn được!), bây giờ cách núi cách sông không về được
đâu (Đúng quá, cái Nhung phì cười luôn, bà ấy đâu biết con tôi bên Mỹ). Bà ấy
nói tôi mới có tang và khuyên những điều y như hôm trước nói với hai người con
dâu nhà tôi, nên tôi phải khai ra chúng tôi là một nhà, rồi hỏi luôn mẹ tôi đã
về chưa. Bà ấy trả lời:
-
Cụ về rồi, tối qua đi rước cụ về chứ gì. Bây giờ tốt rồi.
Tiện
dịp tôi hỏi về bố mình:
-
Nhờ chị coi cho bố tôi tuổi Nhâm Tuất (1922) thì thế nào?
Bà
ấy lại lầm rầm khấn vái tung đồng xu rồi nói:
-
Mất lâu rồi còn gì (bố tôi mất 1990), đào lên lấp xuống vài lần, xây mộ rồi còn
gì. Mộ hướng Đông Nam. Tốt đẹp rồi.
Tôi
không chắc mộ bố hướng gì, nhưng áng chừng là hướng Tây cơ, nhưng sau về hỏi một
ông kỹ sư từng mang la bàn ra đo thì bảo đúng là hướng Đông Nam thật. Thật
không thể phủ nhận được. Nhưng bà ấy nói câu này mới khiến tôi phải giật mình
vì nó giống y như hôm trước bà ấy đã nói với hai bà nàng dâu nhà tôi (khi tôi
chưa khai ra):
-
Dòng nhà bác có nhiều người chết trẻ, phải làm lễ giải nghiệp.
Cụ
Tổ họ Nguyễn Huy đến vùng quê tôi lập nghiệp sinh ra 3 chi, chi giữa là dòng
nhà tôi. Không bao giờ tôi nghe được chuyện xấu, trái lại, lại toàn được nghe kể
về những chuyện nhân đức. Có thời ông nội tôi sang Lào, trong đoàn có ông Viện
bị “ngã nước” (bệnh sốt rét) chết, mọi người bảo chôn, nhưng ông tôi
không chịu, đã vác ông Viện từ tận bên Lào về để ông được chôn ở quê. Một lần đến
thăm nhà thờ họ, tôi được nghe bà Ầm, dâu trưởng họ tôi, kể: “Hồi cải cách
đánh địa chủ, không có ông cụ nhà anh thì cái nhà này bị phá rồi”. Ông tôi
không phải địa chủ, lẽ ra phải vào hùa với mọi người phá nhà thờ để kiếm chác,
nhưng không ông đã đứng ra bảo vệ di sản của cả dòng họ. Ông tôi là người có cá
tính rất mạnh mẽ, nghe nói hồi trẻ rất khỏe, không biết có võ không mà rất có
uy, và có máu anh hùng nghĩa hiệp. Bố con chúng tôi ít nhiều có di truyền cái
tính đó. Tôi còn biết ông rất trọng văn hóa, được học chữ Nho, học giỏi được
ông đồ ở làng gả con gái cho, thường bảo chúng tôi: “Tiên sư chúng bay, ông
mà thấy trong hố xí có chữ của ông là ông giết”. Còn tôi, hồi cấp 1, cấp 2,
học giỏi nhất trường nên ông rất quý tôi, mời cả thầy chủ nhiệm đến nhà mổ gà,
thết đãi. Đến đời bố tôi, ông là y sĩ Tây Y đầu tiên ở vùng quê tôi thì chữa bệnh
không lấy tiền, cứu sống được mấy người thì cả làng biết. Vậy bà thầy bói nói
chúng tôi phải giải nghiệp thì là nghiệp gì? Tôi có đọc
một truyện ngắn, một nhà văn viết là nhà nào giàu chữ sẽ cạn đường con cái, phải
chăng nhà tôi là nhà “giàu chữ”? Tự khoe là điều không hay, nhưng quả thật
ở làng, từ thời ông nội, đến bố, đến tôi, rồi đến các con tôi, thì về mặt đầu
óc, nhà tôi đúng là nhất thật! Riêng bố tôi, ở một vùng quê hẻo lánh, thời ông
đa phần người dân chỉ mới biết đọc biết viết, nhiều người còn mù chữ, vậy mà
ông đã là y sĩ rồi!
Giờ
đây tôi đã vào tuổi “ngũ thập tri thiên mệnh”, từng làm công việc nghiên cứu
khoa học ở một viện, từng viết sách, từng tranh luận trên diễn đàn trong nước,
trên mạng khắp thế giới, chính vậy tôi đã phải tìm hiểu tất cả, từ khoa học tự
nhiên đến khoa học xã hội, từ triết học đến lý luận văn học nghệ thuật, từ giáo
lý các tôn giáo đến những hiện tượng tâm linh trong đời sống, tôi đã trở thành
một người tin tất cả mà cũng không tin tất cả. Nếu không tin thì ngay cả những
lý thuyết mà cả nền khoa học, với bao bộ óc xuất chúng của những nhà bác học kế
tiếp nhau dựng lên; những giáo lý có từ hàng ngàn năm khắp thế giới tín ngưỡng;
rồi đến đủ các thứ chủ nghĩa nhân danh khoa học và nhân đạo… đều có những cái tôi
không tin được, đơn giản chỉ vì chúng tự mâu thuẫn, mâu thuẫn lẫn nhau và mâu
thuẫn với chính thực tế cuộc sống; còn tin thì ngay cả với những người mù chữ,
nhưng họ có khả năng đặc biệt do cơ duyên nào đó, nếu họ nói đúng thì buộc tôi phải
tin. Như bà thầy bói trên đây đã nói đúng những chuyện chỉ riêng nhà tôi biết
thì tôi không thể không tin được, còn nếu có chuyện “buôn thần bán thánh”
thì cũng chỉ mất chút tiền.
Nhìn
vào lịch sử, loài người vốn cũng dễ bị lừa mà, bao thế lực từng nhân danh những
điều cao cả nhưng lại mở ra những cuộc đại chiến tàn khốc; bao dân tộc từng dốc
hết tâm huyết, đổ bao mồ hôi xương máu xây dựng con đường đi tới hạnh phúc
nhưng rồi lại nhận ra mình không phải tiến lên mà là lùi xuống. Cuộc sống loài
người có lẽ sẽ còn phải mò mẫm mãi mãi con đường đến chân lý, đơn
giản là vì không có cái gì đúng cho tất cả và không có cái gì đúng mãi mãi.
XXX
Những
ngày sau, mấy anh em làm lễ ấp mộ, dẫy cỏ phủ kín, sau ba ngày, làm lễ mở cửa mả,
thế là mẹ tôi đã mồ yên mả ấm. Tôi thấy nghĩa trang trở nên thân thuộc hơn,
cách mộ mẹ tôi mấy chục mét là mộ cha và ông nội. Tôi từng nghĩ sau khi mẹ chết
thì mình về quê với ai? Nhưng khi mẹ mất rồi lại thấy khác, với những đứa con
xa, dường như cha mẹ mất rồi mối liên hệ có khi còn bền chặt hơn, có một sợi
dây vô hình ràng buộc xuất phát từ chính nơi nghĩa địa thiêng liêng này.
Sau
tuần đầu, họp bàn, cắt đặt chuyện làm lễ giải nghiệp xong, tôi trở lại Sài Gòn,
mọi việc cụ thể để mấy người đàn bà con gái thực hiện.
Còn
bây giờ, ngày ngày ba bữa tôi cúng cơm mẹ mình. Từ trước tới nay tôi làm giỗ
cha ông, chủ yếu là để nhắc nhở con cái biết về nguồn cội, nhưng cứ bưng lên đặt
xuống thấy thức ăn còn nguyên vẹn, thật khó tin là người thân đã được hưởng gì
đó. Khi tìm hiểu, theo giáo lý nhà Phật, sau khi chết 49 ngày, thần thức con
người thành thân trung ấm, sống bằng mùi hương nên còn được gọi là thực hương ấm.
Rồi qua những hiện tượng tâm linh, các nhà ngọai cảm nhận thấy linh hồn người
chết vẫn thưởng thức được trà ngon, thuốc thơm, trái cây… Với tôi thì chỉ khi
nào tự mình chứng kiến mới tin hoàn toàn, nhưng tôi cũng không có khả năng gì để
bác bỏ, giống như một người mù, sao ta có thể phủ nhận những điều người sáng mắt
nhìn thấy? Từ đó tôi thấy có cơ sở để làm cơm cúng mẹ, còn nếu chỉ vì mê tín
khoa học, trở thành một kẻ có học ngu dốt, cố chấp, tôi lại để cho linh hồn mẹ
mình lang thang đói khát thành ngạ quỷ thì thật đại bất hiếu!
Vậy là ngày ba bữa tôi làm cơm cúng mẹ. Giống như khi làm thí nghiệm khoa học để
đạt hiệu quả cao nhất, tôi thường làm thức ăn thật nóng sốt, khi hương bay ngào
ngạt, tôi đặt lên bàn thờ cúng mẹ mình. Tôi chỉ còn làm được như vậy cho mẹ tôi
thôi.
Mẹ
ơi! Mẹ mất rồi! Hồn mẹ có còn không?
Lễ
chung tất, ngày 49 mất Mẹ
Sài
Gòn, 21-9 năm Mậu Tý (2008).
ĐÔNG
LA
