ĐÔNG LA
GIẢI TRÍ KHOA HỌC ĐÊM GIAO THỪA
Đêm 30 tết, nhiều người chú ý
xem chương trình “Gặp gỡ cuối năm” để so sánh và tiếc nuối “Táo quân” còn tôi
thì đi giải trí xem lại “Thuyết Tương đối”. Càng hiểu thì tôi càng thấy người
có công nhất đối với nhân loại là những nhà khoa học chứ không phải là vua
chúa, tổng thống, chủ tịch nước hoặc càng không phải những người làm công việc
giải trí. Như
Einstein chứ không phải ai khác đã được tạp chí Time bầu chọn là người có ảnh hưởng nhất thế kỷ 20. Nhưng loài người có mấy người hiểu đúng và hiểu hết những
phát minh của Einstein? Tôi đã viết mấy bài về Thuyết Tương đối để chỉ ra những
sai lầm ngớ ngẩn của cả các bậc đại trí thức lẫn những “bác học móc cua” khi họ
ngông ngạo phê phán Einstein, vậy mà đêm giao thừa hôm qua tôi vẫn ngạc nhiên
khi lần đầu tiên đọc câu này:
“Lorentz đã quy sự co ngắn của vật thể tương tự
với sự co lại của trường tĩnh điện. Tuy nhiên, chính Lorentz cũng thừa nhận
rằng đó chưa phải là lý lẽ xác đáng và sự co độ dài vẫn là một giả thuyết thuần
túy ad-hoc”.
“Ad-hoc”
là gì? Đây là lỗi của người dịch, lẽ ra người ta phải dịch nghĩa rồi dẫn thêm
khái niệm gốc này thì người đọc mới hiểu. Tra ra mới biết “ad-hoc” là một cách
làm chủ quan của các nhà nghiên cứu để làm hợp lý hoá những nghịch lý của những
lý thuyết.
Như
Einstein thấy kết quả tính toán của mình vũ trụ là “động” ngược với suy nghĩ mà
ông vẫn cho là vũ trụ là “tĩnh”, nên ông đã thêm vào phương trình một hằng số.
Và rồi khi người ta xác định vũ trụ đang giãn nở đúng như phương trình gốc của ông,
ông mới thốt lên rằng cái việc “ad-hoc” thêm vào cái hằng số trên là “việc ngu
ngốc nhất đời tôi”!
Với
Lorentz, ông đã tính ra sự co ngắn
độ dài của vật chuyển động để đảm bảo cho kết quả vận tốc ánh sáng là hằng số
là “có lý” trong các phép đo đạc và ông cho là một phép “ad-hoc”. Nghĩa là ông
chính là người đã dọn tiệc mà không biết xơi! Người xơi tiệc đó không ai khác
chính là Einstein. Trước Einstein rất nhiều bác học làm thí nghiệm và tính toán
ra những kết quả mâu thuẫn với tri thức hiện có. Chính Einstein là người đã hiểu
đúng và dám hiểu đúng về những kết quả đó bằng việc đưa ra Thuyết Tương đối hẹp
(Special relativity). Theo ông, vận tốc ánh sáng
bằng hằng số, một vật chuyển động sẽ co lại kích thước và thời gian trong hệ
chuyển động sẽ giãn nở. Tất cả những điều lạ lùng này là sự thật, là quy luật
vật lý, chứ không phải là một phép “ad-hoc”.
Quay lại chuyện viết sách của tôi, rất
có thể tôi sẽ viết một cuốn về Einstein và Thuyết Tương đối để ai đọc cũng
hiểu, mà muốn viết được thế người viết phải hiểu biết rất sâu sắc. Tôi không lo
về phía mình mà chỉ lo về phía độc giả khi đám đông luôn phát cuồng về chiến
thắng bóng đá, về các thần tượng âm nhạc và các diễn viên hài, có bao người ham
tìm hiểu về Einstein-người có ảnh hưởng nhất thế kỷ 20!
Cũng như hai cuốn sách tôi mới viết về bệnh ung
thư đều đã được Amazon duyệt, viết xong tôi thấy có nhiều điều quý giá, có điều
muốn biết người ta phải đọc, phải hiểu và phải áp dụng.
Đêm mồng 1 Tết, 2020
ĐÔNG LA
