ĐÔNG LA
TỔ QUỐC-NỬA BÀN CHÂN DÍNH BÙN VÀ MÁU
(Tặng thưởng thơ Tạp chí Văn nghệ Quân đội 1998)
Một nữ bạn đọc là Oanh Trinh có lẽ là người thích nhất khi tôi viết bài về “thằng bin”. Trong bài đó tôi có trích mấy câu thơ của tôi nên cô nhắn tin: “Anh gửi cho em bài thơ “Tổ quốc- nửa bàn chân đính bùn và máu của anh năm xưa đi”. Bài này tôi đã đăng nhiều lần, nhưng trên trang của tôi luôn có bạn đọc mới, và cũng như những bài hát hay có thể hát đi hát lại thì bài thơ hay cũng có thể như thế, nên tôi trả lời Oanh Trinh: “để cuối tuần tôi đăng lại cho mọi người đọc luôn”. Nhớ lại năm 1997, Tạp chí Văn nghệ Quân đội lần đầu tiên đăng bài của tôi chính là bài “đánh” cuốn “Ngày Văn học lên ngôi” của Đỗ Minh Tuấn đã làm chấn động dư luận văn chương. Chấn động vì Đỗ Minh Tuấn đã mang những khái niệm mà hầu hết giới văn chương không biết là cái gì ra doạ như “Nguyên lý Bất định”; “Quyết định luận”; “Vô định luận”; v.v… Còn tôi thì thấy ngay Đỗ Minh Tuấn “đếch biết gì”, và nắm lấy cơ hội “thời thế tạo anh hùng”, đã viết ngay một bài gởi cho Tạp chí. Bài được đăng ngay, cuối năm còn được tặng thưởng hàng năm. Một hôm ở HN chuẩn bị về Nam, tôi đã cùng ông anh đến toà soạn Tạp chí, ông anh tôi quá ngạc nhiên khi thấy gần chục ông đại tá văn chương xúm vào đón thằng em mình. Nhà Văn Nam Hà ôm lấy tôi: “Đông La đây à?”; Nhà thơ Anh Ngọc: “Vừa ăn cơm vừa đọc bài của ông, hay quá rơi cả đũa!” Thừa thắng xông lên, thấy Tạp chí mở cuộc thi dài 2 năm “Chào đón Giao thừa Thiên niên kỷ”, tôi đã làm bài thơ dài “Tổ quốc-nửa bàn chân dính bùn và máu”. Bài thơ được đăng ngay, người biên tập là anh Vương Trọng, khi vào SG anh đã hỏi số điện thoại gọi cho tôi và anh em đã gặp nhau. Cuối năm, bài thơ của tôi được xếp đầu nửa chặng thi trên 4000 bài và cũng được tặng thưởng hàng năm. Như vậy, hai năm liền, tôi được tặng thưởng về lý luận phê bình và về thơ của một diễn đàn văn chương trung tâm hồi ấy đúng là lớn nhất VN.
Mấy hôm nay, khi đăng bài về “thằng bin”, một sáng vợ tôi bảo: “Anh Bình (anh Hai của bả) gọi bảo tao có đọc thằng Hùng viết, không hiểu nó đọc ở đâu mà biết nhiều thế, cả tiếng Anh nữa… Tôi trả lời là em chỉ thấy ổng toàn nằm võng xem tivi chớ có đọc gì đâu, sách người ta tặng cả đống cũng chả đọc. Trời cho ổng cái khả năng đó chớ có thấy đọc, học hành gì đâu”. Tôi nói: “Đời đúng bất công, tôi khắp nơi trên thế giới gần như nước nào, không nhiều thì ít, cũng có người vào đọc blog của tôi, biết tôi là nhà văn, vậy mà trong nước, đến anh em trong nhà cũng không biết mình là nhà văn như thế nào. Ngược lại, có những đứa ngu như lợn nhưng lại được tuyên truyền đến lợn cũng biết chúng là nhà văn, nhà thơ”.
Cũng vì đăng bài về “thằng bin”, tôi gặp lại một độc giả thú vị là Bùi Quốc Trị. Anh là một Bác sĩ Đông Y Quân đội nên anh quan tâm hết cả các lĩnh vực tôi viết: lịch sử, khoa học, văn chương. Anh đã đọc một loạt bài của tôi và comment thật thú vị: “Nhà Nguyễn Văn Hùng tìm hiểu sâu về lĩnh vực khoa học , cùng khả năng tiếng Anh như thế làm tôi cũng ngỡ ngàng...”; “Anh Nguyễn Văn Hùng viết về một chủ đề thật cao siêu. Khâm phục khả năng đọc và kiến thức sâu, rộng ở nơi anh !”; “Bây giờ là 2h25 sáng nhưng vì thích truyện (Bài toán) của nhà văn Nguyễn Văn Hùng nên muốn đọc cho hết truyện ngắn này”; “ Tác giả: Nguyễn Văn Hùng là một nhà phê bình văn học dũng cảm, trí tuệ và hiếm hoi”: v.v…
Trang của tôi thú vị là có nhiều dân trí thức vào đọc mà nhiều nhất là bác sĩ. Thi đậu trường Y phải điểm cao nhất nên không biết có phải do thông minh nên họ hiểu, do thiện lương nên họ khách quan, vì thế mà họ đã ca ngợi tôi hết lời. Còn nhớ một lần tôi ăn giỗ ở nhà ông Nhà Văn Triệu Xuân, có mặt GSTS Y khoa Nguyễn Huy Dung (em Nguyễn Thị Minh Khai), Nguyễn Quang Sáng, Bằng Việt.
Nguyễn Quang Sáng và Bằng Việt như cùng “chiếu văn” nên cứ nói chuyện vắt ngang qua bàn tiệc, nhưng rồi ông GS Y khoa kiêm nhà thơ Huy Dung cứ mang bài thơ của tôi ra oang oang ca ngợi hết lời, đến nỗi Bằng Việt ngồi sát tôi cũng phải bắt chuyện: “Đông La à? Mình có nghe tên nhưng chưa đọc”. Bài thơ đó chính là bài “Tổ quốc-nửa bàn chân dính bùn và máu” mà hôm nay tôi muốn đăng lại. Lần đăng trước, cũng một bác sĩ có nickname là Hoa Huynguyen đã khen làm tôi phổng mũi, bởi ông BS đã viết những lời về bài thơ đúng là “có 1 không 2”: “… Sách giáo khoa Văn 12 và sách Giáo dục công dân không biết bài này là lỗi lớn… Cảm xúc. Tư tưởng. Tiên tri. Tầm vóc. Tổng luận. Khải hoàn. Mở ra suy tư. Đọc lại vẫn cứ mới và cứ lôi cuốn. Nên là bài thơ tiếng Việt lớn nhất thế kỉ 20”; “Đoạn đầu chỉ 6 - 7 dòng, như Lời mở đầu của 1 Hiến Pháp!”; “Đoạn 2, chỉ 6 dòng, như 1 Lược sử xứ sở. 2 đoạn lại tràn ngập văn chương. Như 2 Thánh Thi!”.
Một đời viết có được sự đồng cảm của các bạn đọc như vậy quả thật rất thú vị. Xin cảm ơn các bác sĩ Nguyễn Huy Dung, Hoa Huynguyen, Bùi Quốc Trị, v.v… và tất cả bạn đọc yêu quý của tôi. Xin đăng lại theo yêu cầu bài thơ dưới đây.
5-11-2022
ĐÔNG LA
Tổ Quốc!
Có phải bão giông của thời gian hay của đất trời đã thổi cong cả dáng hình của mẹ?
Cái dải đất xanh mềm như dải lụa
Mà như thành đồng trước sóng gió đại dương
Một không gian bình yên êm mơ
Như chưa hề phải gồng mình trước những tai ương của lịch sử!
Việt Nam - Tổ Quốc tôi như thế!
***
Từ tuổi ấu thơ con đã biết đến Người qua từng trang sách
Vó ngựa quân thù như còn phả bụi vào bài vở của con
Lửa còn táp bỏng rộp từng con chữ
Còn vẳng tiếng gươm khua tiếng xương thịt đứt lìa
Có đất nước nào lại giặc giã nhiều đến thế!
Suốt mấy thiên kỷ dài được mấy khoảnh khắc bình yên?
***
Việt Nam - Đất Nước tôi!
Một đất nước đến những người từng là kẻ thù cũng đem lòng yêu mến
Sự thua trận của họ không trở thành nỗi nhục nhã đắng cay mà thành kỷ niệm không quên
Họ về lại chiến trường xưa như tìm kiếm quê hương
Chiến tranh đã trở thành bài học quý giá nhất
Một Đất Nước đã đồng nghĩa với Chiến Thắng
Và lòng NHÂN ÁI cũng thành tên!...
***
Mẹ ơi!
Mỗi khi nghĩ về Tổ Quốc con thường nghĩ về mẹ
Bởi Tổ Quốc của Chiến Thắng, của lòng Nhân Ái, cũng là Tổ Quốc của lòng bao dung, của cần cù nhẫn nại
Như bao bà mẹ nhiều hy sinh, nhiều khổ đau của đất nước này
Tổ Quốc mang dáng hình của mẹ
Mẹ là một phần Tổ Quốc của con đây!
Cảm ơn mẹ đã cho con cuộc sống
Một cuộc sống ở khoảng trời này, ở khoảnh khắc này
Để con có những trải nghiệm không nơi nào có được
Để con hiểu những điều không dễ gì hiểu được
***
Mẹ đã sinh ra con trong niềm vui của một ngày chiến thắng
Nhưng đất nước đã kiệt cùng sau bao giặc giã triền miên
Trong cây sào giẻ rách trĩu nặng lúc nào cũng có sẵn ở nhà ta
Mẹ lọc ra những mảnh lành lặn nhất
Mẹ ngồi khâu những mũi kim li ti như con kiến
Như khâu bằng sợi chỉ của nỗi nghèo khó và sự tằn tiện của mẹ
Mẹ bọc tuổi thơ con
Và con đã lớn lên
Con lớn lên bằng tương cà mắm muối, hạt lúa củ khoai
Trong đất bùn, trong nắng hạ mưa giông, trong những đêm hanh hao nứt nẻ đôi bàn chân của mẹ
Con không biết màu vàng của vàng, màu bạc của bạc, màu lấp lánh của hào quang phú quý
Nhưng con cũng không biết đến những gian manh, hiểm ác lọc lừa
Trong ngôi nhà phía trước toàn là cánh cửa
Mẹ không có của cải để cất giữ, chỉ cất giữ tình thương
Mà tình thương thì không cần ổ khóa
Bạn bè đã đến với con như về nhà mình
Tuổi thơ con trắng tinh như tờ giấy
Chỉ khí phách của ông, đức độ của cha, lòng yêu của mẹ được ghi khắc trong con
Chỉ những con chữ của thầy cô là tài sản duy nhất của con
Ôi mẹ kính yêu!
Đến nỗi nghèo khó của mẹ cũng trở thành một điều thiêng, một điều quý giá!
***
Mẹ ơi!
Mẹ còn nhớ một sáng mùa đông
Khi mười bảy tuổi rưỡi con đã xa mẹ
Trong mắt mẹ con còn là đứa trẻ
Con đã vào đời
Cuộc đời sóng gió
Cuộc đời bão giông
Bước chân bé nhỏ của con đã bước theo bước chân của Tổ Quốc
Con luôn thấy phía trước là biển phía sau lưng là mẹ
Mẹ là điểm tựa cho con
Khi con mười chín tuổi
Chiến thắng đã thấp thoáng hiện lên qua máu lửa mịt mù
Trong những đoàn quân trùng trùng điệp điệp
Có đứa con bé nhỏ của mẹ
Chúng con đã đánh một trận đánh, chưa bao giờ lớn thế!
Mẹ ơi!
Để đến được với Niềm Vui
Chúng con đã phải qua những cánh rừng bị băm nát bởi pháo bom
Đất chảy máu, rừng cao su chảy máu
Qua bao xác người bánh xe tăng nghiền nát
Qua bao bốt đồn khóa nghẹt những dòng sông!
Tình thương của mẹ đã che chở cho con
Khí thiêng sông núi đã che chở cho con
Máu của đồng đội đã che chở cho con
Hai mươi tuổi, trong ánh hào quang, con vẹn nguyên trở về với mẹ!
Một hạnh phúc lớn, không phải cuộc đời nào cũng được thế!
***
Thấm thoắt đã hơn hai mươi năm
Cứ ngỡ mình còn con trẻ
Cứ ngỡ mẹ không tuổi tám mươi!
Cứ ngỡ cha còn đâu đây!
Con đã thành một người đàn ông từ khi nào chẳng kịp để ý
Dòng sông cuộc đời đã cuốn con đi
Cuộc đời không còn chiến tranh nhưng chẳng phút bình yên
Cứ như không có bão tố cuộc đời không còn là cuộc đời nữa
Cuộc đời không chỉ có ánh sáng mà còn những khoảng tối
Có bao chuyện lẫn lộn vàng thau
Vẫn còn những kẻ nhân danh điều tốt đẹp làm việc xấu xa
Những kẻ gian manh lại được tôn vinh, thành đạt
Và đứa con của mẹ
Sao đường đời cũng lắm trắc trở tai ương
Đứa con thường được ngợi khen là tốt bụng, thông minh
Trong chiến tranh có những gian khổ hy sinh tưởng không thể vượt qua nhưng con đã vượt qua
Đến với tri thức con gặp những bài toán tưởng không sao giải nổi, con vẫn giải nổi
Thế mà con đã từng phải bật khóc
Từng bị dồn đến chân tường
Từng bị đốn ngã…
Nhưng con đã tự đứng dậy
Bởi trong con vẫn luôn cuộn chảy dòng máu của một người lính
Bởi phía sau con vẫn luôn có mẹ
Một bà mẹ như bao bà mẹ Việt Nam
Gần một thế kỷ nghèo đói, khổ đau vẫn không làm gì nổi!
Và rồi con đã hiểu!
Con chỉ tài tưởng tượng ra những điều đau khổ mà thôi
Bởi so với nỗi khổ đau của mẹ thì nỗi đau của con chẳng phải nỗi đau
Nỗi gian truân của con cũng không thể là gian truân được nữa
Trong hành trang vào đời của mình
Bao tài sản tinh thần quý giá mẹ đã trao cho con
Con đã để đâu mất lòng nhẫn nại của mẹ
Con đã đánh mất lòng bao dung của mẹ
Sự kiêu hãnh của con luôn xù ra như lông nhím
Con đã vấp phải chính lòng kiêu hãnh của mình
Con không biết thách thức của cuộc đời đâu chỉ là những con dốc
Mà cuộc đời còn là thác ghềnh
Để vượt qua thác ghềnh phải biết tan ra như nước!
***
Hôm nay
Theo ước nguyện của ông cha
Con đã đến với khu rừng tri thức
Con cũng hiểu chỉ có con đường như thế
Con mới đến được những mơ ước của mình
Con mới tìm được sự sang trọng bằng chính sự sang trọng
Con sẽ đạt được điều mình muốn bằng chính những điều thiện
Mẹ ơi!
Như bà nội còng lưng mót lúa thủơ nào
Con cặm cụi đi tìm những hạt giống của hạnh phúc
Nhưng con không gieo trên cánh đồng bao đời mồ hôi ướt đẫm
Mà gieo trong sự suy tư
Những hạt giống của con đã nảy mầm như nấm mọc sau mưa
Chúng đã lớn lên, đã kết trái đơm hoa, như trong phúc lành của gia đình, trong phúc lành của Tổ Quốc!
Có phải do có luật bù trừ được mất?
Nên cha đã phải tự làm mất mình đi để phần được tới được với con!
Chúng con đã sinh cho mẹ những đứa con
Những đứa cháu nội của mẹ
Những công dân của một thế kỷ mới
Chúng sẽ lớn lên không biết đến đói nghèo
Rồi con sẽ xây một ngôi nhà như tòa lâu đài
Dưới vòm trời thanh bình của Đất Nước
Chúng sẽ mơ những giấc mơ
Những giấc mơ của hoàng tử, công chúa
Nhưng không có con đường của cổ tích
Chỉ có con đường của tri thức
Con đường của Ánh Sáng
Nơi chúng sẽ đến được với cả thế giới, với cả trời sao!
***
Mẹ ơi!
Mẹ hãy vào chơi với con
Mẹ đừng ngại tuổi già đường xa
Không còn đâu những con tầu chật ních người, chật ních cau tươi cau khô, chật ních những xoong nồi, thúng mủng
Chúng đã chạy rất xa về phía sau lưng và không tìm thấy đường về!
Con sẽ mời mẹ đi máy bay
Xin mẹ đừng có ngại ngần vì đôi bàn chân gần một thế kỷ lấm láp trong phân gio bùn đất
Mẹ hãy cứ kiêu hãnh dẫm lên những bậc cầu thang sáng loáng, dẫm lên những tấm thảm trải sàn sang trọng
Mẹ sẽ bay lên tận cái khoảng không mà cả đời mẹ vẫn tưởng chỉ giành riêng cho thiên thần, tiên nữ
Rồi mẹ cũng sẽ được gặp chính những nàng tiên
Nhưng là tiên thực chứ chẳng phải tiên mơ
Họ sẽ rất dịu dàng mang cơm, nước mời mẹ
Mẹ hãy nhìn ra ngoài ô cửa sổ
Mẹ có thấy gì trong những dải mây trắng muốt kia không?
Mẹ có thấy linh hồn của anh con, của đồng đội con đang quây quần bên mẹ?
Bởi máu của họ không chỉ làm xanh núi, xanh đồng mà đã cháy thành ánh sáng
Thành ánh hào quang chảy tràn qua Giao thừa Thiên niên Kỷ
Chảy tràn trên hành trình của Đất Nước
Đất nước của các vua Hùng, của các triều đại Đinh, Lý, Trần, Lê
Đất nước của thời đại Hồ Chí Minh tiếp nối mấy ngàn năm
Thế hệ chúng con cũng bước theo bước chân của Tổ Quốc
Nửa bàn chân đã dính bùn và máu
Nửa bàn chân ngập tràn ánh sáng hôm nay !
Phú Nhuận
8-3-1998
